تعریف شاخص‌های اسراف و شناسایی مصادیق آن در اقتصاد کشور
گروه اقتصاد: باید شاخصی را به عنوان شاخص اسراف و معیارهای آن تعریف کنیم و مصادیق آن را شناسایی کنیم و برخی شاخص‌ها را برای سنجش اسراف و اتلاف در کشور پیدا کنیم؛ بنده به یک فرمول رسیدم که مرکب از اسراف در مجموعه درآمد ملی، اسراف اتلافی و شکاف بهره وری و استاندارد است.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید‌محمد‌کاظم رجایی‌رامشه، عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بیان نکاتی درباره اسراف و راه‌های مقابله با این پدیده پرداخت و گفت: در کشور ما برخی پول‌ها و بودجه‌ها به مقدار فراوان وجود دارد که به شیوه درست، مدیریت و مصرف نمی‌شوند و در این‌جا دو سؤال اساسی وجود دارد که چگونه این‌ها را شناسایی و چگونه با این مسئله مقابله کنیم.
اتلاف وقت؛ از معیارهای اسراف
وی افزود: حل این موضوع به این برمی‌گردد که ابتدا اسراف را شناسایی کنیم که اسراف چیست و چگونه این‌ها را در سیاست‌گذاری هدف قرار دهیم و سپس، سیاست‌ها و برنامه‌ها را به گونه‌ای تنظیم کنیم که این اتلاف منابع هرروز کمتر شود و ریخت و پاشی صورت نگیرد. در تعریف اسراف، صحبت‌های زیادی شده است. اسراف در لغت به معنای تجاوز از حد است اما آن اصلاحی که فقها حرام می‌دانند، هر نوع تجاوز از حد نیست.
رجایی تصریح کرد: اسراف اصطلاحی به معنی تجاوز از حد و حرام است در مال و مرکب از کالا و خدمات است و این تجاوز از حد در به‌کارگیری و مصرف کالا و خدمات است که موضوع اسراف است. حال سؤال این است که با چه معیارهایی موارد اسراف را شناسایی کنیم. هرجا اتلاف، اعم از وقت، خدمات، فعالیت یا کار را مشاهده کردیم؛ این، یکی از مصداق‌ها و معیارهای اسراف است.
مصرف فراتر از توان مالی و سطح زندگی عمومی؛ از معیارهای اسراف
وی ادامه داد: معیار بعدی، مصرف فراتر از توان و شأن مالی است. هنگامی‌که مالی را مصرف می‌کنیم، باید توان مالی و شأن اجتماعی خود را در نظر بگیرم و به آن اندازه مصرف کنیم. یک معیار دیگر که خیلی مهم است، مصرف فراتر از سطح زندگی عمومی است. سطح زندگی عمومی جامعه یک کرانه بالا دارد و مصرف فراتر از آن کرانه، اسراف محسوب می‌شود و حرام است. در روایت آمده است که حضرت علی (ع) فرمودند «ما فوق الکفاف اسراف؛ بالاتر از کفاف اسراف است».
رجایی خاطرنشان کرد: البته نمی‌گوییم که همه افراد جامعه باید سطح زندگی یکسانی داشته باشند اما یک کرانه بالایی وجود دارد که بالاتر رفتن مصرف از آن کرانه، اسراف است. آن زندگی که مردم را به تعجب وا می‌دارد، مافوق کفاف و اسراف محسوب می‌شود. در روایات، از بخشش بیش از حد هم به عنوان اسراف یاد شده است. معیار بعدی برای شناسایی اسراف، عدم رعایت اولویت‌ها در طرح‌ها و پروژه‌های ملی و شخصی است که یکی از جولانگاه‌های اسراف محسوب می‌شود. گاهی در مصرف منابع، اولویت‌بندی صورت نمی‌گیرد و در این‌جا ممکن است اتلاف منابع به میزان زیادی صورت گیرد.
بودجه‌بندی؛ جولانگاه اسراف منابع دولت
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اظهار کرد: این نکاتی که بیان شد، معیارهای مهم شناسایی اسراف هستند. اما در پاسخ به این سؤال که این اسراف در چه جاهایی حضور دارد و در کجاها باید به دنبال شناسایی آن باشیم باید گفت، برداشت بنده این است که هم در تولید و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی هم در مخارج دولتی و هم در تراز خارجی صادرات و واردات، اسراف وجود دارد و نباید اسراف را فقط در مصرف در نظر بگیریم بلکه باید در تولید هم به آن نگاه کنیم.
رجایی ادامه داد: در همه اجزای تولید ملی، می‌تواند اسراف وجود داشته باشد و بنده، بودجه‌بندی را به جولانگاه اسراف و اتلاف منابع و مخارج دولت تعبیر می‌کنم. برخی از نهادها هستند که در سرمایه‌گذاری به میزان فراوانی اسراف به خرج می‌دهند. در مصارف بخش خصوصی، خوراک، پوشاک، حمل و نقل، تحصیل و... هم این اسراف وجود دارد.
باید شاخص‌های اسراف را تعریف کنیم
رجایی درباره چگونگی مقابله با پدیده اسراف گفت: آنچه در این‌باره مهم می‌باشد این است که ما باید یک شاخصی را به عنوان شاخص اسراف و معیارهای آن تعریف کنیم و مصادیق آن و موارد بروز و ظهور ان در مخارج دولت، سرمایه گذاری بخش خصوصی و .. را شناسایی کنیم و برخی شاخص‌ها را برای سنجش اسراف و اتلاف در کشور پیدا کنیم. برطبق تحقیقی که بنده انجام داده‌ام به یک فرمول رسیدم که مرکب از اسراف در مجموعه درآمد ملی، اسراف اتلافی و شکاف بهره وری و استاندارد است.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، درپایان خاطرنشان کرد: اسراف اتلافی در مجموعه این عوامل که بیان شد می‌تواند جمع بندی شود و ارزش ریالی آن هم مشخص شود. شکاف بهره‌وری و استاندارد به برخی تعدیل‌ها نیاز دارد که به اسراف اتلافی تبدیل شود تا ارزش ریالی مجموعه این عوامل در درآمد ناخاص ملی بررسی شود و برای رفع یا کاهش این اتلاف‌ها، محاسبه و سیاست‌گذاری صورت گیرد.
