رسانه؛ زمینه‌ساز آگاهی جامعه قرآنی/ همراه بودن نقد با ارائه راهکار

امیرحجت مرادی، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی استان گیلان در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در رابطه با رهنمود قرآن در حوزه نقد سازنده و اصلاح فضای فرهنگی و قرآنی در روابط اجتماعی گفت: برای روشن شدن بحث ابتدا باید مفهوم واژه نقد را بررسی کرد و دید، قرآن در این رابطه چه رهنمودی داده است.
نقد یعنی جدا کردن سره از ناسره
وی در ادامه بیان کرد: نقد به معنای جدا کردن سره از ناسره و به بیانی دیگر شناختن محاسن از معایب و نهایتا داوری و قضاوت در مورد یک گزاره معین است، ادیبان در معنای واژه نقد گفته‌اند «بهینِ چیزی را گزیدن» و این معنای آیه الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ (آیه 18، سوره الزمر) را به ذهن متبادر می‌کند، لذا اولین رهنمود قرآن در حوزه نقد این است که در نقد و بررسی با مردم و مخاطبان خود بهترین سخن و نیکوترین کلام را انتخاب کرد.
توجه به منصفانه و عادلانه بودن نقد
مرادی اظهار کرد: نکته دومی که با استفاده از قرآن می‌شود بیان کرد، این است که نقد منصفانه و عادلانه باشد؛ چنانچه خداوند می‌فرماید «وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُواْ وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَى» (آیه 152 سوره الانعام) و چون [به داورى یا شهادت] سخن گویید دادگرى کنید هر چند [درباره] خویشاوند [شما] باشد.
ارائه راهکار همراه با نقد
وی بیان کرد: نکته دیگری که از رهنمودهای قرآن استفاده می‌شود، نقد باید همراه با ارائه راهکار باشد چرا که اگر چیزی را به‌عنوان ناسره و ناصواب مطرح کنیم، باید جایگزین آن و باصطلاح سره آن را نیز بیان کنیم، چنانچه خداوند متعال در سوره قصص آنگاه که به علل مخالفت مشرکان با قرآن اشاره می‌کند، که قرآن و تورات را خرافی و سحر می‌خوانند، شیوه آنان را نادرست می‌داند و می‌فرماید اگر نقدی دارید و این دو کتاب را باطل می‌دانید، خود کتابی ارائه دهید که هدایتگرتر باشد.
استخدام واژگون نیکو در نقد
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی استان گیلان تصریح کرد: بنابراین آنچه در قرآن در رابطه با نقد توصیه شده است، این است که در بیان سره از ناسره باید اولا، نیکوترین نوع سخن را انتخاب کنیم و به قولی در استخدام واژه‌ها توجه لازم را داشته و ثانیا به عدالت سخن بگوییم و در نهایت راهکاری منطقی و اصولی نیز در جایگزینی آنچه رد می‌کنیم ارائه دهیم.
آشنا نبودن جامعه با مفهوم نقد
وی در ادامه تصریح کرد: اساسا فرهنگ نقد در جامعه ما درست شکل نگرفته و این مختص جامعه قرآنی نیست متأسفانه در جامعه افراد نه تنها با شیوه نقد، بلکه با مفهوم آن نیز آشنا نیستند و فکر می‌کنند نقد یعنی افشاگری و دیگران را رسوا کردن و یا داد و قال کردن است، در حالی که اساسا فرهنگ نقد، مبرای از اینهاست، لذا تصوری که در جامعه عموما نقد را نوعی بداخلاقی می‌دانند، شاید از این منظر باشد که متدینان بعضا از ورود به فضای نقد پرهیز می‌کنند و راه برون رفت از این فضا نیز این است که نقد به مفهوم صحیح آن در جامعه صورت پذیرد تا جامعه، به‌ویژه جامعه قرآنی نیز در این مسیر از مواهب آن بهره‌مند شوند.
مرادی در رابطه با اینکه آیا آسیب‌ها، نقاط تاریک و ضعف فعالیت‌های قرآنی با پنهان سازی حل می‌شوند یا با طرح مسأله، گفت: قطعا پنهان‌سازی و نپرداختن به ضعف‌ها و ایرادات و اشکالات نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه باعث ماندگاری آسیب‌ها خواهد شد، پنهان‌کاری و نپرداختن به نقاط ضعف و طبعا بی‌توجهی به راهکارها تنها مشکلات را بیشتر و معضلات را افزایش می‌دهد، لذا کسی که دنبال پنهان‌کاری و مانع نقادی است، قطعا خیرخواه جامعه قرآنی نیست.
آمادگی مسئولان برای نقد و ارزیابی عملکردشان از سوی دیگران
وی در ادامه با اشاره به راهکارهای افزایش سعه صدر جهت پذیرش نقدهای سازنده توسط افراد و نهادهای قرآنی گفت: اولا باید باور به آموزه‌های قرآنی چنانچه در ابتدا گفته شد، بیشتر شود، زیرا نمی‌شود ما الم قرآن را بلند، اما از دعوت قرآن به نقد اجتناب کنیم، دوم اینکه نهادها و همه افراد باید بدانند که وقتی مسئولیتی متوجه آنهاست یا هویتشان به فعالیت‌های قرآنی گره خورده است، باید متناسب با این مسئولیت آماده نقد و ارزیابی عملکردشان باشند و این را حقی برای ناقدان بدانند، نکته سوم این است که برای اینکه فرهنگ نقد در جامعه رشد کند و کسانی که مورد نقد قرار می‌گیرند، آستانه تحملشان زیاد شود باید نقد به همان مفهومی که گفته شد و با رعایت آنچه در آموزه‌های اسلامی خواسته شده ارائه شود.
ارائه مستدل جایگزین پس از نقد
مرادی اظهار کرد: اگر ما عملکرد یک نهاد قرآنی را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم هم نقاط قوت و هم نقاط ضعف را مد نظر قرار داده و راهکارهای تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف را هم بگوییم، اگر طرحی یا اثری را ارزیابی می‌کنیم و یا اساسا اشتباه می‌دانیم، جایگزین آن را هم مستدل ارائه کنیم.
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی گیلان در رابطه با نقش رسانه در قبال وجود مسائل و مشکلات بخش‌های مختلف قرآنی گفت: نقش رسانه، نقشی اساسی است، رسانه تنها وظیفه اطلاع‌رسانی صرف از وقوع رویدادها را ندارد، حداقل امروز نمی‌شود چنین نقشی را از رسانه توقع داشت.
وی افزود: رسانه امروز باید در کنار وظیفه اطلاع‌رسانی صرف به انعکاس مشکلات و معضلات در بخش‌های مختلف فعالیت‌های قرآنی بپردازد، زیرا نمی‌توان از رسانه فقط انتظار موجزگویی داشت، رسانه باید هنگام طرح موضوع، نقطه نظرات فعالان قرآنی را اخذ و منتشر کرده و زمینه را برای آگاهی جامعه قرآنی فراهم کند.