"Allah" və "insanlara" diqqət; Duanın ən vacib komponentləri
Elmi hövzənin yüksək dərəcəli ustadı Höccətül-İslam vəl-müslimin Məhəmməd Suruş Məhəllati “Səhər duasının izahı” məclisində duanın əhəmiyyəti ilə bağlı bəzi ilkin məsələləri izah etdi ki, bir hissəsini aşağıda oxuya bilərsiniz:
Duanın dili xüsusi bir dildir, lakin onun dinləyicilərinin adi auditoriyadan fərqli olması mənasında deyil. Çünki insan Allahla münacat edir, başqa söhbətlərdə insan insanla danışır.
Amma eyni zamanda burada ciddi fərq var: Burada başqa söhbətlərdə qeyd olunmayan mövzular deyilir. Məsumlardan (ə) bizə gəlib çatan Kumeyl duası, Əbu Həmzə Sumali duası, Şəbaniyyə munacatı, Səhər duası və s. kimi duaların digər hədislərdən ciddi fərqi var. Bütün bunlar imamlar (ə) tərəfindən təqdim olunsa da, imamlarımız (ə) insanlarla söhbət edərkən bir ədəbiyyatdan, dua və münacat şəklində Allahla danışanda isə başqa ədəbiyyatdan istifadə edirlər.
Dua ilə digər hədislər arasında iki əsas fərq
Birinci fərq ondan ibarətdir ki, dualarda ümumi camaatın səviyyəsindən yüksək olan maarif ifadə edilir. İmamlar (ə) səhabələri ilə söhbətlərində adətən onların düşüncələri səviyyəsində danışırlar; Onlar üçün başa düşülən, həzm olunan və dərk edilən tərzdə danışırlar. Ümumi auditoriya var və ümumi auditoriyanın başa düşməsi maarifin seçimi üçün meyardır. Amma Allahla münacat etdikdə bu dil məhdudiyyəti yoxdur; Çünki məsələ geniş ictimaiyyət üçün bəyan edilmir və ictimaiyyətin anlayışını nəzərə almağa ehtiyac yoxdur.
Bu səbəbdən dualarda olan incə məqamların bir çoxu adi hədislərdə, İmamların (ə) dualarında ifadə olunan dərin təlimlərin bir çoxu isə digər hədislərdə görünmür. Səhər duası belə xüsusiyyətə malik olan dualardandır.
İkinci fərq budur ki, imamlar dua dilində o ictimai və siyasi məhdudiyyətlərlə üzləşmirlər; Bu səbəbdən dua məqamında bəzən başqa hədislərdə rast gəlinməyən bəzi siyasi məsələlərdən bəhs edirlər.
Məsələn, vitr namazının qunutunda (gecə namazının son rükətində) oxunan dua; Orada dəfələrlə bağışlanma diləyir, möminləri xatırlayır və onlar üçün bağışlanma diləyirik. Maraqlıdır ki, bu dualar vasitəsi ilə bilirik ki, tənhalıqda Allaha nə deməli və Ondan nə istəməliyik.
Şeyx Tusi bu duanı “Əl-misbahul-mütəhccid” kitabında nəql edir ki, gecə namazının son qunutu ilə bağlıdır. Bu bir neçə sətirdə bir siyasi fəlsəfə var. Belə deyil ki, insan sübh çağı Allahı ilə tək qaldığı üçün ictimai və siyasi məsələlərdən uzaqlaşmalıdır. Mömin gecə tənhalığında da öz cəmiyyətinin vəziyyətini unutmamalı, baş verən zülmlərdən qəflət etməməli və məhrumlar arasında olan aclığı unutmamalıdır.
4046515
