Qurani-Kərimin 300 illik ingiliscə tərcüməsi
"İQNA"-nın verdiyi məlumata görə, tarixin şahidliyinə əsasən, Qurani-Kərimin hissələrinin müxtəlif qeyri-ərəb dillərinə tərcüməsi Həzrət Peyğəmbərin (s) dövründən adi hal idi və bəzi iranlıların Salman Farsidən tələb etməsi ilə başlamışdır. Quranın birinci surəsinin (Fatihə) farscaya tərcümə edildiyini və Peyğəmbərin (s) də buna razı olduğunu bildirdi.
Amma Qurani-Kərimin ən qədim tərcüməsi hicri 350-365-ci illər arasında yazılmış məşhur Təfsir Təbərinin tərcüməsidir. Başqa bir tərcümə də hicri 4-cü əsrdə, görünür, Təbərinin tərcüməsi ilə eyni vaxtda edilmişdir.
Quranın Avropa dillərinə tərcüməsi
Quranın ilk tərcümələri 8 dildə edilib: ingilis, fransız, ivrit, ispan, holland, rus, italyan və isveç.
Avropa dilinə ilk tərcümə miladi təqvimi ilə 1547-ci ildə nəşr olunmuş Andretha Arivabenenin italyan dilinə tərcüməsidir. Onun tərcüməsi əsasında ilk almanca tərcüməni Zolomon Şvayger etmişdir. Şvaygerin tərcüməsi 1681-ci ildə tərcüməçinin adı olmadan nəşr olunan ilk holland tərcüməsinin də əsasını təşkil etmişdir.
İlk fransız tərcüməsi miladi 1647-1775-ci illəri arasında bir çox nəşrlərdə çap olunan Andre Doriat tərəfindən yazılmışdır. Bu tərcümə həm də Alexander Ross tərəfindən Quranın ilk ingiliscə tərcüməsi ilə yanaşı, Glaze Makerin Hollandiyaya, Angenin almancaya, Postnikoff və Vryovkinin rusca tərcümələrinə də əsas olmuşdur.
"Misravi" xəbər saytı bir məqaləsində Qurani-Kərimin ingiliscə tərcüməsinin 300 illik ilk variantını müzakirə edib. Aşağıda Quranın bu tərcüməsinin xüsusiyyətləri ilə tanış olacağıq:
Qurani-Kərimin ingilis dilinə ilk tərcüməsi 1648-ci ildə Alexander Ross tərəfindən edilib və o, Andrere Duryerin fransızca tərcüməsindən də sitat gətirib. Ondan sonra Corc Sale 1734-cü ildə onu Quranın ərəb variantından ingilis dilinə birbaşa tərcümə etmiş və bu tərcümə dəfələrlə “İslam haqqında esse” başlığı ilə müqəddimə ilə nəşr edilmişdir. Tərcüməçi öz tərcüməsinin haşiyələrində Quranın bəzi təfsirlərini, o cümlədən Beyzavinin təfsirini gətirmişdir.
İngilis keşişi olan Rodvel də Qurani-Kərimi ingilis dilinə tərcümə etmiş və tərcüməsini ayələrin nazil olma tarixi sırasına uyğun tərtib etmişdir.
Corc Sealın tərcüməsi Qurani-Kərimin 3 əsrdən çox əvvəl edilən ilk tərcümə variantıdır. Quranın tərcüməsinin bu variantının kənarları qızılı rəngdədir və onun hər bir kənarına əlini basdıqda Məkkə şəhəri və Kəbənin təsviri görünür.
Qurani-Kərimin ən qədim tərcüməsi haqqında 7 nöqtə
1. Corc Seal 1734-cü ildə Quranı ingilis dilinə tərcümə edib və bu tərcümə Quran anlayışlarının tərcüməsidir.
2. Tarixi mənbələr fransız filosofu Volterin İslam və Həzrət Məhəmməd (s) haqqında məqalələrində buna istinad etdiyini bildirir.
3. Sealın tərcüməsi Quranın ərəbcədən ingilis dilinə ilk birbaşa tərcüməsi hesab edilir, çünki digər yeganə ingiliscə variant 1649-cu ildə nəşr olunmuş fransızca tərcüməsi idi. Buna görə də Sealın tərcüməsi 19-cu əsrin sonuna qədər Quranın ingiliscə yeganə tərcüməsi idi.
4. Seal öz tərcüməsinə 200 səhifəlik müqəddimə yazıb, burada Quranın nazil olmasının tarixi şəraitini izah edir, ərəblər və müsəlmanlar, onların adət-ənənələri və inancları haqqında xülasə məlumat verir. Lakin o, girişdə qeyd edir ki, bu tərcümənin məqsədi “protestantlara Quranı başa düşməyə kömək etməkdir ki, onlar Qurana qarşı necə mübahisə edə biləcəklərini bilsinlər”.
5. Quranın bu variantını Amerika Birləşmiş Ştatlarının üçüncü prezidenti və bu ölkənin Müstəqillik Bəyannaməsinin müəllifi Tomas Cefferson əldə edib. Çox güman ki, Cefferson Osmanlı İmperiyasında və Şimali Afrikada diplomatik əlaqələr qurmaq, insanların adət-ənənələrini və həyat tərzini anlamaq üçün Qurana diqqət yetirib.
6. Dəyəri və nadirliyinə görə Ceffersonun Quran tərcüməsi Dubay Ekspo 2020-də Amerika stendində cəmi üç ay nümayiş etdirildi.
7. Expo 2020-nin yaydığı press-relizdə deyilir ki, sözügedən nüsxə təhlükəsiz daşınma üçün hazırlanmış taxta qutuda, ona bərkidilmiş vibrasiya sensoru və temperaturun dəyişməsini izləməklə birlikdə Dubaya daşınıb və o, yol boyu zabitlər və nadir malların daşınması üzrə ixtisaslaşmış beynəlxalq nəqliyyat şirkəti mühafizəçiləri tərəfindən müşayiət olunub.
4215195
