«وهبی اسماعیل حقی»؛ پیشگام نشر معارف قرآنی به زبان آلبانیایی
وهبی اسماعیل حقی، نویسنده و اندیشمند مشهور آلبانیایی با آثار فراوانی که به زبان‌های عربی، انگلیسی و آلبانیایی نوشت، نقش مهمی در شناساندن فرهنگ قرآنی و اسلامی به مردم سرزمین خود ایفا کرد.
به گزارش ایکنا به نقل از muslimsaroundtheworld، آلبانی کشوری مسلمان در جنوب شرقی قاره اروپا و همسایه کشورهای یونان، صربستان و مقدونیه و پایتخت آن شهر تیرانا است. ۷۰ درصد مردم این کشور مسلمان هستند.
در مورد چگونگی ورود اسلام به این منطقه نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند اولین تماس آلبانی با اسلام از طریق بازرگانان ایرانی، پیش از سیطره عثمانی بر منطقه بالکان بود. این تجار ضمن حمل و نقل کالاهای خود، با مردم ارتباط تنگاتنگی داشتند و مردم را با باورهای اسلامی، بدون فشار و اکراه فراخواندند. بنابراین مردم اسلام را دین مدارا شناختند و به آن اعتقاد پیدا کردند و این اولین حضور دین اسلام در این کشور بود.
بیشتر بخوانید
نظر دیگری نیز می‌گوید آلبانیایی‌ها از طریق فعالیت‌های اعراب «سیسیلی»، به‌ویژه در منطقه «لگا» در آلبانی با اسلام آشنا شدند. آثار باستانی شاهدی بر نفوذ عربی ـ اسلامی «سیسیل» در قرن‌ها پیش از حضور عثمانی است و هنوز نام‌های عربی برای روستاها در آن منطقه وجود دارد که تأیید می‌کند اعراب مسلمان در آنجا زندگی می‌کردند. با ورود عثمانی‌ها به بالکان، اسلام به سرعت در سراسر کشور گسترش یافت و مردم دسته دسته وارد این دین شدند.
این کشور علمای اسلامی بزرگی را در دامن خود پرورش داده که خدمات زیادی در زمینه انتقال و گسترش فرهنگ اسلام انجام دادند. یکی از این علمای مشهور «وهبی اسماعیل حقی» است.
وهبی اسماعیل حقی (Vehbi Ismail Haki) در سال ۱۹۱۹ در شهر اشکودرا در شمال آلبانی، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای آلبانی که بیش از دو هزار سال قدمت دارد متولد شد. در طول حکومت طولانی عثمانی (1479-1912)، اشکودرا با گسترش اسلام در شمال آلبانی، به مرکز فرهنگ اسلامی تبدیل شد. چهره‌های برجسته‌ای در زمینه علوم و معارف اسلامی در این شهر پرورش یافتند.
وهبی اسماعیل، میراث‌دار پدر
تولد وهبی اسماعیل در زمان حساسی برای سرنوشت شهر رخ داد. این شهر در طول یک دوره بحرانی از بی‌ثباتی و نوسانات اشغال در طول جنگ جهانی اول، تحولات سیاسی قابل توجهی را تجربه کرد. پدر اسماعیل حقی، امام جماعتی شناخته‌شده در شهر و مردی فرهیخته بود که کتابخانه‌ای غنی از هزاران کتاب به زبان‌های عربی، عثمانی و فارسی داشت. اشعار پدرش که به خط آلبانیایی نوشته شده بود، تداوم میراث فرهنگی‌ای بود که طی قرن‌ها در این کشور توسعه یافته بود و او تأثیر عمیقی بر تربیت وهبی اسماعیل گذاشت.
نقل مکان وهبی اسماعیل به قاهره همزمان با تغییر روند تحصیل دانشجویان آلبانیایی در قاهره به جای استانبول از سال ۱۹۲۳ بود، زمانی که «جامعه مسلمانان آلبانیایی» در مصر تأسیس شد. این نهاد، نماینده مسلمانان در کشور بود و پس از جدایی از شورای مشایخ مسلمان استانبول، بر امور دینی و فرهنگی آنها نظارت داشت. او در تابستان ۱۹۴۵ از الازهر فارغ‌التحصیل شد. با این حال، نتوانست به وطن خود بازگردد زیرا رژیم کمونیستی قدرت را در کشورش به دست گرفته و جایی برای معتقدان مذهبی باقی نگذاشته بود. بنابراین، او تصمیم گرفت مصر را خانه دوم خود قرار دهد.
در طول آن سال‌ها، او با فرهنگ عربی به خوبی آشنا شد و با مهم‌ترین مجلات فرهنگی عرب (الثقافه، الرساله و الهلال) همکاری می‌کرد؛ جایی که نویسندگان برجسته عرب قرن بیستم مانند طه حسین، عباس محمود العقاد، عبدالقادر المزینی، احمد امین، احمد زکی، میخائیل نعیمی، محمود تیمور، یوسف السباعی، بنت الشاطی و دیگران را در خود جای داده بود. او با اکثر این نویسندگان دوست بود.
از سوی دیگر، حضور او در قاهره در دوران اوج احساسات عربی در آستانه جنگ ۱۹۴۸ و روابطش با چهره‌های برجسته قاهره در آن زمان، مانند احمد حلمی عبدالباقی، رئیس «دولت سراسری فلسطین»، الهام‌بخش داستان او با عنوان «در میدان جهاد» شد که در فوریه ۱۹۴۹، در هفته‌های پایانی قبل از عزیمتش به آلبانی در مجله الرساله منتشر شد. این داستان حول محور مشارکت آلبانیایی‌ها و بوسنیایی‌ها در جنگ ۱۹۴۸ فلسطین می‌چرخد.
معرفی فرهنگ آلبانیایی به جهان
او اولین مجموعه داستان‌های کوتاه خود را با عنوان «گهواره طلایی» در سال ۱۸۴۸ منتشر کرد. او در مورد آن کتاب می‌گوید: عشق به نوشتن مرا فرا گرفته بود و من برای طی این مسیر آماده شدم؛ بنابراین داستان‌هایی نوشتم که سنت‌ها و آداب و رسوم کشور عزیزم، آلبانی را به تصویر می‌کشیدند.
در سال ۱۹۴۹، وهبی به دعوت رئیس انجمن آمریکایی‌های مسلمان آلبانیایی که در سال ۱۹۴۵ در دیترویت ایالت میشیگان تأسیس شده بود، به ایالات متحده نقل مکان کرد. این انجمن به یک امام جماعت آلبانیایی، فارغ‌التحصیل یک دانشگاه مشهور، که بتواند به راحتی معارف دینی را به زبان آلبانیایی به کارگران و کودکان منتقل کند، نیاز داشت. وهبی اسماعیل حقی که انگلیسی نیز می‌دانست، یکی از کاندیداها بود. او در آنجا برای تأسیس اولین مسجد و مرکز فرهنگی تلاش کرد.
در این مرحله، جنبه‌های مختلف خدمات وهبی اسماعیل حقی آشکار شد. او به عنوان امام جماعت، نویسنده آثار مذهبی، نویسنده داستان‌های کوتاه، رمان‌نویس و مترجم از عربی به آلبانیایی شناخته شد. او همچنین یک فصل‌نامه منتشر کرد، یک انتشارات و یک کتابخانه تأسیس و شروع به انتشار آثار خود به زبان آلبانیایی کرد. او همچنین در ترجمه برخی از آثار ادبی عربی به آلبانیایی، مانند نمایشنامه «اصحاب کهف» نوشته توفیق الحکیم و آثار دیگر، مشارکت داشت. پس از استقبال از این نمایشنامه، وهبی اسماعیل کار خود را ادامه داد و نمایشنامه «محمد(ص)؛ پیامبر بشریت» نوشته توفیق الحکیم را ترجمه کرد که در سال ۱۹۸۷ در دیترویت منتشر شد.
او همچنین، در سال ۱۹۸۸ کتاب «بلال، مؤذن پیامبر()ص» و در سال ۱۹۸۹ «سلمان فارسی، جوینده حقیقت» را منتشر کرد.
چالش ترجمه قرآن به زبان آلبانیایی
پس از این تجربه غنی در ترجمه از عربی به آلبانیایی و برعکس، وهبی اسماعیل سرانجام تصمیم گرفت چالش ترجمه قرآن کریم به آلبانیایی را بیازماید. علمای مسلمان در آلبانی، مانند سایر مسلمانان جهان اسلام، علی‌رغم قرن‌ها گسترش اسلام در میان آلبانیایی‌ها، اساساً از ترجمه قرآن خودداری کرده بودند. آنها معتقد بودند که یادگیری و خواندن قرآن به زبان عربی، حداقل برای نمازهای روزانه، ضروری است.
با این حال، با اعلام استقلال آلبانی در سال ۱۹۱۲، در نتیجه تلاش‌های جنبش ملی‌گرایی آلبانی که مسلمانان و مسیحیان را متحد کرده و فرهنگ ملی را ترویج می‌داد، یکی از رهبران جنبش ملی‌گرایی به نام آی. قفززی، ابتکار عمل را برای ترجمه قرآن به آلبانیایی از انگلیسی به دست گرفت و بخش اول آن را در سال ۱۹۲۱ منتشر کرد و آن را منبع فرهنگی برای اکثر آلبانیایی‌ها (مسلمانان) دانست، منبعی که باید برای همه شناخته شده باشد.
اسماعیل وهبی از سومین شماره مجله «زندگی مسلمانان آلبانیایی» در سال ۱۹۵۰، شروع به انتشار برخی از سوره‌های قرآن (فاتحه، بقره، حجرات، فرقان و غیره) کرد که مورد استقبال قرار گرفتند. سپس تصمیم گرفت کل قرآن را ترجمه کند،که این کار را انجام داد. او تایپ ترجمه را تمام کرده بود و برای تأمین بودجه چاپ این کتاب، سفری به برخی از کشورهای عربی کرد. اما در این سفر کیفی که ترجمه را در آن قرار داده بود، گم شد و او ماه‌ها منتظر ماند به این امید که آن را پیدا کند اما نتوانست.
وهبی اسماعیل به دوست خود فتحی مهدیو (Fathi .Mehdiu) که علاقه‌مند به ترجمه قرآن بود گفت که به دلیل کهولت سن دیگر قادر به انجام ترجمه جدیدی نیست. این امر به مهدیو اجازه داد تا کاری را که مدت‌ها آرزویش را داشت، تکمیل کند. مهدیو در یوگسلاوی کمونیستی در حالی مشغول ترجمه قرآن به زبان آلبانیایی بود که وجود نسخه‌ای از قرآن در هر خانه‌ای در آلبانی کمونیستی صاحب آن را به زندان می‌برد، تا اینکه در سال ۱۹۸۵ کتاب ترجمه قرآن کریم به زبان آلبانی را در پریشتینا منتشر کرد که اولین ترجمه کامل قرآن از عربی به آلبانیایی بود.
وهبی اسماعیل که از این ترجمه راضی بود آن را در ایالات متحده و کانادا تبلیغ کرد. او همچنین در اولین سمپوزیوم بین‌المللی ترجمه‌های قرآنی که در سال ۱۹۸۶ در استانبول برگزار شد، این ترجمه را معرفی کرد.
مطالب مرتبط
