شهادت متضمن حیات جامعه و احیاکننده ملت است / وجوه دعوت اباعبدالله(ع)

حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیم یعقوبیان، مدرس حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با تأکید بر لزوم مورد توجه قرار دادن سرّ و رمز واقعه ماندگار عاشورا از یک سو و همچنین توجه داشتن به اهداف اقداماتی که برای پاک کردن این واقعه از اذهان شده است، از سوی دیگر، به بیان نکاتی در باب واقعه کربلا و قیام اباعبدالله الحسین(ع) پرداخت.

یعقوبیان با بیان این‌که برخی ممکن است اشکال کنند که با توجه به وعده نصرت الهی در آیات متعدد قرآن چرا اباعبدالله(ع) شکست خورد، در پاسخ به این اشکال اظهار کرد: اگر کسی این گونه سؤال کند، در ابتدا باید مشخص کند که شکست و پیروزی را در چه مقیاسی می‌خواهد ارزیابی کند. اگر مقیاس ما اهداف و تحقق آن‌ها باشد و این که ببینیم اهدافی که ما باید برای آن اهداف مبارزه می‌کردیم تحقق پیدا کرده است یا نه، در این مقیاس، می‌بینید که امام حسین(ع) پیروز معرکه کربلاست و قیام او یزید را رسوا و ماهیت بنی‌امیه را آشکار کرد و بعد از مدتی منجر به برچیده شدن بساط آن‌ها شد.

تبیین جایگاه و آثار شهادت

وی با اشاره به مفهوم شهادت به عنوان یکی از مطالب قابل تأمل در ارتباط با واقعه کربلا، بیان کرد: در کربلا و در اردوگاه اباعبدالله الحسین(ع) اتفاقی افتاد که ما از آن تعبیر به شهادت می‌کنیم و مطلب بسیار مهم و قابل تأملی است و باید بسیار راجع به آن اندیشید که ارزش ذاتی‌ای دارد یا نه و این که چه آثاری می‌تواند داشته باشد؛ چه خداوند می‌فرماید «وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛ هرگز کسانى را که در راه خدا کشته شده‏‌اند مرده مپندار، بلکه زنده‏‌اند که نزد پروردگارشان روزى داده می‌شوند»(آل‌عمران/169).

این مدرس حوزه علمیه به منظور تببین جایگاه شهادت عنوان کرد: ما در زندگی سفری معنوی داریم که این سفر از خود به خدا یا از محور «أنا» به محور «الله» است. این سفر ماست و برای حرکت از محور «أنا» به محور «الله» ما باید تلاش‌هایی انجام دهیم و برخی چیزها را از خودمان دور کنیم و برخی چیزها را به دست بیاوریم.

ارزش شهادت در رهایی‌بخشی انسان از مثلث ابتلائات او

یعقوبیان با اشاره به مثلثی از ابتلائات که انسان را احاطه کرده است، بیان کرد: انسان موجودی است که سه چیز او را احاطه کرده است. اولین ضلع این ابتلائات هوی و امیال و خواهش‌های نفسانی است که از درون بر انسان وارد می‌شود. دومین چیزی که انسان را احاطه کرده، مظاهر فریبنده دنیاست که مرتباً با سیگنال‌هایی که می‌فرستد، ما را به خود دعوت می‌کند و سومین چیزی هم که بشر را احاطه کرده است و هیچ وقت هم دست از سر بشر بر نمی‌دارد، شیطان است که هوی را از درون و دنیا را از بیرون در نگاه آدمی زیبا جلوه می‌دهد.

وی بخشی از ارزش ذاتی شهادت را ناشی از برداشته شدن این مثلث ابتلاء در جریان شهادت دانست و بیان کرد: کسی که می‌خواهد به خدا سفر کند و به سمت قطع کامل تعلق از هوی و دنیا و شیطان برود، باید به سمت خدا فرار کند؛ همچنان که فرمود «فرّوا الی الله» و بخشی از ارزش ذاتی شهادت به این است که شهادت، آدمی را از همه این جاذبه‌ها و از همه این ابتلائات جدا می‌کند و با سرعتی که حتی با سرعت نور و هیچ بیانی قابل گفتن نیست، انسان را در محضر خدا «فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِیکٍ مُّقْتَدِرٍ؛ در قرارگاه صدق نزد پادشاهى توانایند»(قمر/55) جای می‌دهد. این ارزش شهادت است.

این محقق و پژوهشگر دینی و قرآنی افزود: اگر ما از نقش تهدیدی هوی و دنیا و شیطان آگاه باشیم، ذهن ما راجع به مسئله شهادت خیلی روشن‌تر می‌شود. بعد هم اگر بخواهیم شهادت را مطالعه کنیم، واقعه کربلا و اردوگاه امام حسین(ع) و جمعی از شهدا را داریم. اما باید ببینیم که چه چیزی را در خون شهدای کربلا باید مطالعه کنیم.

جمع شدن منطق حکما و شیدایی عشاق در شهادت

یعقوبیان با بیان این‌که منطق عقلا و حکمای عالم و شیدایی عشاق را در خون شهید می‌توان دید، اظهار کرد: شهید یعنی کسی که با عقل خود خدا را یافته و در سایه عشق به خدا حاضر شده قربان شود؛ این فی‌الواقع جمع شدن منطق حکما و شیدایی عشاق است که می‌توان به راحتی آن را در خون شهید خواند. در اینجا اصلاً بحثی عاطفی و احساسی مطرح نیست و آن چه بیان می‌شود در یک فضای شاعرانه بیان نمی‌شود. امام حسین(ع) در کربلا هم عقل و هم وجدان و هم عاطفه را را دعوت کرده است؛ یعنی پیام امام حسین(ع) در هر سه سطح بوده است.

وی افزود: شما اگر به خون شهدای کربلا نگاه کنید، عقیده، ایمان و عشق به خدا را در این خون می‌بینید. تزهیه و قربان شدن را می‌توان این جا دید؛ بالاترین ایثار که نثار نفس است را این جا می‌توانید ببینید. اخلاص، با شجاعت قدم برداشتن، تزلزل نداشتن، ثبات داشتن، حیات جدید و همه این‌ها را شما می‌توانید در خون این شهیدان ببیند.

فقدان یقین و عدم تمایل به بذل نفس؛ منشأ مشکلات گوناگون فکری، فرهنگی و تمدنی

یعقوبیان در ادامه با گریزی به منشأ مشکلات گوناگون اجتماعی و اندیشه‌ای و فرهنگی و تمدنی، بیان کرد: به نظر من اگر کسی خواست منشأ این مشکلات را بیان کند یا آسیب‌شناسی کند، از دو اصل نباید غافل شود و من خواهش می‌کنم که همه عزیزان به این دو نکته توجه کنند که هر جا ما ضربه خورده‌ایم دو مشکل جدی داشته‌ایم. یکی این که یقین نداریم و دیگر این که حاضر به بذل نفس نبوده‌ایم.

این استاد حوزه علمیه اظهار کرد: ما گاه ممکن است که در اهداف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و تمدنی‌ای که ترسیم می‌کنیم، یقین نداشته باشیم و محال است که جامعه‌ای در اهدافش به یقین برسد و شکست بخورد. چنین جامعه‌ای شکست نمی‌خورد. از سوی دیگر باید بدانیم که هر جا ضربه خورده‌ایم، حاضر به بذل نفس و حاضر به قربانی شدن در راه اعتقادات‌مان نبوده‌ایم. این یک قاعده عام است و فقط مربوط به کربلا نیست.

شهادت حیات جامعه است

وی با بیان این‌که یکی از مهم‌ترین آثار خون شهید این است که جامعه مرده را زنده می‌کند، افزود: شهادت ممکن است مرگ یک نفر یا مرگ یک جمع باشد، اما شهادت حیات یک جامعه است و یک ملت را زنده می‌کند؛ کما این که این مطلب را می‌شود به خوبی در کربلا دید.