Haqqa təslim olmaq ixtilafların aradan getməsinə səbəb olur
İlahi dinlərin etiqad prinsipləri və əsas qaydalarda ortaq cəhətləri olsa da, müəyyən fərqlilikləri var. Tarix boyu bu fərqliliklər qarşıdurma və inadkarlıqdan tutmuş münaqişəyə qədər müxtəlif davranışlara səbəb olmuşdur.
Bir növ həqiqətin qarşıdurması sayıla biləcək bu ixtilaflar hakim cəmiyyətlər arasında həmişə fərqli intensivlik və zəifliklə mövcud olmuşdur. Bəs bu cür fərqləri necə aradan qaldırmaq olar? Quranda elə bir ayə var ki, ona diqqət etməklə həll yoluna yaxınlaşmaq olar. Onun dəqiq mənası başa düşülsə və ona əməl olunarsa, ixtilaflar tamamilə aradan qalxacaq: "Allah yanında (haqq olan) din, əlbəttə, islamdır. Kitab verilmiş şəxslər (yəhudilər və xaçpərəstlər) ancaq (bu dinin həqiqi olduğunu) bildikdən sonra aralarındakı paxıllıq üzündən ixtilafa (ayrılığa) başladılar. Allahın hökmlərini inkar edənlərlə, şübhəsiz ki, Allah tezliklə haqq-hesab çəkəcəkdir" (Ali-İmran, 19).
“İslam” ifadəsinin mənası nədir?
Bəlkə də bu ayədə İslamın mənası aydın görünür. Amma həqiqət budur ki, burada İslam sözünün nə demək olduğunu soruşmalıyıq.
İslam bu termində dörd mənada işlənir:
1_ Bir növ ilahi vəhyi qəbul edən hər kəs, istər yəhudi, istər xristian, istərsə də zərdüşti olsun, sözün ən ümumi mənasında müsəlmandır. Başqa sözlə desək, müsəlman birinci mənada öz ağlı və iradəsi ilə nazil olan vəhy qanunu qəbul edən şəxsdir.
2_ Müsəlman dedikdə şəriət və ilahi qanunları qəbul edən kainatın bütün məxluqları nəzərdə tutulur. Bu məxluqlar təbiət qanunları adlanan dəyişməz qanunlara tabedirlər. Bütün məxluqlar Allahın hikmət və iradəsinə tabedirlər. Çünki bütün məxluqatlar Allahın məxluqlarıdır və Allahın hökmranlığı bütün dünyaya hakimdir. Ona görə də hər bir məxluqun Ona tabe olmaqdan başqa yolu yoxdur. Məsələn, bir daşın düşməkdən başqa çarəsi yoxdur. Çünki cazibə qüvvəsi maddi aləmdə Allahın iradəsinin təzahürlərindən biridir.
3_ Müsəlmanın uca mənası da var. Bu məna övliyalara şamil edilir. İnsan öz varlığından şüurlu şəkildə xəbərdardır. Allahın övliyaları o kəslərdir ki, həyatları şüurlu və fəal şəkildə Allahın iradəsinə uyğundur.
4_ Daha konkret mənada İslam dini, təqribən on dörd əsr bundan əvvəl Peyğəmbər (s) tərəfindən insanlara çatdırılan son ilahi qanundur.
Bu təfsirlərlə aydın olur ki, İslam insanı və onu əhatə edən aləmə şamil olan və varlıqların mahiyyətində gizlənən ümumi bir həqiqətdir. İslamın şəriət-xatəm (sonuncu şəriət) adlandırılmasının səbəbi də bu dində bəndənin Uca Allahın iradəsinə tabe olmasıdır.
