فریضه‌ای که جامعه را از نهی منکر بی‌نیاز می‌کند/ معروف‌ها را می‌شناسیم؟

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با وجود روشنایی هر تاریکی از بین می‌رود، با وجود هر خوبی، بدی از بین می‌رود و با امر و تشویق به معروف‌ها طبعاً منکر‌ها نیز کمرنگ شده و از بین خواهند رفت. بر همین اساس است که اسلام اول مسلمانان را به ترویج خوبی یعنی امر به معروف تشویق کرده است و به گفته مولای متقیان «امر به معروف کن تا از اهل معروف شوى» و در ادامه فریضه نهی از منکر واجب می‌شود.
اما به نظر می‌رسد، جایگاه عمل به این دو فریضه جابه‌جا شده است. گاهی در تشخیص معروفات و منکرات در جامعه مشکل داریم.

پرداختن به امر به معروف یا همان دعوت از هموطنان برای انجام کارهای نیک و پسندیده بسیار راحت‌تر و کارآمدتر از نهی از منکر یا همان بازدارندگی از انجام گناه است اگر هر یک از افراد اجتماع این کار را تجربه کرده باشند به این مهم مهر تایید خواهند زد.

احساس تکلیف و شجاعت در بیان دین خدا و شناخت بدی‌ها و خوبی‌ها

حجت‌الاسلام و‌المسلمین حیدر ظهرابی، معاون ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر مهم‌ترین نکته در عملیاتی کردن امر به معروف و نهی از منکر را علاوه بر احساس تکلیف و شجاعت در بیان دین خدا، شناخت بدی‌ها و خوبی‌ها دانست.

مسئول طرح تذکر‌السانی گفت: دعوت به خوبی معمولاً واکنش‌های مثبت در پی دارد در حالی که فرد در حال ارتکاب به گناه، دلش از خدا و دستورات دینی دور شده و در صورت نهی از منکر ممکن است برخورد مناسبی از خود نشان ندهد.

لبیک به معروفات

احمد روزبهانی، دبیر ستاد احیا امر به معروف استان تهران نیز در این خصوص معتقد است: امر به معروف زمانی انجام می‌شود که هنوز منکری سرنزده و همین باعث خواهد شد تا مردم بتوانند برای کسب رضایت خداوند و شهروندان و حتی خودشان به امر به معروف لبیک گفته و به دعوت آمران پاسخ مثبت دهند.

وی عنوان کرد: زمانی که احیای دعوت به معروفات در جامعه گسترش یابد مردم به انجام کارهای نیک رو آورده و اشاعه خوبی‌ها در جامعه مشهود خواهد شد و در مقابل این حرکت افرادی که دچار انجام منکرات می‌شوند نیز تحت تاثیر این فرهنگ‌سازی قرار گرفته و کم کم از پرداختن به منکرات دور و دل خود را به سمت انجام معروفات سوق خواهند داد.

غفلت از فریضه واجب امر به معروف گسترش یافته است

لاله افتخاری، نماینده مجلس شورای اسلامی نیز در همین خصوص به خبرگزاری ایکنا گفت: بی‌شک احساس وظیفه عمومی افراد جامعه نسبت به اطراف خود نقش زیادی در کاهش ناهنجاری‌ها دارد، اما امروزه به‌دلیل گسترش غفلت از فریضه واجب امر به معروف و نهی از منکر بسیاری از ناهنجاری‌ها در جامعه گسترش یافته است.

این نماینده مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: برای اینکه بتوانیم شاهد اشاعه این فریضه در کشور باشیم ابتدا باید امر به معروفات را که مورد استقبال همه قرار خواهد گرفت همگانی کرده و پس از آن افرادی را که به انجام منکرات روی می‌آورند را از انجام گناه بازداریم.

وی تصریح کرد: امر به معروف و دعوت برای انجام کارهای واجب و مستحب دینی که با زبانی شیرین بیان شود، مهم‌ترین بخش امر به معروف و نهی از منکر بوده و باید به‌عنوان یک وظیفه همگانی و عمومی برای اصلاح و آگاهی بندگان خدا و جامعه نهادینه شود.

امر به معروف تبدیل به یک فرهنگ سازمانی شود

افتخاری فرهنگ‌سازی این مهم را از درون نهادها، سازمان‌ها و نظام اداری ضروری دانست و گفت: امر به معروف باید تبدیل به یک فرهنگ سازمانی شود به گونه‌ای که بتوانیم شاهد نقش تاثیر‌گذار آن در سلامت سازمانی و اجتماعی باشیم. اگر خوبی‌ها را در جامعه رشد دهیم دیگر منکرات رخ نخواهد داد و نیازی هم به نهی از منکر نخواهیم داشت.

جامعه‌شناسان از مکاتب نظری مختلف نیز نظریه‌های علمی گوناگونی ارائه و معتقدند در جامعه پاداش و تشویق برای کارهای خیر و پسندیده چنان موثر است که همین تشویق‌ها می‌تواند مانع انجام کارهای ناپسند شود.

جامعه هیچ‌کاری را بدون فرهنگ‌سازی پذیرش نخواهد کرد

سید کاووس امامی از جامعه‌شناس دینی کشورمان در این زمینه معتقد است: امر به معروف نیازمند فرهنگ‌سازی است زیرا اجتماع هیچ‌کاری را بدون فرهنگ‌سازی پذیرش نخواهد کرد و برای این امر ابتدا باید آموزش را سرلوحه همه فعالیت‌ها قرار دهیم.

وی با اشاره به اینکه به‌نظر می‌رسد عدم وجود شناخت درست و دقیق از این حوزه‌ها منجر به ظهور و بروز آسیب‌هایی می‌شود، گفت: برای کارآمد کردن امر به معروف، امران به معروف باید بدانند که احیای این فریضه چگونه انجام می‌شود، روش انجام آن و مراتب آن کدام است و در مرحله بعدی بدانند که امر به معروف و نهی از منکر در چه مکان و چه زمانی بهتر نتیجه داده و کجاها باید از امر و نهی دست کشید و کجاها ضروری است که آن را ادامه دهیم.

امامی اظهار کرد: اصلاح رفتارهای غلط و کاهش ناهنجاری‌ها در ارتقای سطح فرهنگی جامعه و به‌تبع آن افزایش کیفیت زندگی شهروندی نقش مهمی ایفا می‌کند و در این راستا همه مردم باید با تکیه بر روش‌های صحیح و اصلاح‌گرایانه در این مسیر قدم بردارند که بهترین روش اصلاح اجتماع دعوت مردم به انجام خوبی‌ها یا همان امر به معروف است.

می‌‏خواهم این واجب فرامو‏ش‌ شده‏ اسلام را به یاد شما و ملت ایران بیاورم

در همین خصوص مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «من می‌‏خواهم این واجب فرامو‏ش‌ شده‏ اسلام را به یاد شما و ملت ایران بیاورم امر به معروف و نهى از منکر. همه‏ آحاد مردم باید وظیفه‏ امر کردن به کار خوب و نهى‌کردن از کار بد را براى خود قائل باشند. این، تضمین‏‌کننده‏ حیات طیبه در نظام اسلامى خواهد بود. عمل کنیم تا آثارش را ببینیم. امر به معروف، یک مرحله‏ گفتن و یک مرحله‏ عمل دارد. مرحله‏ عمل، یعنى اقدام با دست و با زور. این مرحله، امروز به عهده‏ حکومت است و باید با اجازه‏ حکومت انجام بگیرد و لاغیر. اما گفتن با زبان، بر همه واجب است و همه باید آن را بدون ملاحظه انجام بدهند».

در حوزه‌ امر به معروف و نهی از منکر ضعف قوانین وجود دارد

برخی معتقد هستند در حوزه‌ امر به معروف و نهی از منکر ضعف قوانین وجود دارد به‌ گونه‌ای که در بسیاری موارد دست مجریان برای اعمال نفوذ جهت حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر بسته است. در بسیاری موارد حمایت‌های قانونی کافی وجود نداشته و لذا تنها نتیجه امر به معروف و نهی از منکر صدمه دیدن و هزینه‌دادن ناهی از منکر بوده است.

محسن بزرگی به عنوان یک حقوقدان این فریضه الهی را در منظر حقوقی مورد چالش قرار داده و بیان کرد: با توجه به مقررات اسلام، امر به معروف و نهی از منکر به عنوان تکلیف دینی برای همه شهروندان در نظر گرفته شده است که باید با رعایت شرایط شرعی در صورت لزوم به برخی اشخاص تذکر لسانی بدهند و آنان را به دوری از گناه و اشاعه خوبی‌ها دعوت کنند.

وی ادامه داد: امر به معروف و نهی از منکر یکی از پیش‌بینی‌های دین مبین اسلام در راستای نظارت اجتماعی است و این مهم نیازمند قانون و رابط قضایی است و برخورد قاطع در دستگاه قضایی و سایر نهادهای مسئول را طلب می‌کند.

بسیاری از شهروندان از اجرای امر به معروف هراس دارند/ پوشش حمایتی و هدایتی برای شهروندان

بزرگی با بیان اینکه بسیاری از شهروندان ما از اجرای امر به معروف و نهی از منکر هراس دارند، افزود: ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر باید به عنوان پوشش حمایتی و هدایتی برای شهروندانی باشد که در راستای انجام این وظیفه خطیر با مشکل مواجه شده‌اند.

این حقوقدان در پایان خاطرنشان کرد: چنانچه از ظرفیت قانونی و اجرایی ستاد احیای امر به معروف نهی از منکر و سایر نهادهای مسئول استفاده شود ما در این زمینه خلأ قانونی مشاهده نخواهیم کرد.

نتایج امر به معروف باعث خواهد شد دیگر نیازی به نهی از منکر نداشته باشیم

حجت‌الاسلام سید مهدی هاشمیان، معاون وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ستاد امر به معروف و نهی از منکر گفت: هم اکنون در تمامی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مستقل شورای امر به معروف و نهی از منکر تشکیل شده است و در راستای فرهنگ‌سازی در موضوع امر به معروف تلاش‌های بیشتری نسبت به نهی از منکر داشته‌اند زیرا به این مهم دست پیدا کرده‌اند که نتایج امر به معروف باعث خواهد شد دیگر نیازی به نهی از منکر نداشته باشیم.

معاون وزارتخانه ها و سازمان‌های ستاد احیا بیان کرد: آموزش‌های موثر و فراگیر در کنار تبلیغات موثر برای احیای امر به معروف شرایط را برای رفتار‌سازی سازمانی فراهم می‌کند که این موارد دوری از گناه را در درون مردم پررنگ‌تر خواهد کرد.

الگوسازی مناسب راه رشد امر به معروف را توسعه داده است

وی حضور اشخاص کلیدی و اجتماعی را در انجام امر به معروف به هر وسیله‌ای به ویژه در رسانه‌های گروهی بسیار موثر خواند و گفت: الگوسازی مناسب راه رشد امر به معروف را توسعه داده و نیاز جامعه  برای دور کردن مردم از منکرات را (به دلیل عدم تمایل مردم به منکرات) کاهش خواهد داد.

به این ترتیب بسیاریاز مشکلات موجود در جامعه  با گسترش فرهنگ امر به معروف مرتفع خواهد شد؛ اما نباید فراموش کنیم که امر به معروف تنها در موضوعات مرتبط با عفاف و حجاب نیست و در همه حوزه‌ها باید صورت گیرد به عنوان نمونه بسیاری از مشکلات اداری با گسترش فرهنگ امر به معروف و تذکر زبانی برطرف می‌شود.

مصطفی خرسندی، مسئول شورای امر به معروف و نهی از منکر شهرداری تهران نیز در این خصوص به ایکنا گفت: اگر فرهنگ به عنوان مهم‌ترین شاخص یک جامعه شناخته می‌شود و توجه به مسئولیت و حقوق شهروندی به عنوان یکی از عناصر مهم در گسترش موضوعات اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد، نمی‌توان در فرهنگ و موضوعات اجتماعی و توسعه این دو، از موضوع امر به معروف و نهی از منکر و نظارت همگانی غفلت کرد.

وی افزود: ظرفیت‌های فرهنگی در ادارات دولتی، دستگاه‌های اجرایی، اصناف و هیئت‌های مذهبی می‌تواند شرایط خوبی را برای فراگیر‌کردن تذکر زبانی و امر به معروف فراهم کند. دبیران و معاونین ستاد‌های احیا نیز لازم است با تشکیل شوراها در این مراکز، اقدامات متناسب برای استفاده از این ظرفیت‌ها را فراهم کنند.

حمایت نهادهای مسئول از فریضه امر به معروف

اما در مسیر ترویج امر به معروف حمایت نهادهای مسئول از این فریضه الهی باعث رشد و شکوفایی آن خواهد شد و باید نهادهای مسئول در هر حوزه‌ای  به حمایت از آمران و ناهیان بپردازند. به‌عنوان مثال نهادهای امنیتی، نهادهای قانونی، نهادهای انتظامی، نهادهای فرهنگی همگی باید در این حوزه فعال شوند.

امر به معروف را باید قبل از نهی از منکر احیا کنیم

حجت‏‌الاسلام محمد علاالدینی، رئیس ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر شهرستان دماوند که به‌ عنوان شهر منتخب تذکر‌السانی معرفی شده است، گفت: امر به معروف را باید قبل از نهی از منکر احیا کنیم مهم‏ترین بخش در اجرای این تکلیف الهی بیان با مهر و عطوفت شناخته شده است زیرا طرز بیان شخص آمر به معروف از اهمیت بالا و کارگشایی زیادی برخوردار است.

وی اضافه کرد: معتقدیم اگر اصل کار تذکر لسانی برای انجام امر به معروف درست انجام شود و همان گفتن با روی خوش باشد باعث خواهد شد منکری از افراد سر نزند که نیازمند نهی از منکر باشیم.