İlahi dünyagörüşündə Dünyanın siması
İlahi dünyagörüşün kainata xüsusi baxışı vardır ki, Quran ayələri onu müxtəlif cəhətləri ilə təsvir etmişdir. Bununla bağlı Quran ayələrindən bəzilərini aşağıda oxuya bilərsiniz:
* Yaradılış Allahın lütf və mərhəmətinə əsaslanır. “O Özü-Özünə rəhmli olmağı yazmışdır” (Ənam, 12).
* Varlıq öz yerində yaxşıdır və ən gözəl şəkildə yaradılmışdır. “O, yaratdığı hər şeyi gözəl yaratdı” (Səcdə, 7).
* Varlıq təsbih və itaətdədir (təvazökarlıq). “Hər şey Onun itaətindədir!” (Rum, 26), “Göylərdə və yerdə olan hər şey Onun üçün təsbih deyir” (Təğabin, 1) və onların təsbihləri də şüurludur. “Allah onlardan hər birinin duasını, şükr-sənasını (yaxud onların hər biri öz duasını, şükr-sənasını) bilir” (Nur, 41).
* İnsanın hərəkətləri - kiçik və ya böyük, yaxşı və ya pis - mükafatlandırılır və ya cəzalandırılır. “Deməli, zərrə qədər yaxşılıq edən onu görər, zərrə qədər pislik edən də onu görər” (Zilzal, 7-8).
* Dünyanın sonu Allaha tərəfdir. “Son Rəbbinə doğrudur” (Nəcm, 42), “Yol Ona doğrudur” (Ğafir, 3).
* Dünyaya ilahi baxışı olan insan özünü tənha hiss etmir və özünü Allahın vilayətində görür: “Allah iman gətirənlərin vəlisidir” (Bəqərə, 257), açıq baxışı var: “O sizə haqla-nahaqqı ayırd edən (bir nur) verər” (Ənfal, 29). Həyat işlərində insana çıxış yolu verilər: “Allah ona (hər çətinlikdən) bir çıxış yolu əta edər” (Talaq, 2). Yolu hamar olar: “Mənə bəndəlik edib, düz yol budur” (Yasin, 63).
Belə bir insanın rəhbəri asimanidir. “Mən də sizin kimi bir insanam, mənə vəhy olunur” (Kəhf, 110). İnsanı Allahın xəlifəsi hesab edir, “Mən yer üzündə xəlifəmi (canişinimi) qərar vermək istəyirəm” (Bəqərə, 30). İnsanı ləyaqətlə hesab edir: “70. Biz, Adəm övladını şərəfli və hörmətli elədik” (İsra, 70). O, başqalarına və zalımlara itaət etmir: "Tağuta küfr edir" (Bəqərə, 256). İşlərinin ilahi rəngi var (Bəqərə, 138).
İlahi dünyagörüşü olan insan öz yaxşılıqlarını Allahdan, pisləri isə özündən bilər, “(Ey insan!) Sənə yetişən hər bir yaxşılıq Allahdandır, sənə üz verən hər bir pislik isə özündəndir” (Nisa, 79). Yer kimi ki, aydınlığı günəşdən və qaranlığı isə özündəndir.
Müvəhhid insan, Allahın qulu olduğu halda, özünü ixtiyar və iradə sahibi hesab edir. O, inanır ki, varlıq onun əlində olmasa da, davranışında var. "Özü üçün saxladıqlarını fani, Allah üçün və Allah yolunda verdiyini isə əbədi hesab edər" (Nəhl, 96).
Bir gün Peyğəmbərin (s) evində qoyun kəsilir. Peyğəmbər (s) buyurur: Onun ətini yoxsullara paylayın. Bir saat sonra Peyğəmbərin (s) zövcələrindən biri dedi: "Ey Allahın Rəsulu! Bizə ancaq qoyunun boynu qalıb. Peyğəmbər (s) buyurdu: “Belə deyil, boynundan başqa hamısı bizə qalıb".
- Möhsin Qəraətinin yazdığı "Əqidə prinsipləri; (Tövhid)" kitabından götürülmüşdür.
