تأکید پیامبر اکرم(ص) بر عقل‌گرایی و عقلانیت بشر
گروه ادب: یک پژوهشگر قرآنی در پانزدهمین نشست ادبیات جهانی انسان در نهج‌البلاغه و قرآن اظهار کرد: پیامبر اکرم(ص) در نهج‌الفصاحه بر عقل‌گرایی و عقلانیت بشر تأکید بسیار کرده‌اند و در واقع کسی که عقل ندارد، دین ندارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به نقل از روابط عمومی مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، ابوالقاسم حسینجانی، پژوهشگر حوزه قرآن و نهج‌البلاغه با تأکید بر سخنان پیامبر اکرم(ص) در نهج‌الفصاحه و تأکید آن بر عقل‌گرایی و عقلانیت بشر گفت: تمام بود و نبود انسان‌ها در روی زمین مربوط به عقل آنان است. کسی که عقل ندارد، در واقع دین نخواهد داشت و هیچ‌گاه نخواهد توانست مسائل اجتماعی را آن طور که باید و شاید حلاجی کند و به نتیجه برساند.
در نماز جماعت عقل جمعی نهفته است
وی، تعادل و مرکز ثقل پایدار در بشر را نشانه عقلانیت ذکر کرد و افزود: جامعه دانایی، جامعه‌ای است که عقلانیت پایدار و مرکز ثقل عقل و عقلانیت در آن وجود دارد. موضع‌گیری هر کسی به عقلانیت وی بستگی دارد. در جایی که تعادل وجود نداشته باشد، در واقع عقل نیز وجود نخواهد داشت؛ به طور مثال در نماز جماعت، عقل جمعی نهفته است.
حسینجانی در تعریف و تفاوت میان «فکر» و «عقل» در بشر گفت: عقل انسان‌ها همان فکر آنان نیست و در واقع فکر، کاربرد عقل به شمار می‌آید. فعالیت آگاهانه ذهن بشر را فکر می‌گویند، اما نیروی دریافت و پی بردن و نیروی اندیشیدن به شیوه‌ای منطقی و مستدل را عقل می‌گویند.
این پژوهشگر قرآنی، جامعه‌هایی که در آن انسان‌ها آزمون و خطا بسیار دارند را جامعه‌ای غیرعقلانی ذکر کرد و گفت: جامعه‌ای که در آن آزمون و خطا زیاد باشد، نشان دهنده این است که در آن جامعه عقل و عقلانیت وجود ندارد و جامعه‌ای که خطای آنان کمتر باشد، در واقع بهره‌گیری از عقل جمعی بیشتر بوده است.
قران کریم، عقل جمعی است
وی با اشاره به اینکه خود قرآن کریم به عنوان عقل جمعی است، اظهار کرد: قرآن کریم کتاب عقل جمعی است و اگر به صورت فردی به کار رود، هیچ ارزشی نخواهد داشت و ما در قرآن می‌بینیم که اشاره به اولولالباب، یعنی خردورزان شده است و 16 بار اولوالالباب که ریشه آن «لُب» به معنای مغز و هسته بوده به صورت جمع بکار برده شده است.
حسینجانی با اشاره به اینکه انسان‌ها باید با خرد جمعی بر مشکلات اجتماعی خود فائق آیند، نه بر فکر فردی، ادامه داد: ما نیاز داریم در فعالیت‌های اجتماعی به صورت عقل جمعی و خانوادگی بیندیشم، زیرا جهان یک خانه بیشتر ندارد و ساکن این خانه چیزی جز انسان نیست و انسان‌ها با تفکر و تعقل باید به یک جامعه انسانی برسند.
وی با اشاره به سوره عنکبوت، آیات 43 درباره ارتباط عقل و دانش گفت: در سوره عنکبوت، اشاره به ارتباط عقل و دانش می‌کند. کسی نمی‌تواند جمع‌بندی و خردورزی داشته باشد، مگر اینکه از عالمان و دانشمندان باشند و در این آیه، جامعه دانایی به عنوان کارگاه عملیاتی عقلانی‌گری بیان شده است.
جامعه تولیدگرا، جامعه عقلایی و جامعه مصرفی، جامعه بدون عقلانیت است
این پژوهشگر جامعه مصرفی را جامعه بی‌عقل و بی‌خرد و جامعه تولیدی را جامعه خردورزی و عقلانیت برشمرد و افزود: عقل در واقع ماده اولیه‌ای است که بایستی خوب آن را فهمید، پردازش و عملیاتی کرد و آنجایی که عملیاتی می‌شود و به تولید می‌انجامد، در واقع کارگاه دانش و دانایی است. هر جا که مصرف‌گرایی بیشتر شود و تولیدی نباشد، در واقع عقل جمعی در آنجا نیست و آن جامعه رو به انحطاط می‌رود و در واقع تک‌گویی و مونولوگ، بزرگترین فساد در جامعه خواهد بود.
وی در پایان سخنانش، اربعین اباعبدالله الحسین(ع) را به نوعی جمع‌بندی عاشورا ذکر کرد و گفت: زمانی که به اربعین اباعبدالله الحسین(ع) رجوع می‌کنیم، می‌بینیم روز اربعین در واقع به نوعی جمع‌بندی عاشورا و بازنگری در گفتمان عاشورا بوده است. چهل روز از آن زخم‌ها و خراش‌ها گذشته و زمان آن رسیده که برای دیگران، آن واقعه را تشریح کنیم. در واقع عاشورا به نوعی تبدیل جامعه جاهلیت به جامعه دانایی بوده و هر کاری غیر از این انجام شود، در واقع به نوعی تحریف عاشورا است .
