Quran yaşlı valideynlərə ən az mənfi reaksiya verməyi qadağan edir
Qurani-Kərimdə “İsra” surəsinin 23-cü ayəsində yaşlı ata-ana ilə necə davranmaq bildirilir: "Və Rəbbin Ondan başqasına ibadət etməməyinizi və ata-anaya (öz valideyinlərinizə) yaxşılıq etməyinizi qəti hökm etdi. Əgər onlardan biri və ya hər ikisi sənin yanında qocalıq çağlarına yetişsələr (onların zəhmət yaxud sərt davranışları müqabilində narahatlığını büruzə vermə, hətta) onlara "uf" demə, üstlərinə qışqırma, kobud söz demə və onlara xoş söz de" (İsra, 23).
“Fələ təqul ləhumə offin” təbiri; yəni qoca valideynlərə uf belə deməyin. Bu ifadə valideynlərə qarşı hər hansı aqressiv, təhqiredici və mənfi reaksiyanı rədd edir. Rəvayətdə deyilir ki, “Əgər bir şey "uf"dan az olsaydı, Allah onu gündəmə gətirərdi”. “ah, ax” və ya danışıq dilində “hiş” kimi ifadələri misal çəkmək olar. Ola bilər ki, bəzən uşaq hansısa xidmət göstərir, amma valideynlər buna fikir vermirlər, hətta nöqsan da tuturlar, insanın əsəbləşməsi təbiidir. Quranda deyilir ki, pis reaksiya göstərməyin, çünki onlar sizin üçün bir ömür səmimi şəkildə çalışıblar.
“Və la tənhərhuma” ifadəsinin iki mənası var: Bəzən deyirdilər ki, aqressiv olma, ucadan danışma, qışqırma. Bəziləri də onları özündən qovma kimi tərcümə etmişlər. Bu məna “Və əmməs-Sailə fəla tənhər" (Zuha, 10) ayəsində bəyan edilmişdir. "Və la Tənhərhuma" hər iki mənaya gələ bilər, yəni, valideynlərinizə qarşı aqressiv olmayın və onları qovmayın. Bu ayədə uşaqlara əmr edir ki, ata-anaları qocalanda onların qayğısına qalmaqda səhlənkarlıq etməyin və ya bu məsuliyyəti başqasının öhdəsinə buraxıb onları həyatınızdan qovmağa çalışmayın.
Valideynlər qocalıq çağında ailənin mərkəzində olmalı, övladları ilə söhbət etməli, nəvələri ilə əylənməli, nağıl danışmalı, xatirələrini bölüşməli, həyatı onlar üçün şirinləşdirməlidir. Deməli, ayənin bu hissəsinin mənası budur ki, ata-ananı özündən uzaqlaşdırmamalı və onlara qarşı zərrə qədər pis münasibət bəsləməməlisən.
“Və qul Ləhuma qəvlən kərima” ifadəsi nitqdə ən yaxşı ədəb tələb edir. O yumşaq, hörmətli və mehriban söz, əzizləmək və zorakılıqdan çəkinməklə yanaşı olmalıdır. Əlbəttə ki, indi qoca olan, keçmiş nəsildən olan və indi uşaq dövrünün mədəniyyətindən fərqli mədəniyyətə malik olan valideynlərin sözləri uşaq üçün xoşagəlməz ola bilər. Uşaqlar bilməlidirlər ki, valideynləri onlardan fərqli düşünə və ya danışa bilər. Amma hər halda onlarla hörmətlə danışmalı və onlara mehriban davranmalısan. Uşaqlıqda etdiyimiz yersiz rəftarları və yorucu suallarımızı xatırlamalıyıq ki, onlar lütfkarlıqla bizə dözüblər.
