حکمت سنگرگاه دفاع از دین است/ ضرورت احیای حوزه حکمی تهران
گروه اندیشه: رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پیش‌همایش «حکیم طهران» با بیان این که حکمت سنگرگاه دفاع از دین است، بر ضرورت احیای حوزه حکمی تهران برای مقابله با جریان‌های شبه‌اخباری و تهاجمات فلسفه غربی تأکید کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، پیش‌همایش «حکیم طهران» با موضوع جریان‌شناسی حوزه حکمی تهران امروز(18 دی‌ماه) به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجمع عالی حکمت اسلامی، بنیاد حکمت اسلامی صدرا و حوزه علمیه امام رضا(ع) در محل این حوزه برگزار شد.
بنا بر این گزارش، حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مدیر حوزه علمیه امام رضا(ع) با اشاره به فعالیت‌های مجمع عالی حکمت اسلامی و برگزاری همایش حکیم طهران به عنوان یکی از این فعالیت‌ها، با تشکر از یک یک نهادها و افراد سهیم در برگزاری همایش حکیم طهران و ضمن ابراز خرسندی از میزبانی این پیش‌همایش، عنوان کرد: امیدواریم که فعالیت‌های این مجمع در جهت رونق‌بخشی به مباحث حکمی و فلسفی به قم محدود نشود و خوشحالیم که ما توانسته‌ایم اولین میزبان این مجمع در خارج از قم و در حوزه تهران قلمداد شویم.
رشاد در بخشی از سخنان خود با اشاره به سوابق مدارس علمیه تهران و اشخاصی که در این حوزه‌ها به تدریس و تدرس فلسفه و حکمت اشتغال داشته و دارند، از کم‌رنگ شدن جریان فلسفی حوزه‌های تهران اظهار تأسف کرد و گفت: حوزه حکمی تهران رو به افول و زوال رفته است و همتی می‌طلبد که این حوزه احیا شود و جا دارد که بسیاری از مباحث جاری فلسفی در حوزه تهران ارائه و به بحث گذارده شود تا باعث گرمی تنور حکمت گردد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به یکی از مشکلات در حوزه روانشناسی معرفت بیان کرد: وجود قله‌های حکمت و عرفان دارای دو وجه است؛ یکی این که علم و معرفت وابسته به تلاش آن‌هاست و با تلاش‌های آن‌ها پیش رفته است اما از این جهت که معمولاً کسی جرئت نزدیک شدن به آن‌ها را به خود نمی‌دهد، می‌تواند مانع تلقی شوند و دوره‌های فترتی پس از آن قله‌های علم و معرفت پدید می‌آید.
رشاد عنوان کرد: در عصر ما هم این اتفاق افتاده است که کسی نمی‌تواند در حکمت از ملاصدرا گذر کند. این امر هم مثبت است و نشانه عظمت صدرالمتألهین است و هم منفی، یعنی ما اقدام به نگارش متنی مستقل نمی‌کنیم و معمولاً به تحشیه‌نویسی اکتفا می‌شود. به هر حال اگر چه آن جنبه مثبت همچنان ارجحیت دارد اما عظمت صدرالمتألهین تا حدی زیان هم وارد می‌کند و الان البته کسانی هستند که این جرئت را دارند به خرج می‌دهند که با نقد و بررسی‌های خود مباحث جدیدی را طرح کنند.
وی در بخش دیگری از این پیش‌همایش با اشاره به برخی افراط‌ها و تفریط‌ها در دوره‌های مختلف و از جمله افراط امثال مقدس اردبیلی در غالب کردن عقل در حوزه فقه که منجر به شکل‌گیری جریان اخباری‌گری شد، گفت: آن جریان و آسیب‌های آن با اقدامات بزرگانی مانند علامه بهبهانی از دامن فقه شیعه زدوده شد و از برکات این کار پیدایش حوزه حکمی تهران بود که متأسفانه در دوره ما افول کرده است.
مدیر حوزه‌های علمیه تهران افزود: مطمئنا از عوامل تشکیل و صورت‌بندی و اشتداد و تکامل در حوزه تهران، کارهای اصولیین بزرگی بوده است که در فقه و اصول کار کرده‌اند اما عقل‌گرا بوده‌اند و با کار آن‌ها عقل‌گرایی و اجتهاد تقویت شده است و مکتب و دوره عظیمی مانند دوره حکمی و عرفانی تهران آغاز شد.
رشاد در ادامه بیان کرد: اکنون نیز گاه صدای اخباری‌گری به گوش می‌رسد و من بسیار غصه می‌خورم از این که می‌شنوم گاه در همین تهران جلساتی بر پا می‌شود برای لعن شهید مطهری به جرم این که ایشان حکیم بوده‌اند و این جاست که گاه در کنج و گوشه کشور حرف‌هایی بدون دقت زده می‌شود که بوی اخباری‌گری می‌دهد و این بسیار نگران‌کننده است و یک نوع برگشت قهقرایی قلمداد می‌شود. اگر که چنین تصورات و جریاناتی بتواند قوت پیدا کند و بسیار جای نگرانی دارد.
وی بر همین اساس با تأکید بر این که حوزه حکمی تهران بایستی احیا شود، بیان کرد: امروز حوزه حکمی قم نیز از شاگردان حوزه حکمی تهران بر پا شده است و ما نباید در عهد جمهوری اسلامی ایران و در ام‌القرای شیعه از دوره قاجار کمتر باشیم که در آن حکمت به چنان شکوفایی رسیده بود و حتی شاهزادگان نیز بعضاً آگاه به حکمت بودند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این که حکمت سنگرگاه دفاع از دین است، عنوان کرد: اگر کسی به برخی از نظریه‌ها و مباحث فلسفی و حکمی اشکال دارد کل فلسفه را نباید به نقد بگیرد و حکمت را نباید زیر سؤال ببرد. ما مکاتب مختلف حکمی داریم و حتی با نظریه‌های محوری حکمی هم کل حکمت زیر سؤال نمی‌رود و ما باید هر بحثی داریم با استدلال مطرح و بیان کنیم.
حجت‌الاسلام رشاد وجه ممیز تشیع از سایر جریان‌های اسلامی را در باور به عقل دانست و بیان کرد: عقل جوهر شریعت و معرفت علوی است و حکمت محصول عقل است و تفاوت ما با اشعریت همین است. زیر سؤال بردن عقل نه عالمانه است و نه به مصلحت شیعه است
وی با بیان این که فلسفه پشتوانه اجتهاد و اجتهاد پشتوانه فلسفه است، عنوان کرد: ما اگر عقلانیت را در اصول کنار بگذاریم، ساختار اصول فرومی‌ریزد و ما بیش از 100 قاعده فلسفی محض داریم که در اصول هم کاربرد دارد. البته اصول اصول است و نباید فلسفه شود اما بی‌نیاز از فلسفه نیست.
مدیر حوزه‌های علمیه تهران در همین راستا ضمن محفوظ دانستن جایگاه فقه و اصول، از اساتید حوزه فلسفه و حکمت دعوت کرد که به منظور احیای حوزه حکمی تهران و با حمایت مدیریت حوزه علمیه تهران درس‌های فلسفی خود را به صورت آزاد آغاز کنند تا از این طریق نیز با تهاجمات فلسفی غربی که همه وجوه زندگی ما را فراگرفته و شبهاتی که از ناحیه پدید آمده است مقابله لازم صورت گیرد.
یادآور می‌شود، پیش‌همایش حکیم طهران با موضوع جریان‌شناسی حوزه حکمی تهران، امروز چهارشنبه، 18 دی‌ماه به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجمع عالی حکمت اسلامی، بنیاد حکمت اسلامی صدرا و حوزه علمیه امام رضا(ع) و با حضور آیت‌الله سید حسن مصطفوی و حجج اسلام حسن معلمی و علی‌اکبر رشاد در محل حوزه علمیه امام رضا(ع) برگزار شد.
