رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای:
بیکاری دانشآموختگان ارتباطی با دانشگاه ندارد/ نقص هدایت تحصیلی در مدارس
گروه دانشگاه ــ رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای با بیان اینکه بیکاری دانشآموختگان دانشگاه ارتباطی با دانشگاه‌ها ندارد، گفت: بیکاری دانشآموختگان به نقص در هدایت تحصیلی در آموزش و پرورش برمی‌گردد، فردی که وارد دانشگاه می‌شود، پیش‌تر، ۱۲ سال در اختیار آموزش و پرروش بوده و هر آنچه در موضوع هدایت تحصیلی مورد نیاز فرد بوده، در همین سال‌ها باید اتفاق می‌افتاد.
ابراهیم صالحی‌عمران، رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای در گفت‌وگو با ایکنا؛ درباره چرایی تأکیداتی که بر لزوم تغییر رویکرد دانشگاه‌ها و حرکت به سمت دانشگاه کارآفرین می‌شود، اظهار کرد: آموزش عالی در گذشته با رشد کمی روبرو بوده و رشد بی حد و مرز زیادی هم داشته که دلیل اصلی آن عطش ایجاد شده در خانواده‌ها و دانش‌آموزان برای رفتن به دانشگاه و دریافت مدرک بود. در دهه‌های گذشته، دارا بودن مدارک دانشگاهی همراه با کسب مناصب و مشاغل پردرآمدتر بود. جایابی اجتماعی بهتر و ارتقای منزلت اجتماعی بهتر از دیگر دستاورد‌های داشتن مدرک بود. همه این عوامل باعث شد ورود به آموزش عالی در کشور ما زیاد شود. مهم هم نبود تحصیل در چه رشته‌ای باشد، فقط این مهم بود که فرد در دانشگاه مشغول تحصیل شده و در پایان مدرکی به دست بیاورد. به مرور که ظرفیت‌های دانشگاه‌ها پر شد و از آن طرف خروجی دانشگاه‌ها فزونی یافت، فرصت‌های کسب مناصب و مشاغل بهتر و به نوعی پشتِ‌میزنشینی کم و کمتر شد و امروز تقریبا این ظرفیت وجود ندارد و استخدام‌ها در بخش دولتی بسیار کم انجام می‌شود.
دانشگاه‌ها نباید شبیه به هم باشند
وی ادامه داد: رفته‌رفته این رویکرد در دانشگاه‌ها پدید آمد که آموزش‌ها در دانشگاه باید هدفمند باشد و لذا بحث هدفمندی و آمایش آموزش عالی مطرح شد و اینکه به ساماندهی آموزش عالی نیاز داریم و آموزش‌هایی باید ارائه شود که متناسب با نیاز‌های بخش دولتی و خصوصی است. این رویکرد باعث شد به این سمت پیش برویم که تنها یک مدل برای دانشگاه‌ها تعریف نکنیم؛ اینکه تمام دانشگاه‌های ایران مانند تهران و شریف شوند، اشتباه است. دانشگاه‌ها نباید شبیه به هم باشند و ما باید به دنبال الگوی خاصی برای توسعه باشیم. یکی از راهکار‌های پیش‌بینی‌شده در این موضوع، مأموریت‌گرا کردن آموزش عالی است و اینکه هر دانشگاه، مأموریت‌های خاص خود را داشته باشد. برای همه دانشگاه‌ها ذیل این رویکرد با کسب اطلاعاتی از جامعه و نیاز‌های آن، مأموریت‌های خاصی تعریف می‌شود و هر کدام از دانشگاه‌ها متناسب با اهداف اقتصادی - اجتماعی و نیاز به نیروی انسانی متخصص، برنامه خاص خود را ارائه کنند. این مسئله، الگوی خوبی برای دانشگاه‌ها در شرایط حاضر می‌تواند باشد.
صالحی‌عمران با بیان اینکه دانشگاه فنی و حرفه‌ای خود را مأموریت‌گرا تلقی می‌کند، چرا که نگاه آن به حِرف و مشاغل است، افزود: ضمن رصد و دریافت اطلاعاتی از بازار کار، رشته‌ها در دانشگاه فنی و حرفه‌ای راه‌اندازی می‌شوند. نیازسنجی‌های آموزشی انجام و استاندارد آموزشی تعریف می‌شود و براساس نیاز‌های بازار کار و استاندارد‌های آموزشی، دروسی به دانشجویان ارائه می‌شود که بلافاصله پس از فراغت از تحصیل بتوانند مستقیماً وارد بازار کار و اشتغال شوند.
وی ادامه داد: رفته‌رفته این رویکرد در دانشگاه‌ها پدید آمد که آموزش‌ها در دانشگاه باید هدفمند باشد و لذا بحث هدفمندی و آمایش آموزش عالی مطرح شد و اینکه به ساماندهی آموزش عالی نیاز داریم و آموزش‌هایی باید ارائه شود که متناسب با نیاز‌های بخش دولتی و خصوصی است. این رویکرد باعث شد به این سمت پیش برویم که تنها یک مدل برای دانشگاه‌ها تعریف نکنیم؛ اینکه تمام دانشگاه‌های ایران مانند تهران و شریف شوند، اشتباه است. دانشگاه‌ها نباید شبیه به هم باشند و ما باید به دنبال الگوی خاصی برای توسعه باشیم. یکی از راهکار‌های پیش‌بینی‌شده در این موضوع، مأموریت‌گرا کردن آموزش عالی است و اینکه هر دانشگاه، مأموریت‌های خاص خود را داشته باشد. برای همه دانشگاه‌ها ذیل این رویکرد با کسب اطلاعاتی از جامعه و نیاز‌های آن، مأموریت‌های خاصی تعریف می‌شود و هر کدام از دانشگاه‌ها متناسب با اهداف اقتصادی - اجتماعی و نیاز به نیروی انسانی متخصص، برنامه خاص خود را ارائه کنند. این مسئله، الگوی خوبی برای دانشگاه‌ها در شرایط حاضر می‌تواند باشد.
صالحی‌عمران با بیان اینکه دانشگاه فنی و حرفه‌ای خود را مأموریت‌گرا تلقی می‌کند، چرا که نگاه آن به حِرف و مشاغل است، افزود: ضمن رصد و دریافت اطلاعاتی از بازار کار، رشته‌ها در دانشگاه فنی و حرفه‌ای راه‌اندازی می‌شوند. نیازسنجی‌های آموزشی انجام و استاندارد آموزشی تعریف می‌شود و براساس نیاز‌های بازار کار و استاندارد‌های آموزشی، دروسی به دانشجویان ارائه می‌شود که بلافاصله پس از فراغت از تحصیل بتوانند مستقیماً وارد بازار کار و اشتغال شوند.
مدل برنامه‌ریزی درسی باید شایسته‌محور و صلاحیت‌محور باشد
رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای درباره این موضوع که صحبت از دانشگاه مهارت‌آفرین طی این سال‌ها زیاد بوده، اما فقط حرف آن زده شده و وزیر علوم هم بر این مسئله اذعان داشته است، گفت: مهارت‌افزایی معنای وسیعی دارد. یکی از اشکالات ما در برنامه‌های درسی در گذشته این بوده که درس‌ها مبتنی بر صلاحیت و شایستگی نبود و عمدتاً ماهیت نظری داشتند. درس‌ها در اتاق‌ها و فضا‌های بسته توسط صاحبان علم و دانش به دانش‌آموز و دانشجو ارائه می‌شد و هنوز همین مسئله وجود دارد، چرا که سرفصل دروس، در قالب بحث‌های نظری تبیین شده بود. اما اگر قرار است دانشگاه‌ها با بازار کار و اشتغال ارتباط داشته باشند و در چرخه اقتصاد قرار گیرند، باید مدل برنامه‌ریزی درسی هم تغییر کند. اگر دانشگاه می‌خواهد پاسخگوی نیاز بازار کار باشد، باید مدل برنامه‌ریزی درسی با گذشته تفاوت داشته باشد، باید حِرَف و مشاغل و آنچه که مورد نیاز کارفرمایان است، رصد شود، تا پس از آن، برنامه‌های درسی صلاحیت‌محور و شایسته‌محور تبیین شوند.
صالحی‌عمران با بیان اینکه در برنامه‌ریزی درسی مبتنی بر شایستگی، سه مقوله دانش، مهارت و نگرش اهمیت دارد، ادامه داد: در قالب آنچه که نیاز بازار کار است، استاندارد آموزش در کنار استاندارد بازار کار باید تعریف شود و محیط کار عملی در داخل دانشگاه و خارج آن فراهم باشد. این رویکرد می‌تواند دانشگاه را به بازار کار نزدیک کند و مدل اقتصادی آموزش عالی نیز همین است و ارتباط با صنعت در همین مسیر صورت می‌گیرد.
صالحی‌عمران افزود: قشر دانش‌آموز باید در حوزه‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی با مشاغل، صنایع و کارفرما ارتباط برقرار کند. چهار سال دوره متوسطه، زمان آغاز اوج‌گیری نیرومندی و جوانی فرد و بهترین زمان برای یادگیری مهارت‌ها و حرفه‌هاست. آموزش و پرورش باید بتواند بر روی این قشر سرمایه‌گذاری کند تا دانش‌آموزان در طول چهار سال متوسطه، مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار را بیاموزند. ورود همه فارغ‌التحصیلان دبیرستانی و هنرستانی به دانشگاه، اشتباه است. باید این سیستم را اصلاح کنیم و دانش‌آموزان پس از فارغ‌التحصیلی از مدرسه وارد بازار کار و تنها ۲۰ درصد این افراد وارد دانشگاه و ادامه تحصیل در فضای آکادمیک شوند.
رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای درباره این موضوع که صحبت از دانشگاه مهارت‌آفرین طی این سال‌ها زیاد بوده، اما فقط حرف آن زده شده و وزیر علوم هم بر این مسئله اذعان داشته است، گفت: مهارت‌افزایی معنای وسیعی دارد. یکی از اشکالات ما در برنامه‌های درسی در گذشته این بوده که درس‌ها مبتنی بر صلاحیت و شایستگی نبود و عمدتاً ماهیت نظری داشتند. درس‌ها در اتاق‌ها و فضا‌های بسته توسط صاحبان علم و دانش به دانش‌آموز و دانشجو ارائه می‌شد و هنوز همین مسئله وجود دارد، چرا که سرفصل دروس، در قالب بحث‌های نظری تبیین شده بود. اما اگر قرار است دانشگاه‌ها با بازار کار و اشتغال ارتباط داشته باشند و در چرخه اقتصاد قرار گیرند، باید مدل برنامه‌ریزی درسی هم تغییر کند. اگر دانشگاه می‌خواهد پاسخگوی نیاز بازار کار باشد، باید مدل برنامه‌ریزی درسی با گذشته تفاوت داشته باشد، باید حِرَف و مشاغل و آنچه که مورد نیاز کارفرمایان است، رصد شود، تا پس از آن، برنامه‌های درسی صلاحیت‌محور و شایسته‌محور تبیین شوند.
صالحی‌عمران با بیان اینکه در برنامه‌ریزی درسی مبتنی بر شایستگی، سه مقوله دانش، مهارت و نگرش اهمیت دارد، ادامه داد: در قالب آنچه که نیاز بازار کار است، استاندارد آموزش در کنار استاندارد بازار کار باید تعریف شود و محیط کار عملی در داخل دانشگاه و خارج آن فراهم باشد. این رویکرد می‌تواند دانشگاه را به بازار کار نزدیک کند و مدل اقتصادی آموزش عالی نیز همین است و ارتباط با صنعت در همین مسیر صورت می‌گیرد.
در برخی کشور‌ها ۸۰ درصد فارغ‌التحصیلان دوره متوسطه آن‌ها وارد بازار کار می‌شوند و تنها ۲۰ درصد وارد دانشگاه می‌شوند. در حالی که در کشور ما عکس این است، یعنی ۸۰ درصد فارغ‌التصحیلان مدارس ما وارد دانشگاه می‌شوند و مابقی معلوم نیست که آیا وارد بازار کار می‌شوند یا خیر؟وی با بیان اینکه امسال با ورود دهه هشتادی‌ها به دانشگاه و از آن سو افزوده شدن به میزان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، آمار‌های مربوط به اشتغال فارغ‌التحصیلان، دستخوش تغییر می‌شود، گفت: طبق آماری که از سوی مرکز آمار و اطلاعات ایران منتشر شده است، ۳۸ درصد از آمار بیکاران کشور از میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند. اما بیکاری دانشآموختگان را در ارتباط با دانشگاه‌ها نمی‌بینم. بیکاری دانشآموختگان به نقص هدایت تحصیلی در آموزش و پرورش برمی‌گردد. فردی که وارد دانشگاه می‌شود، ۱۲ سال در اختیار آموزش و پرروش است. در این دوران، این فرد در حوزه‌های فرهنگی و آموزشی در اختیار خانواده و مدرسه است و هدایت تحصیلی برای این فرد باید در همین مدت اتفاق بیفتد. مانند سایر کشور‌ها که ۸۰ درصد فارغ‌التحصیلان دوره متوسطه آن‌ها وارد بازار کار می‌شوند و تنها ۲۰ درصد وارد دانشگاه می‌شوند. در حالی که در کشور ما برعکس است، یعنی ۸۰ درصد فارغ‌التحصیلان مدارس وارد دانشگاه می‌شوند و مابقی معلوم نیست که آیا وارد بازار کار می‌شوند یا خیر؟
صالحی‌عمران افزود: قشر دانش‌آموز باید در حوزه‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی با مشاغل، صنایع و کارفرما ارتباط برقرار کند. چهار سال دوره متوسطه، زمان آغاز اوج‌گیری نیرومندی و جوانی فرد و بهترین زمان برای یادگیری مهارت‌ها و حرفه‌هاست. آموزش و پرورش باید بتواند بر روی این قشر سرمایه‌گذاری کند تا دانش‌آموزان در طول چهار سال متوسطه، مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار را بیاموزند. ورود همه فارغ‌التحصیلان دبیرستانی و هنرستانی به دانشگاه، اشتباه است. باید این سیستم را اصلاح کنیم و دانش‌آموزان پس از فارغ‌التحصیلی از مدرسه وارد بازار کار و تنها ۲۰ درصد این افراد وارد دانشگاه و ادامه تحصیل در فضای آکادمیک شوند.
راه‌اندازی رشته‌های جدید در دانشگاه فنی و حرفه‌ای متناسب با نیاز دانش‌آموزان
رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای درباره ارتباط این دانشگاه با آموزش و پرورش نیز گفت: رشته‌های دانشگاه فنی و حرفه‌ای در مقطع کاردانی پیوسته است. یعنی دانش‌آموز سه سال در متوسطه تحصیل می‌کند و سپس در دانشگاه فنی و حرفه‌ای همان رشته را به مدت دو سال تخصصی فرا می‌گیرد. این پنج سال یک پکیج کامل است. امسال در اقدامی برنامه درسی متوسط با همراهی نظرات کارشناسان مورد بررسی قرار گرفت و رشته‌های جدیدی که در دوره هنرستان در آموزش و پرورش وجود داشت، راه‌اندازی کردیم تا افراد مشغول تحصیل در این رشته‌ها، بلافاصله فرصت تحصیل حرفه‌ای در همان رشته در دانشگاه فنی و حرفه‌ای را داشته باشند. بر همین اساس، تعداد ۳۸ کدرشته متناسب با نیاز فارغ‌التحصیلان هنرستانی در دانشگاه فنی و حرفه‌ای راه‌اندازی کردیم.
صالحی عمران در ادامه همچنین درباره تلاش این دانشگاه برای آشنا کردن دانشجویان فنی و حرفه‌ای با فرهنگ ایرانی - اسلامی نیز بیان کرد: یکی از مأموریت‌های دانشگاه فنی و حرفه‌ای، آشنا کردن نیروی انسانی تحت تربیت در این دانشگاه با فرهنگ اسلامی و ایرانی است. نیروی انسانی در این دانشگاه برای حضور و فعالیت در جامعه اسلامی تربیت می‌شود، لذا، آموزش مهارت‌های خاص در هر رشته، با لزوم توجه به ارتقای فرهنگ کار، اشتغال و مهارت انجام می‌گیرد تا فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در هنگام ورود به بازار کار، پنجه‌هایی کارآمد برای جامعه باشند. این موضوع دغدغه مقام معظم رهبری نیز هست.
رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای درباره ارتباط این دانشگاه با آموزش و پرورش نیز گفت: رشته‌های دانشگاه فنی و حرفه‌ای در مقطع کاردانی پیوسته است. یعنی دانش‌آموز سه سال در متوسطه تحصیل می‌کند و سپس در دانشگاه فنی و حرفه‌ای همان رشته را به مدت دو سال تخصصی فرا می‌گیرد. این پنج سال یک پکیج کامل است. امسال در اقدامی برنامه درسی متوسط با همراهی نظرات کارشناسان مورد بررسی قرار گرفت و رشته‌های جدیدی که در دوره هنرستان در آموزش و پرورش وجود داشت، راه‌اندازی کردیم تا افراد مشغول تحصیل در این رشته‌ها، بلافاصله فرصت تحصیل حرفه‌ای در همان رشته در دانشگاه فنی و حرفه‌ای را داشته باشند. بر همین اساس، تعداد ۳۸ کدرشته متناسب با نیاز فارغ‌التحصیلان هنرستانی در دانشگاه فنی و حرفه‌ای راه‌اندازی کردیم.
صالحی عمران در ادامه همچنین درباره تلاش این دانشگاه برای آشنا کردن دانشجویان فنی و حرفه‌ای با فرهنگ ایرانی - اسلامی نیز بیان کرد: یکی از مأموریت‌های دانشگاه فنی و حرفه‌ای، آشنا کردن نیروی انسانی تحت تربیت در این دانشگاه با فرهنگ اسلامی و ایرانی است. نیروی انسانی در این دانشگاه برای حضور و فعالیت در جامعه اسلامی تربیت می‌شود، لذا، آموزش مهارت‌های خاص در هر رشته، با لزوم توجه به ارتقای فرهنگ کار، اشتغال و مهارت انجام می‌گیرد تا فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در هنگام ورود به بازار کار، پنجه‌هایی کارآمد برای جامعه باشند. این موضوع دغدغه مقام معظم رهبری نیز هست.
حوزه محیط زیست و حفظ آن، مسائل انسانی و اخلاقی و توجه به مشکلات جامعه، از دغدغه‌هایی است که در قالب برخی دوره‌ها به دانشجویان آموزش داده می‌شود تا فرد تکنسینی که وارد اجتماع می‌شود، در مواجهه با آسیب‌ها، از خود حساسیت نشان دهد.وی ادامه داد: دانشگاه فنی و حرفه‌ای در ظاهر دانشگاهی فنی و تکنیکال است و برداشت دقیق و کاملی از مجموعه مسئولیت‌های این دانشگاه صورت نمی‌گیرد. در این دانشگاه مهارت‌های ارائه شده به دانشجویان فقط از جنس سخت‌افزاری و مهارت‌های سخت نیست، دانشگاه‌های مهارتی و یا مؤسساتی که آموزش‌های فنی و حرفه‌ای ارائه می‌کنند، باید در کنار مهارت‌های سختی که به دانشجویان آموزش داده می‌شود و متناسب با نیاز‌های بازار کار است، برخی مهارت‌های نرم و غیرفنی متناسب با نیاز‌های اجتماعی هم به دانشجویان ارائه کنند. حوزه محیط زیست و حفظ آن، مسائل انسانی و اخلاقی و توجه به مشکلات جامعه، از جمله دغدغه‌هایی است که در قالب برخی دوره‌ها به دانشجویان آموزش داده می‌شود تا فرد تکنسینی که وارد بازار کار و جامعه می‌شود، در مواجهه با آسیب‌ها، از خود حساسیت نشان دهد.
رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای با بیان اینکه توجه به مسئولیت‌های اجتماعی در این دانشگاه توانسته خیلی بهتر ما را به بازار کار متصل کند، گفت: در برنامه‌های درسی رشته‌های این دانشگاه بنا داریم با تغییر سرفصل مجموعه دروس، شاخص‌های مربوط به مسئولیت‌های اجتماعی را در برنامه‌ریزی‌های درسیِ آموزش‌های فنی و حرفه‌ای لحاظ کنیم، تا از این طریق بتوانیم نیروی انسانی کاملی را تحویل جامعه دهیم. بر این اساس، کلاس‌ها و کارگاه‌های درسی با محوریت آموزش مسئولیت‌های اجتماعی دنبال می‌شوند.
وی افزود: بهترین کار در این امر، تبیین شایستگی‌هاست. شایستگی‌هایی که ناظر بر مسئولیت‌های اجتماعی هستند، باید شناسایی شوند و در دل برنامه درسی بگنجد. در این زمینه هم ۳۲ برنامه درسی کاردانی پیوسته بازنگری شده است.
