تقسیم‌بندی موانع و الزامات ابداع در تلاوت به دو دسته فنی و معنوی

به گزارش ایکنا، شب گذشته پنجشنبه 29 آبان و در آخرین مقاله ارائه شده در دومین شب از برگزاری بیستمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم، مهدی غلام‌نژاد و قاسم مقدمی، دو تن از قاریان بین‌المللی قرآن در مورد مقاله خود به سخنرانی پرداختند.

اقتضائات ابداع، موانع ابداع در تلاوت قاریان ایرانی عنوان مقاله این دو قاری بین‌المللی بود که در این نشست که از سوی شورای عالی قرآن برگزار می‌شود، ارائه شد.

قاسم مقدمی در نوبت نخست صحبت‌های خود در این باره گفت: همه باید دست به دست بدهیم تا ابداع در تلاوت قاریان قرآن کریم رخ بدهد. نباید با سنت‌گرایی افراطی موجب دوری از نوآوری و ابتکار در تلاوت شویم. شناخت اصول و قوانین قرائت قرآن کریم موجب می‌شود که در خلاقیت‌ها و ابتکارات خود از خطوط قرمز عبور نکنیم.

وی تأکید کرد: رسالت قُراء، تبلیغ صحیح دین و ابلاغ قرآن کریم به بهترین شکل و جذب حداکثری مردم به شریعت و قرآن کریم است. نباید به جهت جذب بیشتر، هر گونه زیبایی را بدون رعایت قوانین قرائت قرآن کریم در تلاوت وارد کنیم. یکی از فرصت‌هایی که ما می‌توانیم برای ابداع استفاده کنیم موسیقی غنی ایرانی و شیعی است و در این راستا می‌توان با رعایت اصول قرائت قرآن کریم از ظرفیت دعا‌خوانی و مداحی نیز استفاده کنیم.

گزارش ایکنا حاکی است در ادامه مهدی غلام‌نژاد دیگر قاری بین‌المللی قرآن گفت: فرهنگ هر سرزمین تأثیر مستقیم در موسیقی آن و حتی در سبک قرائت قرآن کریم دارد مانند جنوب شرق آسیا که دارای صدای چپ بوده و لذا دارای تلاوتی کُند هستند و نکته جاب اینکه بیشتر قُراء این منطقه خوانندگان مذهبی آن منطقه از جهان هستند. واقعیت این است که ما تا به حال به دنبال ابداع نبوده‌ایم. یکی از دلایل این عدم ورود به این حوزه، آیین‌نامه‌های داوری است که بعضاً از ابداع جلوگیری می‌کند.

وی موانع ابداع در تلاوت را به دو دسته فنی و معنوی تقسیم کرد و گفت: موانع فنی عبارت است از  کشش‌های زیاد، رعایت نکردن مخارج حروف، عدم تناسب نغمات و ... و موانع معنوی را نیز نمایش قدرت صوتی، نقص در نیت قاری به ویژه در جمع‌های خصوصی و جذب مستمعین به بهای اجرای هرگونه نغمات بعضاً لهو شامل می‌شود و لذا باید به این نکته توجه داشت که قاری قرآن کریم باید ابداعات قرائت خود را با توجه به توانایی‌های صوتی خود انجام دهد.

در ادامه این نشست قاسم مقدمی در دومین نوبت ارائه خود گفت: ابداع باید صورت بگیرد و همه باید کمک کنیم تا این اتفاق بیفتد. یکی از راهکارها یادگیری تخصصی و حتی همنشینی با اهل علم موسیقی است و باید از تلاوت موسیقی‌زده دوری کرد، چرا که ما را نیت خالصانه دور می‌کند و البته یکی دیگر از موانع ابداع، تقلید صرف است. تقلید محض؛ ابداع و ابتکار را برای قاری به شدت سخت می‌کند.

غلام‌نژاد نیز در ادامه این نشست بیان کرد: ابداع در تلاوت را ‌می‌توان از منظر لحنی به انواع مختلفی تقسیم‌بندی کرد که عبارتند از: ابداع در اسلوب کلی تلاوت و ایجاد سبک، مانند سبک عراقی، ایرانی، ترکی، خلیجی، هندی و ... ، ابداع در ملودی، یعنی یک ملودی جدید ایجاد کردن با بهره‌گیری از نت‌های موسیقایی، ابداع با ایجاد تغییرات در یک ملودی شناخته شده و متعارف با استفاده از ظرائف لحنی هم‌چون بکاء‌الصوت، تحریر و قفله، ابداع با استفاده از ترکیبات لحنی بدیع.

وی با اشاره به اینکه بعضاً ابداع نتیجه تأثیر صوت بر اجرای نغمات است و ساختار لحنی، آن‌چنان دستخوش تغییرات نمی‌شود، گفت: اما ابداع، ملزوماتی دارد که در الزامات فنی اصل بر این است که ابداع در چارچوب نت‌های موسیقایی و به دور از ناکوکی و خروج لحنی بوده و هماهنگ با هارمونی تلاوت باشد. ضمن این که هیجانات تنغیمی باید متضمن حفظ ساختار تجویدی خصوصاً احکام و صفات حروف باشد و اما در خصوص الزامات معنوی، اصل بر این است که ابداع، مصون از طرب، غنا و لهو باشد و مخدوش‌کننده هدف اصلی تلاوت خاشعه نباشد.