نگاه مدرن به مساجد سنتی؛ تلفیقی که مسجد بودن را از مساجد نمی‌گیرد
گروه اجتماعی: معماری مساجد به سبک سنتی برگرفته از روح عبادت و فلسفه دین است، روح و فلسفه‌‌ای که نباید آن را از مساجد گرفت اما می‌توان امکانات مدرن را در کالبد این روح گنجاند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مسجد مکانی عمومی است و مکان‌های عمومی باید از ویژگی‌های خاصی برخوردار باشند از جمله اینکه در دسترس عموم باشند، به راحتی شناسایی شوند و به راحتی مورد استفاده عموم مردم قرار گیرند.
برای شناسایی مکان‌های عمومی مانند ایستگاه‌های مترو، اتوبوس، تاکسی و ... همیشه از علائم مشخص و شناخته شده برای مردم استفاده می‌شود. در خصوص مساجد نیز سبک معماری، علامت مشخصه مسجد در معماری اسلامی ـ ایرانی است.
معماری که بر اساس باورها و اندیشه‌های مبتنی بر باورها شکل گرفته است، به نحوی که کتاب‌هایی در خصوص ارتباط معماری مساجد سنتی با باورهای اسلامی به نگارش درآمده است و همچنان می‌توان صدها کتاب دیگر در این خصوص نگاشت.
اما جامعه تغییر کرده است، مردم آن نیز همینطور. اکنون عصر تکنولوژی است و نیازهای مردم نیز با همین ابزارها تأمین می‌شود و در بسیاری از موارد مردم دیگر نمی‌توانند با سبک سنتی کالاها، مکان‌ها و اشیاء ارتباط برقرار کنند.
همین تفکر موجب شد برخی از معماران به فکر طراحی و ساخت مساجد مدرن بیفتند؛ مساجدی با سبک معماری جدید، بدون هیچ گونه ریشه‌ای در باورهای اسلامی ـ ایرانی.
بدون مرکزیت (در مساجد سنتی همیشه مرکزیتی در معماری وجود دارد چرا که باور اسلامی بر این است که خداوند مرکز همه عالم است)، بدون ریشه دواندن و بالارفتن خطوط اسلیمی به سمت یک نقطه واحد دارای مرکز(یعنی همه چیز از خدا آغاز شده و به خدا خاتمه می یابد) بدون گنبد(یعنی خداوند بر انسان با محبت احاطه دارد) بدون مناره(محلی که باید یک انسان موحد (نه سیستم صوتی الکترونیک) سایر انسان‌ها را به نماز دعوت کند) و ... .
اکنون مساجدی به پیروی از مد معماری جدید ساخته می‌شوند؛ سبک معماری که به شدت مستعد تغییر و از مد افتادن است؛ در حالی که مساجد دائمی هستند و طبق نظر اسلام کارایی آنها هرگز نباید تغییر داده شود و همیشه مسجد باقی بمانند.
پس باید معماری همیشگی داشته باشند نه معماری که پس از چندی ارزشمندی و زیبایی خود را در میان عموم از دست داده و به مفهومی قدیمی و از مد افتاده تبدیل شود.
در حالی که سبک معماری مساجد سنتی به حدی غنی و مبتنی بر تفکر و مرتبط با کارایی مساجد یعنی عبادت و اجتماع مردمی ساخته شده است که در طول صدها سال هرگز کهنه نشده است.
آیا باید به ساخت مساجد به همان سبک سنتی ادامه داد؟
مباحث مربوط به ساخت مساجد سنتی و مدرن در جامعه معماری نه تنها ایران بلکه در سایر کشورها نیز مطرح است، اما در کشور ایران با توجه به غنای معماری سنتی در مساجد پاسخ به این سؤال که آیا باید به سمت استفاده از سبک‌های نوین معماری پیش رفت یا خیر، چیست؟ از دست دادن و به فراموشی سپردن معماری سنتی و اصیل اسلامی ـ ایرانی یا نادیده گرفتن معماری نوین؟
صندلی‌های ویژه اقامه نماز
به دلیل بیماری‌های مزمن کنونی و شیوع آن در میان عموم مردم از جمله کمر درد و پا درد استفاده از صندلی‌های ویژه اقامه نماز افزایش یافته و اکنون در بسیاری از مساجد نیز از این صندلی‌ها استفاده می‌شود و حتی برخی این صندلی‌ها را خریداری کرده وقف مسجد می‌کنند، در همین راستا تعبیه پله برقی و آسانسور نیز بهترین راه برای کمک به افراد بسیار زیادی است که دیگر توان استفاده از پله‌های متعدد را ندارند.
مساجدی ایرانی با سرویس‌های بهداشتی فرنگی
واقعیت این است که دیگر بسیاری از مردم (به ویژه افراد مسن) نمی‌توانند از سرویس‌های بهداشتی ایرانی استفاده کنند و همین مسئله موجب محدودیت‌هایی برای این افراد شده است از جمله به همین دلیل دیگر نمی‌توانند به مسجد بیایند، در حالی که تعبیه سرویس‌های بهداشتی به اصطلاح فرنگی در مساجد می‌تواند برای افراد مسن و افرادی که دچار بیماری هستند کمک شایانی باشد.
پارکینگ؛ موقوفه‌ای مناسب برای مساجد
در گذشته مساجد بزرگ دارای مغازه‌هایی به عنوان موقوفه بودند، مکان‌هایی تجاری که پول اجاره آنها برای نگهداری از تأمین مخارج مسجد صرف می‌شد. در عصر حاضر نیز می‌توان با توجه به شرایط خاص هر شهر موقوفه‌هایی را به مساجد بزرگ اختصاص داد، موقوفه‌هایی که لزوماً مغازه نیستند اما می‌توانند کارکرد اقتصادی داشته باشند.
پارکینگ اکنون از جمله ملزومات مکان‌های عمومی مانند مسجد است. البته با دو کارکرد، یکی برای نمازگزاران و افرادی که به مسجد رفت و آمد می‌کنند و دیگری به عنوان موقوفه‌ای سودمند برای تأمین مخارج مسجد.
انرژی‌های نو؛ ابزاری برای اقتصاد مسجد
مسئله تأمین مالی انرژی‌های مصرفی مساجد از جمله موضوعات مهمی بوده که طی چند سال اخیر مدام در ایران مطرح می شده است و راهکارهای قانونی و حمایتی برای آن نیز اندیشیده شده است اما به جای این امور می‌توان با سرمایه‌گذاری در تعبیه مولدهای انرژی خورشیدی در مساجد به تأمین دائمی انرژی‌های مصرفی مساجد کمک کرد.
و ...
ما مسلمانان با شیوه سنتی معماری مساجد انس داریم. اما این بدان معنا نیست که در این معماری سنتی نمی‌توان از آسانسور، پله برقی، سرویس‌های بهداشتی فرنگی، انرژی خورشیدی، پارکینگ، بالابر و ... استفاده کرد. بلکه می‌توان به جای دستکاری معماری مساجد سنتی زیبا امکانات مدرن را به این مساجد اضافه کرد و نباید به صرف ادعای سودمندی معماری مدرن، سنت‌های زیبایی شناسانه مساجد را از آن گرفت و به بهانه سنت‌های قدیمی سودمندی تکنولوژی‌ها نوین را.
