انعطافپذیری و سهولت اعراب‌گذاری؛ ویژگی‌های خط نسخ در کتابت قرآن + عکس
گروه هنر: یک خوشنویس علت رایج بودن کتابت قرآن با خط نسخ را در انعطافپذیری و سهولت اعراب‌گذاری در این خط عنوان کرد.
محمد سلحشور، استاد نستعلیق در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با بیان مطالب فوق اظهار کرد: علاقه من به خوشنویسی از کلاس چهارم دبستان آغاز شد، تا به آن روز خط ننوشته بودم و آن زمان توسط معلمم فهمیدم که در این هنر استعداد دارم؛ بدین نحو که به ما سرمشقی داد که آن را تمرین کنیم و وقتی سرمشق را انجام دادم معلم من تصور کرد که آموزش خوشنویسی دیده‌ام، اما هنگامی که فهمید برای اولین بار است که خوشنویسی می‌کنم به استعدادم پی برد و از آن زمان بود که خوشنویسی را آغاز کردم.
وی افزود: درضمن من کار خوشنویسی را برای اولین بار زیر نظر استاد حسن زرین خط آغاز کردم. سپس انجمن خوشنویسان در سال 31 به وجود آمد که من نیز در 20 سالگی به عضویت آن درآمدم و در آن انجمن زیر نظر استاد حسین امیرخانی نکته‌های دیگری در خصوص خوشنویسی فرا گرفتم؛ استادی که کتاب‌های متعددی در حوزه خوشنویسی به رشته تحریر در آورده است. از دوران کودکی خاطره‌ای در ذهن دارم، کلاس پنجم که بودم روزی سرایدار مدرسه دنبالم آمد و گفت چون معلم خوشنویسی بیمار شده من باید از شاگردان کلاس ششم امتحان نهایی بگیرم. اتفاقی که به من برای ادامه خوشنویسی انگیزه فراوان داد.
وی در ادامه بیان کرد: در انجمن خوشنویسان بود که من توانستم گواهینامه صلاحیت شماره 1،2،3 را دریافت کنم. مطابق آن گواهینامه به استخدام آموزش پرورش درآمدم و توانستم در مدارس به علاقه‌مندان هنر خوشنویسی بیاموزم؛ از سال 33 نیز نگارش کتاب‌های درسی مدارس را آغاز کردم، کاری که 60 سال است آن را ادامه می‌دهم.
این استاد خوشنویسی دلیل تداوم کار خود را چنین توضیح داد: 83 سال از خدا عمر گرفته‌ام اما هنوز هم خوشنویسی می‌کنم. دلیلش نیز این است که اجازه ندادم دست راستم که با آن خوشنویسی می‌کنم آسیب ببیند و همیشه از آن به درستی استفاده کرده‌ام برای همین نیز هیچ گونه لرزشی ندارد. برای این خواسته نیز، یکی از اقداماتی که انجام دادم این بود که ورزش کشتی را که در آن فعالیت داشتم رها کردم تا به دستم آسیبی وارد نشود.
گرایش به سمت معنویات راه رسیدن به تکامل در خوشنویسی
وی در پاسخ به این سوال که چگونه به سمت خوشنویسی قرآنی گرایش پیدا کرد و گفت: در این هنر زمانی که خوشنویس به تکامل نزدیک می‌شود ناخودآگاه به سمت معنویات گرایش پیدا می‌کند در این راستا، بارها کتابت قرآن کریم را انجام داده‌ام، در کنار کتابت کلام خدا نگارش دیوان حافظ مولانا، خیام، فردوسی و .. را هم انجام داده‌ام.
سلحشور دلیل انتخاب خط نستعلیق را چنین توضیح داد: معمولا عمر انسان به گونه‌ای نیست که بتواند چندین هنر را به صورت کامل فراگیرد. خوشنویسی نیز هنری است که دارای شاخه‌های فراوان است که من از میان آنها، نستعلیق را انتخاب کردم. دلیل دیگر نیز این بود که مربی من برای اولین بار این خط را به من معرفی کرد. در نهایت این خط دارای پتانسیلی بود که مرا به سمت خود جذب کرد.
ویژگی‌های نستعلیق
سلحشور در بخش دیگری از سخنان خود درباره ویژگی خط نستعلیق گفت: امتیاز خط نستعلیق را در چند عامل می‌دانم. ابتدا این که یادگیری این خط زمان زیادی را طلب می‌کند، پس آن‌چه آموخته می‌شود اصولی و ماندگار است دوم این که در این خط نقطه به عنوان عاملی برای زیبایی شناخته می‌شود، در صورتی که در خط‌هایی نظیر نسخ و ثلث، اعراب در زیبایی نقش ایفا می‌کند. به این دو نکته باید اضافه کرد که در خط نستعلیق، قواعد همخوانی بیشتری با زمان حال دارد، چون بیش از ششصد سال از پیدایش آن نمی‌گذرد.
وی درباره نقش خط نستعلیق در ترویج فرهنگ قرآنی چنین توضیح داد: این خط به دلیل خوانش آسانی که دارد توانسته در ترویج مضامین ارزش و دینی نقش مثبت ایفا کند، این نکته را به خوبی می‌شود در خوشنویسی‌های امروزی مشاهده کرد.
زیبایی ظاهری در نستعلیق جلوه دهنده مفهوم است
این خوشنویس درباره زیبای‌های نهفته در خط نستعلیق گفت: سه عامل در زیبا کردن نستعلیق وجود دارد، ابتدا خود خوشنویسی که عاملی برای زینت است. دوم تذهیب که همانند نقش فرش به خوشنویسی زیبایی می‌بخشد. سوم ادبیات «محتوا» است که سبب می‌شود خط زیبایی بیشتری پیدا کند.
دلایل کتابت قرآن با خط نسخ
وی در پاسخ به این سوال که چرا در کتابت قرآن خط نسخ رایج است، توضیح داد: ابتدا باید گفت که در خط نسخ قواعد بازتر یا راحت‌تری نسبت به نستعلیق وجود دارد، برای مثال در خط نسخ می‌توان حروف را هر اندازه که خوشنویس خواهان آن است کشید یا کوچک کرد، اما این اتفاق در خط نستعلیق قابل انجام نیست، زیرا نگارش در این خط براساس قواعد خاص خود است که قابل انعطاف نیست، نکته دیگر این که در خط نسخ اعراب گذاری راحت است و هر گونه که خوشنویس بخواهد، اعراب گذاری انجام شود، اما این خواسته در خط نستعلیق امکان‌پذیر نیست.
سلحشور در پاسخ به این سوال که کتابت قرآن به لحاظ روحی و روانی چه تأثیراتی برای خوشنویس دارد، گفت: مسلماً خوشنویس تحت تاثیر آن چه که می‌نویسد است، بدین معنا که آن پیام وقتی بیش از چند بار توسط خوشنویس نوشته شود روی خالقش اثر می‌گذارد پس طبیعی است کسی که کتابت قرآن را انجام می‌دهد تحت تاثیر آن قرار گیرد.
«آیةالکرسی»؛ آیات مورد علاقه من در خوشنویسی
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: برخی آیه‌های قرآنی برای خوشنویسی از شرایط بهتری برخوردارند هم به لحاظ معنا و هم به لحاظ اجتماعی، البته تمام آیات قرآن جنبه اجتماعی دارد، اما نهایتاً آیه‌هایی وجود دارد که برای خوشنویسی زیبایی‌های بیشتری دارد همانند آیه‌هایی که رحمت و مهربانی خدا را توصیف می‌کند. برای مثال، آیةالکرسی آیاتی است که من بیشتر مواقع آن را می‌نگارم.
این خوشنویس در پاسخ به سوال پایان مبنی بر این که چرا در خط خوشنویسی کمتر از شعر نو در نگارش استفاده می‌شود؟ بیان کرد: مسلماً جاذبه‌هایی که در کتاب‌های حافظ و مولانا وجود دارد در اشعار شعر معاصر وجود ندارد به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت که شعر نو هم اندازه اشعار جدید در کتابت جای شعر کلاسیک را بگیرد.
