«اعجاز نظم فارسی»؛ پژوهشی نو درباره‌ گونه‌ ناشناخته تفسیرهای منظوم قرآن

به گزارش ایکنا، ادبیات فارسی به‌ ویژه در پیوند با متون دینی، همواره عرصه‌ای برای بروز خلاقیت‌های زبانی، ذوقی و تفسیری شاعران و عارفان ایرانی بوده است. در این میان، تفسیر منظوم قرآن به زبان فارسی یکی از گونه‌های کمتر شناخته‌ شده و در عین حال مهم در تاریخ فرهنگی و دینی ایران است که پژوهشگران کمتر بدان توجه نشان داده‌اند. کتاب «اعجاز نظم فارسی؛ گونه‌ شناسی تفسیرهای منظوم قرآن» در شمار نخستین پژوهش­‌هایی است که با رویکردی روش‌مند و بر پایه نظریه ژانر به بررسی نظام‌مند این آثار می‌پردازد.

محمد محمدی، نویسنده کتاب با گردآوری و تحلیل سیزده تفسیر منظوم فارسی از قرآن کریم و با تمرکز بر آثار صوفیانه از عصر صفوی تا قاجار، توانسته است گونه‌ای خاص از ادبیات تفسیری فارسی را شناسایی و تحلیل کند که در آن نظم فارسی نه صرفا ابزار بیان بلکه عرصه تجربه معنوی، تأویل باطنی و حتی ادعای تداوم وحی تلقی شده است. در این مسیر، او از ابزارهای تحلیل ساختاری، تحلیل سبک‌ شناختی و چارچوب‌های مفهومی ژانر بهره برده و کوشیده است تا این میراث پنهان‌ مانده را از حاشیه به متن مطالعات دینی و ادبیات عرفانی فارسی بیاورد.

کتاب در چهار فصل پرداخته شده است. در فصل اول به کلیات شکل‌ گیری تفاسیر منظوم و معرفی چهار چوب نظری و  مراحل شناسایی ژانر توجه شده است. فصل دوم به چشم اندازهای تاریخی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در شکل‌ گیری تفاسیر منظوم و خاستگاه صوفیانه آن اشاره شده است. در فصل سوم نویسنده به ممیزهای صوری، عبارات و مصطلحاتی مانند گوش کردن، فهم سخن، ترجمان و بازگردانی به نظم به مثابه انعکاس و نشر اندیشه توجه داشته است. در فصل چهارم ممیزه‌های فکری، نقش نظم در شکل گیری مدعای اعجاز، نظم تفسیر به مثابه تجربه وحی، تحدی، وحی موازی پژوهش شده است. فصل پایانی کتاب با پرداخت به مقوله ژانر، گونه دو رگه و همچنین مسیرهای منحصر به فرد تفاسیر منظوم صوفیانه و دامنه تأثیر آن خاتمه پیدا کرده است.

این کتاب  در ۱۹۲ صفحه و با قیمت ۶۰۰ هزار تومان از سوی نشر علمی منتشر و روانه بازار کتاب شده است.