نمایشگاه قرآن؛ ملی یا بین‌المللی؟
گروه فعالیت‌های قرآنی: در حالی که فعالیت‌های حوزه بین‌الملل نمایشگاه قرآن، همواره مورد انتقاد صاحبنظران قرآنی کشور بوده است، اما همواره بر توجه بیشتر به گرد‌آوری و نمایش فرهنگ‌های اسلامی در این نمایشگاه تأکید داشته‌اند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نمایشگاه بین‌المللی قرآن که تاکنون بیست و یک دوره خود را با ارائه فعالیت‌های متنوع قرآنی پشت سر گذاشته به دلیل نام بین‌المللی که دارد هرساله فعالیت‌هایی در حوزه بین‌الملل نیز انجام می‌دهد. فعالیت‌های حوزه بین‌الملل این نمایشگاه هرساله چند روز پس از آغاز فعالیت سایر بخش‌ها، شروع می‌شود.
مخاطبان نمایشگاه قرآن از جنبه بین‌الملل این نمایشگاه فقط مشاهده تابلوهای هنری و صنایع دستی و یا حضور در نشست‌های تخصصی را به‌خاطر دارند. آثار ارائه شده در این بخش بسیار محدود است تا جایی که گاهی اوقات از یک کشور فقط یک یا دو اثر هنری قرآنی به نمایش گذاشته می‌شد.
معرفی تازه مسلمانان جهان در نمایشگاه قرآن
هرچند که بخش بین‌الملل نمایشگاه قرآن، سال‌ها در قالب ارائه تابلوهای هنری قرآنی از کشورهای مختلف اسلامی فعالیت داشت، اما طی دو، سه سال اخیر با تحولاتی روبه‌رو بود که راه‌اندازی بخش «ره‌یافتگان» به منظور معرفی تازه‌مسلمانان در سراسر جهان، «بیداری اسلامی» به منظور بیان گوشه‌ای از تحولات در کشورهای منطقه و... از جمله آن است.
همچنین «ترجمان وحی» از دیگر غرفه‌های نمایشگاه قرآن طی سال‌های گذشته بود که در این غرفه نیز آثار مکتوب قرآنی و فعالیت‌های قرآنی در حوزه بین‌الملل از جمله کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های مختلف، قرآن به زبان‌های مختلف، نشریه‌های تخصصی قرآن کریم و...عرضه می‌شد.
هرچند که بخش بین‌الملل نمایشگاه قرآن طی سال‌های گذشته با ارائه فعالیت‌های اندک به کار خود ادامه داده اما آنچه که در روند فعالیت این بخش باید اتفاق بیافتد جلب رضایت مخاطبان عمومی و تخصصی نمایشگاه قرآن از فعالیت‌های حوزه بین‌الملل است و این بخش باید محلی برای تبادل اطلاعات، فرهنگ‌ها، آداب و رسوم قرآنی و دستاوردهای قرآنی کشورهای جهان باشد.
حسین بهبودی، فعال قرآنی درباره بخش بین‌الملل نمایشگاه قرآن می‌گوید: وجه بین‌الملل نمایشگاه قرآن طی سال‌های گذشته هیچگاه اتفاق نیافتاد و فعالیت‌ها و برنامه‌های حوزه بین‌الملل در نمایشگاه قرآن طی دوره‌های گذشته تنها در قالب ارائه چند تابلو و اثر هنری از کشورهای اسلامی بوده است. هرچند که همان آثار محدود هنری که از دیگر کشورها عرضه می‌شوند یک دنیا تجربه در خود دارند که باید آنطور که شایسته است مورد بحث و بررسی قرار گیرند و به بازدیدکنندگان معرفی شوند.
وی افزود: به دلیل عدم تنوع و فعالیت‌های محدودی که در حوزه بین‌الملل نمایشگاه قرآن طی سال‌های گذشته صورت گرفته، اقبال خوبی نیز از برنامه‌های بخش بین‌الملل صورت نگرفته است؛ نمایشگاه قرآن را با سبک و سیاقی که تاکنون برگزار شده، حتی نمایشگاه ملی هم نمی‌دانم؛ یک نمایشگاه بین‌المللی باید تمام وجوه بین‌المللی را در خود داشته باشد.
انتظارات از بخش بین‌الملل محقق نشد
داود تک‌فلاح، کارشناس قرآنی نیز درباره فعالیت‌های نمایشگاه قرآن در حوزه بین‌الملل می‌گوید: انتظارات جامعه قرآنی و عموم مردم از نمایشگاه قرآن به لحاظ اسم بین‌المللی که دارد، هنوز محقق نشده و وجه بین‌المللی نمایشگاه قرآن آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته است که البته این مشکل فقط به نمایشگاه قرآن برنمی‌گردد و در سایر فعالیت‌های بین‌المللی که در کشور اجرا می‌شود نیز این ضعف وجود دارد.
وی در ادامه عنوان می‌کند: البته برخی تعاریف نیز در برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها وجود دارد، یکی از این تعاریف این است که اگر در یک نمایشگاه یا جشنواره بیش از 10 کشور حضور داشته باشند نام بین‌المللی به آن اطلاق شود و شاید به همین دلیل است که نام نمایشگاه قرآن را نیز بین‌المللی می‌گذارند.
تک‌فلاح ادامه می‌دهد: درباره نمایشگاه بین‌المللی قرآن زمانی که بیش از 30 کشور حضور پیدا می‌کنند، عموم مردم انتظاردارند که این کشورها حضور فعالی داشته باشند که عملا اینطور نیست. بخش عمده و قابل توجه نمایشگاه قرآن، غرفه‌های داخلی خودمان است.
انتظار از بخش بین‌الملل؛ نمایش آخرین تحولات در فعالیت‌های قرآنی جهان
محمدرضا ستوده‌نیا، استاد قرائت قرآن و مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان نیز درباره فعالیت‌های حوزه بین‌الملل نمایشگاه قرآن می‌گوید: انتظار و توقعی که جامعه قرآنی از فعالیت‌های نمایشگاه قرآن در حوزه بین‌الملل دارد، این است که کارهای قرآنی که هرساله در جهان اسلام انجام می‌شود در نمایشگاه بین‌المللی قرآن به نمایش گذاشته شود نه اینکه بخش بین‌الملل نمایشگاه، فقط به ارائه محصولات و فعالیت‌های قرآنی کشورهای عربی بپردازد! اتفاقی که تاکنون در نمایشگاه قرآن رخ نداده است!
وی ادامه می‌دهد: در اروپا، آمریکا و برخی از کشورهای آسیایی هرساله کارهای خوب قرآنی انجام می‌شود که این آثار در ایران، کمتر دیده می‌شوند؛ بهترین جایی که می‌تواند جدیدترین آثار و محصولات قرآنی سایر قاره‌ها را ارائه کند، نمایشگاه بین‌المللی قرآن است. سال‌های سال است که از نمایشگاه بین‌المللی قرآن بازدید می‌کنم اما آنچه که تاکنون مشاهده کرده‌ام، محصولات داخلی است که عموماً در مراکز توزیع و فروش محصولات فرهنگی نیز پیش از این دیده شده و البته کارهای جدید به ندرت دیده می‌شود.
در حالی که اکثر کارشناسان و صاحبنظران قرآنی با حضور در نمایشگاه بین‌المللی قرآن همواره بر وجه بین‌المللی آن تأکید داشته و دوست داشته‌اند در این نمایشگاه که عنوان بین‌المللی را با خود به یدک می‌کشد به واقع فعالیت‌های بین‌المللی وسیع در حوزه قرآن ببینند، اما به گفته همین مسئولان و کارشناسان قرآنی این اتفاق تاکنون رخ نداده است!
بهترین‌های دنیای نشر در نمایشگاه قرآن دیده شود
محمدرضا ستوده‌نیا درباره به حقیقت پیوستن عبارت بین‌المللی نمایشگاه قرآن می‌گوید: برای بین‌المللی شدن نمایشگاه قرآن باید حضور تولیدکنندگان اقلام فرهنگی کشورهای خارجی، پررنگ تر شود و ناشران قرآنی دیگر کشورها و همچنین تولیدکنندگان محصولات دیجیتال در کشورهای دنیا نیز به این نمایشگاه دعوت شوند. وجه بین‌الملل نمایشگاه قرآن باید به نحوی باشد که بهترین‌های دنیای نشر و تولیدات آثار قرآنی در آن دیده شود.
وی ادامه می‌دهد: در نمایشگاه بین‌المللی قرآن باید هرساله طرح‌های قرآنی مطرح در جهان در حوزه فعالیت‌های فرهنگی ـ قرآنی جمع‌آوری شده و معرفی شود که این کار می‌تواند در قالب اعلام فراخوان بین‌المللی انجام شود. به طور مثال نمایشگاه قرآن امسال می‌تواند فراخوانی را برای نمایشگاه سال آینده اعلام کند تا کشورهای مختلف طی یک سال زمانی که دارند طرح‌های قرآنی خود را آماده کرده و به دبیرخانه نمایشگاه ارسال کنند؛ اگر این اتفاق بیافتد، نمایشگاه دارای تنوع زیادی در ارائه محصولات قرآنی می‌شود.
در این میان آنچه که می‌تواند در کنار ارائه محصولات و دستاوردهای قرآنی جهان اسلام برای مخاطبان نمایشگاه بین‌المللی قرآن، جذابیت داشته و وجه بین‌المللی نمایشگاه را بیش از پیش نمایان کند، معرفی آیین‌ها و مراسم خاص کشورهای اسلامی در حوزه قرآن است که این کار می‌تواند در کنار نمایش آیین‌ها و مراسم‌های قرآنی کشورمان که حضور قرآن در لحظه به لحظه زندگی عموم مردم را نشان می‌دهد، انجام شود.
نمایش آیین‌های اسلامی و قرآنی کشورهای اسلامی در نمایشگاه قرآن
داود تک‌فلاح، کارشناس قرآنی در این خصوص می‌گوید: بسیاری از کشورهای اسلامی در حوزه قرآن، آیین‌های خاصی دارند که ما از این آیین‌ها بی‌خبریم و مردم ما هیچ اطلاعی از این آیین‌ها ندارند. نمایشگاه بین‌المللی قرآن می‌تواند محلی برای نمایشگاه آیین‌های قرآنی کشورهای اسلامی و مسلمانان جهان باشد. به طور مثال؛ در لاهور پاکستان زمانی که مسلمانان ازدواج می‌کنند سوره الرحمن را می‌خوانند و الرحمن‌خوانی در مراسم ازدواج انجام می‌شود در حالی که در ایران سوره الرحمن برای مراسم ختم استفاده می‌شود. این آداب و رسوم کشورهای مختلف در حوزه قرآن می‌تواند در کنار هم به نمایش گذاشته شود.
وی ادامه می‌دهد: بسیاری از فرهنگ‌های اصیل اسلامی کشورمان در قالب نمایشگاه‌های مختلف به نمایش گذاشته شده است اما فرهنگ‌های اسلامی و قرآنی در دیگر کشورها وجود دارد که در ایران نیست یا فرهنگ‌هایی در ایران هست که در دیگر کشورها نیست که نمایش این فرهنگ‌های اسلامی کمک می‌کند تا فرهنگ‌های اصیل اسلامی بیشتر ظهور و بروز کند. باید این دهکده جهانی فرهنگ‌های اسلامی در نمایشگاه بین‌المللی قرآن عرضه شود.
فرهنگ‌ها و آداب و رسوم اسلامی کشورهای جهان نمایش داده شود
تک‌فلاح عنوان می‌کند: نمایش فرهنگ‌ها و آداب و رسوم اسلامی در کشورهای مختلف جهان در صورتی محقق می‌شود که افراد از سایر کشورها در نمایشگاه قرآن حضور داشته و فرهنگ دینی و قرآنی خود در قالب برنامه‌های مختلف به نمایش بگذارند. ما در طول سال فقط یک نمایشگاه بین‌المللی قرآن داریم که لازم است در این نمایشگاه، تمامی شعائر اسلامی که از قرآن استنباط شده و در ملل اسلامی اجرا می‌شود به نمایش گذاشته شود.
از دیگر اتفاقاتی که وجه بین‌المللی نمایشگاه قرآن را بیشتر نمایان می‌کند حضور اساتید قرآنی، دانشمندان قرآنی و... سراسر جهان در این نمایشگاه است که البته این اتفاق طی سال گذشته کمتر رخ داده و بیشتر افرادی که از سایر کشورها در نمایشگاه حضور داشته‌اند افرادی بوده‌اند که در ایران اقامت داشته‌اند و تعداد محدودی از آنان به عنوان میهمان طی برپایی نمایشگاه به ایران سفر کرده‌اند.
محمدرضا ستوده‌نیا، درباره حضور چهره‌های قرآنی جهان اسلام در نمایشگاه بین‌المللی قرآن می‌گوید: زمانی که می‌گوییم نمایشگاه بین‌المللی قرآن، اختصاصی به قرائت ندارد که فقط مصری‌ها را دعوت کنیم بلکه در چنین نمایشگاهی باید افراد شاخص، دانشمندان و هنرمندان قرآنی سراسر جهان که مایل به حضور در نمایشگاه قرآن جمهوری اسلامی ایران هستند را دعوت کنیم. در یک نمایشگاه قرآن با عنوان بین‌المللی، باید افراد و اساتید در تمامی حوزه‌های هنری، علمی، کتابت و... دعوت شود؛ کاری که در دیگر مجامع بین‌المللی نیز انجام می‌شود. البته در نمایشگاه بین‌المللی قرآن این اتفاق کمتر رخ داده است!
حضور دانشمندان و هنرمندان قرآنی جهان اسلام در نمایشگاه قرآن
این استاد قرآنی می‌افزاید: در کنار حضور افراد شاخص قرآنی و دانشمندان و هنرمندان قرآنی جهان اسلام در نمایشگاه بین‌المللی قرآن، می‌توانیم بخشی را نیز به حضور قاریان برتر دنیا در نمایشگاه اختصاص دهیم؛ همچنین در کنار آن می‌توانیم مجلات، رسانه‌ها، سایت‌ها و خبرگزاری‌های قرآنی و دینی جهان را نیز معرفی کرده و از برترین‌ها تجلیل کنیم.
در حالی که اکثر اساتید و صاحبنظران قرآنی کشورمان همواره بر توجه بیشتر به فعالیت‌های بخش بین‌الملل نمایشگاه قرآن و نمود بیشتر این فعالیت‌ها تأکید داشته و دارند و طی سال‌های گذشته همواره انتقاداتی نیز به فعالیت‌های این حوزه مطرح کرده‌اند، حجت‌الاسلام والمسملین حشمتی، معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد، روز گذشته، 28 اردیبهشت‌ماه در برنامه رادیویی «افق» درباره انتقاداتی که نسبت به بخش بین‌الملل نمایشگاه قرآن مطرح می‌شود، گفت: کارهای خوبی در جهان انجام می‌شود که بخش عمده آن کارهای پژوهشی در حوزه قرآن یا کارهای هنری، چاپ و ترجمه قرآن، علوم قرآنی و... است که امیدواریم بتوانیم این فعالیت‌ها و آثار را به خوبی در بخش بین‌الملل به نمایش بگذاریم.
معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد ادامه داد: برای بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن تلاش داریم تا برخی از شخصیت‌های قرآنی را نیز از سایر کشورها دعوت کنیم که البته اگر این اتفاق نیافتد، اصراری هم نداریم که اسم نمایشگاه قرآن را بین‌المللی بگذاریم و همان نمایشگاه ملی هم کافی است و می‌توانیم اسم نمایشگاه بین‌المللی قرآن را نمایشگاه قرآن کریم بگذاریم.
گزارش از لیلا محمدی
