بهترین و بدترین پیشوا در کلام امیرالمؤمنین(ع)/ وظیفه عالمان راستین در مقابل بدعت
گروه اندیشه: بهترین حاکم و پیشوا کسی است که سنت‌های دین را آشکار کند و بدعت‌های غلط پیش آمده را از بین ببرد و بدترین کسان افرادی هستند که هم خود و هم دیگران را گمراه کنند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) محسن اسماعیلی، مدرس دانشگاه و عضو حقوقدان شورای نگهبان در ادامه سلسله جلسات «درس‌هایی از نهج‌البلاغه» که در مجموعه سرچشمه برگزار شد، بیان کرد: همان‌گونه که در کتاب شریف نهج‌البلاغه بیان شده است، بر سر راه جوامع بزرگ بشری دو دام بزرگ، یکی شبهه‌سازی و دیگری بدعت‌آفرینی وجود دارد.
اسماعیلی در این باره اظهار کرد: این دو کار به قدری زشت و ناپسند است که کسانی که مرتکب می‌شوند، آن را انکار کرده و به مردم می‌گویند اهل شبهه‌سازی و بدعت‌گذاری نیستیم، در صورتی که از ابتدا به این کار مشغول بوده‌اند. آنان قرآن را با رأی و نظر خود تفسیر کرده و به جای آن که خود را به سمت حق ببرند حق را به سمت خود می‌کشند. امیرالمؤمنین(ع) در این خصوص می‌فرمایند: «آنان می‌گویند نزدیک شبهه نمی‌شویم در حالی که در ابتدا مرتکب آن شده‌اند، ما با بدعت کاری نداریم در صورتی که غرق در بدعت بوده‌اند.» آنها در بستر بدعت‌ها با خیال آرام قرار گرفته و با دلبستگی و عمد این کار را انجام می‌دهند.
منفورترین انسان‌ها از نگاه نهج‌البلاغه
این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه بیان کرد: در خطبه 17 نهج البلاغه بیان شده که منفورترین انسان‌ها کسانی هستند که به نام دین مردم را بی‌دین می‌کنند و دام بی‌دینی بر سر راه آنان می‌گذارند. اینان کسانی هستند که خداوند آنها را به حال خودشان واگذار کرده است، از راه راست و درست منحرف شده و دلداده سخنان بدعت‌آمیز شده‌اند. حضرت علی(ع) در مورد این افراد می‌فرمایند: «عالم بدعت‌گذار آن کسی است که خدا او را به خودش واگذار کرده و چون خدا او را به خودش واگذار کرده است به بدبختی‌های گوناگون دچار می‌شود.» همچنین ایشان در ادامه می‌فرمایند: «بالاترین مجازات برای یک بنده این است که خداوند او را به حال خودش رها کند. ضلالت و شقاوت آنان قطعی می‌باشد.» برای همین است که باید ده‌ها بار در روز از خداوند بخواهیم که ما را به راه راست و درست هدایت کند.
اسماعیلی گفت: حضرت علی(ع) در خطبه 87 می‌فرمایند: «بدعت‌کاران هر کاری که انجام داده‌اند برای رضای خود بوده و نه برای رضای خدا. اگر خداوند ما را به حال خود رها کند گمراه شدن‌مان قطعی و از خیر و برکت دور و به شر و عقوبت نزدیک خواهیم شد. منفورترین موجود در محضر خدا کسانی هستند که به حال خود رها شده‌اند. اینان از عالمان بدعت‌گذار هستند. وقتی خدا آنها را رها کرد محبت خود را از دل آنان خارج می‌کند و با خروج محبت خدا از دل این افراد سرتاسر وجودشان از محبت غیر خدا پر خواهد شد. آنگاه دلبسته غیرخدا شده و به تعالیم، باورهای غلط، بدعت و شبهه‌سازی‌های آنان دلبسته می‌شوند. هر کس گرفتار چنین کسانی شود دچار فتنه می‌شود.» این افراد به این دلیل منفور هستند که علاوه بر گمراه بودن خود گمراه‌کننده هم هستند. مبارزه کردن با این افراد بسیار مهم و سخت است زیرا اگر کسی بخواهد واقعیت را به مردم بگوید کسی حرف او را گوش نمی‌کند. شبهه‌افکنی و بدعت‌آفرینی با طبع و نظر عامه مردم همسوتر است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «هر کسی که باعث گمراه کردن مردم می‌شود باید عالمان واقعی جلوی او را بگیرند.»
عواقب سکوت در برابر بدعت‌آفرینان
اسماعیلی در مورد سکوت در مقابل بدعت‌آفرینان و شبهه‌افکنان بیان کرد: در خطبه 154 حضرت علی(ع) فرموده‌اند: «اگر دچار مشکلات و گمراهی شده‌اید به این دلیل است که از روز اول لب به سخن باز نکرده‌اید. مؤمنان و عالمانی که می‌دانستند و سکوت کرده‌اند باعث می‌شوند عالمان دروغگو زبانشان رساتر شود.» وقتی بدعت می‌آید جای سنت را می‌گیرد و هر سنتی که از بین می‌رود بخشی از دین هم از بین خواهد رفت. همچنین در خطبه 155 امیرالمومنین حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «هر بدعتی که پایه‌گذاری شود معادل آن یک سنّت از بین می‌رود. هیچ چیز را جایگزین دین و سنّت پیغمبر(ص) نکنید. راه راست و درست را رها نکنید تا به انحراف و گمراهی کشیده نشوید.» یکی از دلایل مبعث پیامبر اسلام همین است که بدعت‌های غلط که در زمان‌های گذشته وجود داشته است را از بین ببرد. خداوند سبحان پیامبر اسلام(ص) را با راهی روشن و کتابی هدایت‌گر فرستاد. وارثان پیامبر(ص) بعد از ایشان وظیفه مبارزه با بدعت را دارند و در نبود آنان و در زمان غیبت عالمان واقعی این کار را انجام خواهند داد. حکومت‌ها هم باید با بدعت‌سازی مبارزه کنند.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان سپس بیان کرد: در زمان خلافت عثمان، مردم از او و رفتارش به حضرت علی(ع) شکایت کردند و از ایشان خواستند که با عثمان صحبت کند. حضرت علی(ع) پیش عثمان رفت تا او را نصحیت کند. حضرت علی(ع) رو به عثمان کرد و فرمودند: «ای عثمان از خدا بترس؛ به خدا سوگند اگر خودت را به کوری بزنی کسی نمی‌تواند تو را بینا کند. اگر بخواهی نادان بمانی کسی نمی‌تواند به تو چیزی یاد بدهد. راه راست و درست مشخص است اما این را بدان بهترین انسان‌ها در پیشگاه خداوند کسانی می‌باشند که خودشان هدایت شده باشند و دیگران را هدایت کنند. بهترین حاکم و پیشوا کسی است که سنت‌های دین را معلوم و آشکار کند و بدعت‌های غلط پیش آمده را از بین ببرد و بدترین کسان افرادی هستند که هم خود و هم دیگران را گمراه نمایند. او ارزشهایی که محترم است را کم‌رنگ و بی‌ارزش می‌کند. مراقب باش نه قربانی فتنه‌ها شوی و نه پرچمدار بدعت‌ها باشی.»
اسماعیلی در پایان سخنان خود با اشاره به حکمت 122 نهج البلاغه بیان کرد: «خوشا به حال کسانی که خود را کوچک می‌دانند و کار آنان تنها یاری کردن مؤمنان است و باطنشان سالم و افکارشان نیکو می‌باشد، مال اضافه خود را می‌بخشند. خوش به حال کسانی که سنّت پیامبر برای‌شان کافی است و به دنبال بدعت نمی‌روند.» در خطبه 182 نیز بیان شده است که «چرا دنبال بدعت‌ها می‌روید؟ من که به جز دین چیزی از شما نخواسته‌ام. کجا رفتند برادران من که راه درست را می‌رفتند؟ آنهایی که برای جانبازی در راه خدا از یکدیگر سبقت می‌گرفتند و قرآن می‌خواندند و به آن عمل می‌کردند.»
یادآور می‌شود، این جلسه عصر روز چهارشنبه 17 اردیبهشت‌ماه برگزار شد. سلسله جلسات «درس‌هایی از نهج‌البلاغه» چهارشنبه هر هفته قبل از نماز مغرب و عشاء در مسجد ۷۲ تن مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی «سرچشمه» به نشانی میدان بهارستان، نرسیده به چهارراه سرچشمه، انتهای خیابان شهید صیرفی‌پور برگزار می‌شود و شرکت در آن برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.
