نگاه سلبی و اثباتی به ثروت در اندیشه اقتصادی حضرت علی(ع)

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین درودی، مدرس حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بررسی نگاه امیرالمؤمنین علی(ع) به ثروت در نهج‌البلاغه پرداخت و اظهار کرد: حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در حکمت 54 نهج‌البلاغه سخنی گرانسنگ دارند مبنی بر اینکه تعریف ثروت باید چگونه باشد تا آثار آن، انسان را به خداوند نزدیک کند و ایشان در این حکمت می‌فرمایند: «لامال اوفر من العقل ولافقر اعظم من الجهل» بدین معنی که هیچ ثروتی مانند عقل و هیچ فقر و تهیدستی مانند جهل نیست.

نگاه معاویه به کسب ثروت

وی افزود: حضرت علی(ع) این سخن را در زمانی بیان می‌کنند که مردم زمانه ایشان ثروت‌ها را از طریق عقل به دست نمی‌آورند بلکه عقل را زندانی می‌کنند و از این طریق ثروت را به دست می‌آورند؛ همانند معاویه که در زمان حضرت علی در رأس حکومت و معتقد بود کسب ثروت حتی از طریق فروش بت هم امکان‌پذیر است و به همین دلیل بت‌های طلایی که در جنگ به دست آورده بودند و در خزانه بیت‌المال بود را به کشورهایی همانند هندوستان می‌فروخت.

درودی ادامه داد: معاویه معتقد بود احساسات و هیجان من می‌گوید ثروت بیشتری را کسب کنم و هرچه ثروت بیشتر باشد قدرت هم بیشتر است؛ بنابراین باید به دنبال این باشیم که ثروت بیشتری را به دست بیاوریم و این ثروت نیازمند تأیید یا در از جانب عقل نیست.

عواقب کسب بدون عقلانیت ثروت از منظر حضرت علی(ع)

این مدرس حوزه و دانشگاه اظهار کرد: حضرت علی(ع) به مردم مسلمان تذکر می‌دهد که اگر می‌خواهید ثروتی به دست بیاورید، این کسب ثروت به گونه‌ای نباشد که عامل غفلت طبقات از یکدیگر و ظلم آنها به دیگران شده و فاصله طبقاتی به گونه‌ای نباشد که طبقه‌ای در فقر مطلق به سر برده و گروه دیگری در همان جامعه از نعمت‌های خداوند به قدری ذخیره کرده باشند که به اسراف بپردازند.

وی ادامه داد: حضرت علی(ع) در حکمت 54 نهج‌البلاغه برای حل این مشکلات به مردم هشدار می‌دهد که مبادا از هر راهی به فکر کسب ثروت باشید؛ چراکه در نهایت فقر فرهنگی، ظلم به زیردستان و بردگی برخی انسان‌ها به بار خواهد آمد تا برخی افراد به  خواسته‌های خود برسند.

ثروت سلبی و اثباتی از دیدگاه حضرت علی(ع)

درودی اظهار کرد: ما از این کلام امیرالمؤمنین(ع) از دیدگاه فلسفی استفاده می‌کنم که تعریف حضرت علی(ع) از ثروت دارای دو بخش اثباتی و سلبی است. در بخش اثباتی، ثروت باید عقل‌محور و معاون و مددکار عقل باشد ولی در بخش سلبی، ایشان می‌فرمایند ثروت نباید عقل‌ستیز باشد؛ بنابراین از دیدگاه حضرت علی(ع) ثروت به دو بخش اثباتی و سلبی تقسیم می‌شود.

وی در پایان گفت: برای اینکه این مطلب بیشتر موشکافی شود به این مطلب می‌پردازیم که امیرالمؤمنین علی(ع) نگاه به ثروت را از بخش عقلیتی انسان آغاز می‌کند؛ بدین معنی که اگر قرار است ثروت در جامعه، ظلم اقتصادی به همراه نداشته باشد و بردگی انسان‌ها را امضا نکند، بین انسان‌ها فاصله ایجاد نکرده و طبقه‌ای را به طبقه دیگر مسلط نکند باید  نگاه بشر به ثروت را مورد بررسی قرار داده و آن را تغییر دهیم.