ارزش قائل نشدن برای علوم انسانی؛ مانع تحول/آثار استاد جوادی آملی راه‌گشا است
گروه اندیشه: مقام معظم رهبری در مورد لزوم بازنگری در مبانی علوم‌انسانی در دانشگاه‌ها، فرمایشاتی داشتند که اهمیت و جایگاه این علوم را برای ما روشن می‌کند، اما در چهار دهه گذشته برای تحول در علوم‌انسانی کاری انجام نداده‌ایم و در این زمینه تولید خاصی نداشته‌ایم، به این دلیل که ارزش چندانی برای علوم‌انسانی قائل نشده‌ایم.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسین شفیعی، مدیر گروه تفسیرترتیبی پژوهشگاه علوم وحیانی معارج، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به آسیب‌شناسی علوم انسانی موجود و طرح دیدگاه‌های خود درباره استفاده از آثار آیت‌الله جوادی آملی به عنوان منبع درسی پرداخت و گفت: برای آسیب‌شناسی علوم‌انسانی، لازم است ابتدا تعریفی از علوم‌انسانی صورت بگیرد. علوم‌انسانی، علومی هستند که به شأنی از شئون انسان مربوط می‌شوند و مجموعه‌ای از روابط انسانی با محیط و فعالیت انسان از جنبه‌های مختلف فرهنگی، دینی، روحی، روانی، سیاسی، اجتماعی و... را شامل می‌شوند. دامنه علوم انسانی، بستگی به تعریف از این علوم، بسیار گسترده است.
در چهار دهه گذشته برای تحول در علوم‌انسانی کاری انجام نداده‌ایم
وی افزود: متأسفانه با این‌که مقام معظم رهبری، تأکیدات فراوانی درباره بومی‌سازی علوم‌انسانی و مطالباتی از محافل علمی داشتند ولی در جوامع دانشگاهی به علوم‌انسانی، توجه چندانی نمی‌شود و می‌توان گفت این علوم، کم‌اهمیت‌تر از علوم دیگر همانند ریاضی و تجربی دانسته می‌شوند؛ در حالی‌که اگر بخواهیم در زمینه توجه به علوم‌انسانی، دانشگاه‌های خود را با دانشگاه‌های غربی مقایسه کنیم در دانشگاه‌های غرب، اهمیت علوم انسانی، روز‌به‌روز بیشتر می‌شود اما در کشور ما، توجه چندانی به این علوم، صورت نمی‌گیرد.
شفیعی ادامه داد: مقام معظم رهبری در مورد لزوم بازنگری در مبانی علوم‌انسانی در دانشگاه‌ها، فرمایشاتی داشتند که این فرمایشات، اهمیت و جایگاه این علوم را برای ما روشن می‌کند. در چهار دهه گذشته برای تحول در علوم‌انسانی کاری انجام نداده‌ایم. مقصود از تحول در علوم‌انسانی، توجه بیشتر به این علوم و تولید علم است. در این زمینه تولید خاصی نداشته‌ایم و دلیلش هم این است که ارزش چندانی برای علوم‌انسانی قائل نشده‌ایم.
از نظر استاد جوادی آملی کارهای صوری توان احیای علوم انسانی را ندارند
مدیر گروه تفسیرترتیبی پژوهشگاه علوم وحیانی معارج، خاطرنشان کرد: در مورد حوزه باید گفت، با این‌که توجه حوزه به علوم‌انسانی، بیشتر از دانشگاه است و رهبری هم مطالباتی در مورد حوزه داشتند، بازهم می‌توانیم بگوئیم که در حوزه هم آن‌گونه که باید، به علوم‌انسانی توجه نشده و مطالبات رهبری در این زمینه برآورده نشده است. البته در حوزه، مؤسسات اقماری فرهنگی برای توجه بیشتر علوم انسانی، کارهایی را انجام داده‌اند، اما این هم در حد انتظار نیست.
وی عنوان کرد: یکی از دغدغه‌های فکری همیشگی استاد جوادی آملی، مسئله دانشگاه بوده است. ایشان درباره اسلامی شدن دانشگاه‌ها دارای طرحی هستند که معروف است و در کتاب‌ها و سخنرانی‌های ایشان بیان شده است. استاد می‌فرمایند، اسلامی کردن دانشگاه‌ها به این معنی نیست که در محیط‌های دانشگاهی، نمازخانه یا مسجد بنا کنیم یا شب‌های جمعه دعای کمیل و توسل برقرار کنیم، چون این‌ها کارهای صوری هستند و کارهای صوری، توان احیای علوم انسانی را ندارند. اسلامی کردن دانشگاه‌ها به معنی احیای علوم دانشگاهی و جهت‌دهی به این علوم است.
آثار استاد جوادی آملی، برای سطوح خاصی نوشته و گفته شده است
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: ایشان می‌فرمایند، اسلامی کردن دانشگاه‌ها باید به این صورت باشد که تغییر اساسی در نگاه دانشگاه‌ها به علم و طبیعت داشته باشیم و حوضه‌های معرفتی را با مسأله طبیعیات هماهنگ کنیم. ایشان کتابی با عنوان«منزلت عقل در هندسه معرفت دینی» دارند که فصل دوم این کتاب به همین مسئله یعنی اسلامی کردن علوم و دانشگاه‌ها، اختصاص دارد. ایشان می‌فرمایند، دانشگاهی که همه چیز را در حس و تجربه می‌داند دانشجویی پرورش می‌دهد که به طور طبیعی، قارونی فکر می‌کند و این یک دانشگاه اسلامی، نیست.
مدیر گروه تفسیرترتیبی پژوهشگاه علوم وحیانی معارج، تأکید کرد: اگر بخواهیم دانشگاه را اصلاح کنیم، باید علوم را به خدا نسبت دهیم نه به طبیعیات و باید علوم دانشگاهی را اسلامی کنیم. پرسش دیگر این است که اگر بخواهیم علوم‌انسانی را که در حوزه‌ها و توسط افراد خبره‌ای همانند استاد جوادی آملی تولید می‌شود را به دانشگاه‌ها بکشانیم تا دانشگاهیان از این آثار استفاده کنند، چگونه باید این‌کار را انجام دهیم. طبیعی است که آثار استاد جوادی آملی، برای سطوح خاصی نوشته و گفته شده است.
آثار آیت‌الله جوادی آملی را به متون درسی تبدیل شود
وی افزود: اگر قرار باشد آثار آیت‌الله جوادی آملی، برای سطوح مختلف دانشگاهی، کاربرد داشته باشند باید به تعبیری، بومی‌سازی شود؛ چون مخاطب اصلی این آثار، محیط‌های دانشگاهی نبودند و اگر قرار باشد این‌کار صورت بگیرد باید گروهی متشکل از اساتید مجرب حوزه و دانشگاه تشکیل شود و این افراد، آثار آیت‌الله جوادی آملی را به صورت درس‌نامه، تدوین و برای دانشگاه‌ها، بومی‌سازی کنند تا تا به عنوان متون درسی، مورد استفاده قرار گیرد و دانشگاهیان هم بتوانند از این آثار استفاده کنند تا مسأله علوم انسانی هم در مجامع علمی، بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
شفیعی در ادامه درارتباط با وجه بین‌المللی آثار آیت‌الله جوادی آملی گفت: آثار ایشان در جوامع بین‌المللی نمود خوبی داشته است، برخی از این آثار به زبان‌های مختلفی از جمله عربی، انگلیسی و اردو، ترجمه شده‌اند، در خارج از کشور و مخصوصاً در کشورهای عربی، مورد استفاده قرار می‌گیرند. به نظر بنده، در این مورد هم باید نیازسنجی بشود تا روشن شود که در زمینه مسائل جهان اسلام به کدام یک از اندیشه‌های استاد نیاز بیشتری هست.
قابلیت استفاده از آثار استاد آملی برای پاسخگویی به شبهات
وی در پایان عنوان کرد: باید کتاب‌های استاد جوادی آملی را به زبان‌های مختلف ترجمه کنیم؛ به این دلیل که همه به این مسئله معترفند که جهان، تشنه معارف اهل‌بیت(ع) و معارف حقه قرآن است و معارف اهل‌بیت(ع) جزء معارف تجربی یا ریاضی نیست، هرچند ممکن است که این علوم را نیز دربربگیرد اما بیشر این معارف، به علوم انسانی مربوط است. بنابراین باید مباحث علوم‌انسانی دردانشگاه‌ها و حوزه‌ها احیاء شود تا ما بتوانیم جواب‌گوی خون‌های شهدا باشیم که برای این‌که معارف اهل‌بیت(ع) به گوش جهانیان برسد خون دادند.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم وحیانی معارج خاطرنشان کرد: چون در آثار ایشان، جنبه‌ها و دلایل عقلی زیادی وجود دارد، برای پاسخگویی به بسیاری از شبهات نیز می‌توان از این آثار استفاده کرد اما ممکن است که همه افراد نتوانند از کتاب‌های ایشان استفاده کنند و برای این‌که دانشگاهیان و عموم مردم بتوانند از این منابع معرفتی استفاده کنند باید این آثار، اندکی ترقیق شوند.
