بررسی اصول و سنت‌های اقتصادی قرآن در «مطالعات اقتصاد اسلامی»

به گزارش ایکنا، در این شماره از دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، مقالاتی با عناوین «تبیین فقهی اقتصادی قراردادها و فعالیت‌های سفهی در حوزه‌های کلان و شرایط اقتصادی نوین»، «بکارگیری تعدیل انتخاب‌های غیربهینه در یک مدل تعادلی با کارگزاران اقتصادی ناهمگن؛ مطالعه موردی: آموزش گزاره‌های اسراف تخصیصی و اتلافی»، «واکاوی فلسفه حرمت ربا با تأکید بر انتقال ظالمانه ریسک»، «جبران کاهش ارزش پول اعتباری و دوگان مثلی- قیمی؛ نگرشی موضوع‌شناسانه»، «بررسی اصول و سنت‌های اقتصادی در قرآن و روایات»، «روایتی عدالت ‏بنیان از اقتصاد «اثباتی»؛ تقریری از کارکرد علم اقتصاد و نسبت آن با علم اقتصاد اسلامی»، «طراحی بازار بین‌بانکی براساس دیدگاه متخصصان فقهی در نظام پولی و مالی ایران»، «نقش حافظه سیستم در اجرای صحیح قرارداد مشارکت بانکی در نظام بانکداری اسلامی»، «بررسی مبانی فردگرایی روش‌شناختی و نقد فردگرایی روش‌شناختی در نظریه انتخاب عقلایی»، «طراحی شاخص اندازه‌گیری تخصیص زمان بین کار و انواع فراغت در یک چارچوب اسلامی»، «ارزیابی کارایی موقوفه‌های شهر زاهدان» و «شناسایی و اولویت‌بندی اثرگذارترین عوامل و پیشران‌های رشد اقتصادی در ایران» منتشر شده است.

واکاوی فلسفه حرمت ربا با تأکید بر انتقال ظالمانه ریسک

در چکیده مقاله «واکاوی فلسفه حرمت ربا با تأکید بر انتقال ظالمانه ریسک» آمده است: مفهوم ربا یکی از مفاهیمی است که در طول تاریخ جهان اسلام موردتوجه طیف‌های گوناگونی از اندیشمندان ازجمله مفسران و فقها و اخیراً اقتصاددان‌های اسلامی قرارگرفته است. حرمت ربا یکی از معدود موضوعاتی است که آیات متعدد قرآنی در مورد آن آمده است و آن را جنگ با خدا و رسول او می‌داند. این پژوهش درصدد است به شیوه تحلیلی توصیفی بـا بـهره گیری از برخی آیـات و بررسی دیـدگاه‌های اندیشمندان مـعاصر درباره ماهیت ربا و فلسفه‌های حرمت آن، برای اولین بار به واکاوی فلسفه حرمت ربا از منظر ریسک بپردازد. بر این اساس، یکی از فلسفه‌های حرمت ربا را با توجه به فرازمانی بودن آموزه‌های قرآنی می‌توان جلوگیری از انتقال ظالمانه ریسک و به‌تبع آن جلوگیری از جابجایی ثروت برآمده از ظلم دانست که در این پژوهش با مقایسه انتقال ظالمانه ریسک در ربا با تسهیم ریسک در عقود اسلامی مبتنی بر بخش واقعی اقتصاد به تشریح این امر پرداخته است.

بررسی اصول و سنت‌های اقتصادی در قرآن و روایات

نویسنده مقاله «بررسی اصول و سنت‌های اقتصادی در قرآن و روایات» در چکیده نوشتار خود آورده است: هدف علم اقتصاد توصیف، تبیین و پیش‌بینی است؛ یعنی با تحقیق درباره روابط موجود میان پدیده‌های اقتصادی به دنبال شناخت واقعیت است به همان صورتی که هست؛ بدین ترتیب، علم اقتصاد در قالب کشف قوانین اقتصادی تبلور می‌یابد. در علم اقتصاد اسلامی نیز می‌توان چنین هدفی را دنبال نمود. با استخراج سنت‌های اقتصادی در قرآن و سنت، می‌توان به تحلیل پدیده‌های اقتصادی و رفتارهای افراد جامعه پرداخت. بر این اساس تمام آیات قرآن و روایات برخی کتب روایی مطالعه شد و اصول و سنت‌های مذکور در قالب قضیه قطعیه (هست‌ها) و قضیه شرطیه (رابطه علی معلولی) و در چارچوب منابع اقتصادی، انسان اقتصادی و بخش‌های تولید، توزیع و مصرف دسته‌بندی شد. شایان ذکر است که در این مقاله فقط گزاره‌هایی استخراج شد که هم موضوع و هم محمول آنها امری اقتصادی بود، در حالیکه گزاره‌هایی که فقط محمول اقتصادی دارند نیز در منابع اسلامی گسترده است. دستاورد مقاله این است که علم اقتصاد به برخی از این اصول که قرن‌ها پیش در منابع دینی به آنها اشاره شده است، دست یافته است و امروزه به عنوان نظریات علمی در اقتصاد قلمداد می‌شود مانند اصل تقسیم کار، اصل ترجیح زمانی، اصل تسهیم ریسک و ...؛ اما برخی از سنت‌هایی که در قرآن و روایات مطرح شده است فرضیاتی است که می‌تواند پنجره جدیدی برای علم اقتصاد بگشاید و به بیان روابطی بپردازد که در اقتصاد ناشناخته است مانند سنت‌هایی که در قالب رابطه انفاق و رشد اقتصادی؛ یا رابطه عدالت و برکت در جامعه و نیز رابطه ربا و رکود اقتصادی بیان شده است.