آماده‌سازی شیعیان برای دوران غیبت؛ مهمترین اقدام امام یازدهم

مریم حاجی‌عبدالباقی؛ پژوهشگر اسلامی و مدرس دانشگاه در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا، دوران کوتاه عمر شریف امام حسن عسکری(ع) و امامت و زعامت شیعه از سوی آن حضرت را بسیار خطیر توصیف کرد و گفت: از جمله اقدامات مهم آن حضرت در آن دوران، امیدبخشی شیعیان نسبت به آینده بوده است. ایشان با احیا و تداوم استفاده از وکلا و نواب توانستند دامنه تأثیرگذاری جامعه اسلامی از وجود امام و زعیم شیعه را گسترش بخشند.

 

وی ادامه داد: این امر در شرایطی روی داد که بخش مهمی از دوران امامت آن حضرت در شرایط حصر و محدودیت در سایه شدیدترین نظارت‌ها از سوی حکومت عباسی سپری شد اما با ابتکار عملی که ایشان در قالب ارتباط با وکلا و نواب خود داشتند، به این مهم دست پیدا کردند و اغلب تهدیدات و بحران‌های صورت گرفته از حُکام عباسی را تبدیل به فرصت کنند.

 

این حافظ پیشکسوت قرآن تصریح کرد: امام حسن عسکری(ع) با رهبری و هدایت غیرمستقیم خود به مسلمانان و محبان خود در آن عصر و زمان، آموختند که چگونه می‌توان به واسطه تقیه و پنهانکاری، جان و آبروی شیعیان واقعی و مخلص را حفظ کرد و در عین حال با ایجاد تشکیلات شبکه‌ای و واسط‌های ارتباطی که همواره میان ایشان و جامعه اسلامی به رد و بدل کردن اخبار و سیر تحولات جامعه مشغول بودند، قادر بود سکان هدایت جامعه و امور شیعیان را به دست گرفت.

 

این مدرس دانشگاه افزود: در واقع آن امام همام با استفاده از چنین ساز و کاری در امر هدایت و راهبری جامعه اسلامی، نقشه خلفای عباسی را در منزوی کردن امامت و زعامت شیعه که درصدد بود ارتباط جامعه را با امام عصر خود قطع نموده و یا به حداقل برسانند، نقش بر آب کرده و حتی در اکثر مواقع این ارتباط غیرمستقیم چونان قوی و کارآمد بود که چنین تلقی شد گویا خود امام، مستقیم و بی‌واسطه به رتق و فتق امور مسلمین مشغولند.

 

وی با تأکید بر این نکته که چنین مدلی در امر راهبری و هدایت شیعیان در حقیقت زمینه‌سازی و آماده کردن شیعیان برای دوران غیبت فرزند بزرگوارشان بود تا به این نوع ارتباط غیرمستقیم با ولی‌عصر خود، خو گرفته و عادت کنند، گفت: در واقع امام حسن عسکری(ع) مأموریت بسیار خطیر و حساسی که حاوی پارادوکس یا تضاد بود را به انجام رساندند و آن اینکه با مخفی‌کاری شدید، حیات و وجود امام معصوم بعد از خود را از دید خلفا و دشمنان و جاسوسان مخفی و حفظ کرده و از سوی دیگر وجود و حیات امام پس از خود را به یک باور حقیقی در میان شیعیان و مسلمانان تبدیل کردند.

 

حاجی‌عبدالباقی افزود: در چنین شرایطی و به این واسطه، این امیدواری به آنها داده شود که هر چند امام غیبت دارند اما نظارت کامل بر امور داشته و هیچگاه دین و دنیا و زندگی آنها عاری از حجت خدا نیست که البته این امر در شرایطی است که فرزند برومند خود یعنی حضرت ولی عصر(عج) را به افراد عادل و معتمد نمایان ساخته و نشان می‌دادند.

 

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه در قرآن، آیاتی وجود دارد که در آنها اهل ایمان به اطاعت از اولی‌الامر دعوت شده‌اند، آیا می‌توان این اشارات را آیات کاربردی در دوران غیبت محسوب کرد، گفت: بله، هم این آیات و هم برخی دیگر که به وجود دوازده امام در آنها به شکل نمادین در قرآن اشاره شده، حکایت از آن دارد که سیر هدایت و راهبری امت اسلامی پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) همچنان ادامه داشته و شبهه‌هایی که درباره مهدویت و وجود امام عصر(عج) به وجود آمده را از بین می‌برد.

 

حاجی‌عبدالباقی در پایان گفت: اگر خواسته باشیم به نمونه‌ای از این آیات که در آن اشاره به حقانیت دوازده امام معصوم(ع) شده است، داشته باشیم می‌توان به آیه 160 سوره اعراف که می‌فرماید: «وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ‌عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا...» و یا آیه 4 سوره یوسف که می‌فرماید: «... إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ» اشاره کرد. 

 

امیرسجاد دبیریان