فقه بدون سلوک، جامعه را به مدینه نفاق می‌کشاند
تعدادی از شاگردان علامه حسن‌زاده آملی در همایش این عارف واصل تاکید کردند که علامه حسن‌زاده نشان داد عرفان، بریدن از جامعه نیست.
به گزارش ایکنا، میزگرد، عرفان، اجتماع و معرفت نفس از جمله برنامه‌های چهارمین همایش علامه ذوالفنون؛ حضرت آیت‌الله حسن‌زاده آملی بود که 24 مهرماه در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در قم برگزار شد و در این میزگرد تعدادی از استادان حوزه و از شاگردان ایشان به بحث در این خصوص پرداختند.
در ابتدای این میزگرد، حجت‌الاسلام و المسلمین حسن رمضانی در سخنانی با بیان اینکه عرفان، اجتماع و معرفت نفس به حسب ظاهر با هم مرتبط نیست، افزود: اگر خوب بنگریم ارتباط آن را تصدیق خواهیم کرد؛ عرفان معرفت الله و آشنایی با اسماء و صفات و فنای فی الله است و قطعا با معرفت نفس که مفتاح سیر و سلوک و با اجتماع مرتبط است.
وی افزود: عرفا به چهار سفر معتقدند و ممکن نیست کسی عارف باشد و به اجتماع توجهی نداشته باشد و اساسا اجتماع بدون معرفت معنا ندارد؛ اجتماع اگر بر محور عرفان نباشد جمع کردن ابدان کنار همدیگر است؛ عرفان و اجتماع است که به جامعه روح می‌دهد تا به سمت خدا حرکت کند.
شاگرد علامه حسن‌زاده آملی بیان کرد: در عرفان سه مسئله، انسان شناسی، هستی شناسی و جهان شناسی محور است و ما از خود انسان شناسی باید به عنوان نزدیک‌ترین راه برای خداشناسی بهره ببریم، یعنی تا کتاب وجود خود را خوب ورق نزنیم خدا را هم نخواهیم شناخت؛ لذا در روایت فرمودند که من عرف نفسه فقد عرف ربه.
رمضانی بیان کرد: از میرزا جواد آقا تهرانی که جزء تفکیک بود پرسیدم که چه ارتباطی بین معرفت نفس و معرفت رب وجود دارد و ایشان با مبانی خود گفت: هر وقت فهمیدیم خودمان هیچ هستیم خدا را شناخته‌ایم. امام فرمودند: ما همه هیچ هستیم و هر چه هست خداست.
همچنین در ادامه حجت‌الاسلام المسلمین سیداسدالله یزادن‌پناه با بیان اینکه عرفان دغدغه خدا و زندگی موحدانه است، گفت: معرفت نفس در روایت بیان شده معرفت نفس شهودی است؛ اگر ما خودمان را بشکافیم و به حقیقت اصلی وجودی خود برسیم به خدا رسیده‌ایم.
وی افزود: آن حقیقت فقری چه بدانیم و چه ندانیم در درون ما وجود دارد و هر کسی به این حقیقت فقری برسد قبل از خود به خدا خواهد رسید.
یزدان‌پناه تصریح کرد: این یک گره کور دارد و آن اینکه ما تعشقات و تعلقاتی داریم که ما را غافل کرده است و کار عرفان همین است تا تعلقات مادی را از بین ببرد و به حقیقت برسیم. علامه طباطبایی این موضوع را یک روش مطرح کرده است.
کارکرد سحر و خلوت شب
وی افزود: نوع خلوت و دستورات شریعت برای همین است مثلا سحر برای آن است تا انسان به جای خود، خدا را ببیند و نماز هم این خاصیت را دارد، زیرا معرفت نفس خودش رمز رسیدن به خدا و شهود است.
عرفان حسن‌زاده انسان را منزوی نمی‌کند
یزدان‌پناه با بیان اینکه علامه حسن‌زاده ذوالفنون بوده است، گفت: ایشان حتی کتب فارابی را خوانده و شرح کرده است و به اندیشه مدینه فاضله می‌رسد و دستوراتی برای رفع تعشقات و تعلقات می‌دهد. عرفان آیت‌الله حسن‌زاده انسان را به پستو نمی‌برد مثلا اگر به یک خانم خانه‌دار توصیه می‌کرد توصیه‌هایی بود که بنیان خانواده محکم شود.
وی افزود: کسی گفته بود من قصد دارم همسرم را طلاق دهم، زیرا مانع سلوک است و ایشان فرمودند: برو و اصلا این حرف‌ها را نزن. نوع دستورات ایشان، فرد را از خانه، شغل و زندگی باز نمی‌داشت اما در بطن آن او را به معرفت می‌رساند؛ ایشان واقعا معتقد بود که در مدینه فاضله باید همه شغل‌ها برقرار باشد و کل بر جامعه را نمی‌پذیرد و در عین حال از دل این جامعه موحد درست می‌کند.
عصمت؛ اوج عرفان
حجت‌الاسلام و المسلمین حمید پارسانیا هم در سخنانی با بیان اینکه اوج عرفان که با عصمت همراه است در پیامبر و ائمه(ع) نیز وجود دارد، گفت: همه معتقدیم به اینکه علم انبیاء و ائمه(ع) الهی است نه درسی و اکتسابی.
پارسانیا بیان کرد: غیر از معصوم مابقی در مکاشفات خود در معرض خطا هستند و هر کسی علمی دارد از مخزن علم الهی بهره برده است و وراثت علم در قلمرو تشریعی در قلمرو اجتهاد است و مجتهد در این حوزه وراثت دارد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه آنچه پیامبر(ص) در جامعه رفتار می‌کند براساس بینه است، گفت: یعنی منافق را از سیمایش می‌شناسد و می‌داند از کافر بدتر است اما تعامل او در جامعه با او مانند مؤمنان است و بعضا منافع بیشتری هم به او می‌دهد، بنابراین قلمرو معرفت در پیامبر و امام مگر در موارد خاص بروز ندارد و وقتی مختار هم باشد جز به عبودیت بروز نمی‌کند.
وی تأکید کرد: آنچه در حوزه زندگی جمعی رخ می‌دهد اگر معرفت فقط فقهی و در چارچوب شریعت باشد و اخلاق، تزکیه و سلوک نباشد انسجام در ذیل شریعت پوسته و ظاهر است.
پارسانیا تصریح کرد: وحدت وقتی شکل می‌گیرد که سلوک اخلاقی باشد؛ آنچه صاحب‌نظران علوم اجتماعی طرح کرده‌اند وجدان جمعی همان اخلاق اجتماعی و ارتباط درونی است. جامعه‌ای که به سلوک شریعت رفتار نشود در معرض مدینه نفاق و منافق شدن است، زیرا منافق به ظاهر شریعت عمل می‌کند اما ایمان که حب، محبت و دلدادگی است در او وجود ندارد.
محدودیت فقه عرفان را هم محدود می‌کند
استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: جامعه وقتی مدینه فاضله نشد، فقه فقط در حوزه زندگی خصوصی می‌ماند و از اجتماع به حاشیه می‌رود، لذا وقتی فقه محدود و منحرف شد، عرفان هم محدود خواهد شد.
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی گرجیان؛ استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) و از شاگردان علامه حسن‌زاده، گفت: بزرگداشت و اجلال بزرگمرد عالم سلوک و معرفت الی الله حسن زاده آملی از تعظیم شعائر محسوب می‌شود.
وی افزود: اجتماع واقعی محقق نمی‌شود مگر بر پایه معرفت توحیدی که در جان انسان‌ها نفوذ کرده باشد و دارایی جامعه باشد نه دانایی او.
گرجیان بیان کرد: اگر تحت نظر معرفت توحید نباشد، برهوت کثرت چنان سایه می‌افکند که گمراهی، جنگ و نزاع و ... نتایج قطعی آن است. بزرگان ما معتقدند که شخص نبی در درجه اول برای اصلاح ساختار اجتماعی آمد و اگر این درست شد، آخرت هم تضمین می‌شود.
وی افزود: شریعت باید مورد توجه قرار بگیرد تا معرفت حفظ شود؛ بنابراین اگر ساختار نظام اجتماعی اصلاح و مدینه فاضله شود، قیامت هم تضمین خواهد شد و انبیاء آمدند تا بعد اجتماعی را درست کنند در غیر اینصورت بعد فردی ثمر چندانی ندارد.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: ملاصدرا در بیان مقامات انبیاء و درجات انسان می‌گوید: اگر کسی بخواهد جامعه برپا کند رئیس آن در درجه اول باید متصل باشد و جامعیت اسمائی به نحو تعادلی داشته باشد نه کاریکاتوری.
وی تأکید کرد: بنابراین در حکومت دینی عقل به انسان می‌گوید، رئیس جامعه باید مؤید از ناحیه خدا باشد و عقل نوری و الهی در وجود او ساتع باشد.
گرجیان در پایان گفت: کسی می‌تواند جامعه را به سمت بالا ببرد که خودش عادل باشد و او می‌تواند معدل باشد. امثال حضرت علامه حسن‌زاده پا به میدان گذاشت و انسان را به ترسیم کشاند و اگر چنین افرادی نباشند انسان راه را گم کرده و نماد، اسوه و الگو را از دست خواهد داد.
انتهای پیام
