تکیه بر کتاب و حکمت؛ روش ملاصدرا برای حل بحران خشونت/ صلح‌خواهی؛ دغدغه حکیمان

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، آیت الله سیدمصطفی محقق داماد، رئیس گروه علوم اسلامی فرهنگستان علوم، در هجدهمین همایش ملی حکیم ملاصدرا، که صبح امروز پنجشنبه، یکم خردادماه با موضوع «فلسفه و صلح جهانی» آغاز به کار کرد، به بیان نکاتی در باب حکمت متعالیه و آرامش بشری پرداخت.
بنا بر این گزارش، محقق داماد با اشاره به همزادی جنگ و خون‌ریزی و انسان، براساس مدارک دینی، گفت: با قطع نظر از نمادین یا واقعی بودن این داستان، به هر حال، پیام‌های بسیار مهمی دارد. اولین پیام آن این است که دیگرکشی در نهاد آدمی نهفته است. نکته دیگر این داستان هم این است که این هر دو فرد، بنی آدم و فرزند آدم هستند و یکی مظهر خشونت و خون‌ریزی است و آن دیگری سمبل و الگوی تحمل، بردباری و خردمندی است.
وی با اشاره به نکته دیگری درباره همین داستان که در آیه‌ای دیگر بیان شده است، عنوان کرد: در جایی دیگر عنوان می‌شود که برادر مقتول در مقابل هجوم برادر خون‌ریز می‌گوید که اگر تو دستت را به سوی من به تجاوز دراز کنی من دستم را برای کشتن تو دراز نمی‌کنم. استنباط من این است که این برادر خردمند به یک اصل حقوق کیفری انسانی اشاره می‌کند که امروز دنیای پیشرفته معاصر بر آن صحه نهاده است و آن دفاع متناسب است.
آیت الله محقق داماد در توضیح این اصل گفت: این اصل می‌گوید اگر کسی به شما حمله کرد شما باید دفاع کنید، اما باید دفاع متناسب کنید و حق ندارید بنا به استنباط خودتان مبنی بر این که می‌خواهد شما را بکشد دست به وسیله خطرناک ببرید و او را بکشید. شما حق دفاع متناسب آن هم برای خاموش کردن ماشین نظامی طرف مقابل دارید.
وی نکته دیگر ماجرای هابیل و قابیل را این دانست که نزاع آن ها یک نزاع دینی است و انگیزه دینی دارد.
استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به بروز و ظهور یکی از انگیزه‌های هجوم ابتدایی در زمان ما، یعنی خون‌ریزی به نام دین و خدا، عنوان کرد: این که دو گروه به جان بیفتند و این که یک گروه ساطور به دست بگیرد و به نام دین و با برداشت‌های شخصی که از دین دارد به جان انسان‌ها بیفتد، چیزی است که الان اتفاق افتاده است. اما وقتی که درست بررسی شود معلوم می‌شود که این ها همه ناشی از جهل و کج‌اندیشی دینی است.
وی با بیان این که عشق به صلح‌خواهی دغدغه حکیمان بوده است، اظهار کرد: فارغ از این که به آن عمل شده باشد یا نه اما همین که آمده‌اند و اعلامیه حقوق بشر را بنویسند و جنگ را محکوم کنند، این که دم از کرامت بشری و حقوق بشری بزنند این کار حکما و انسان‌های حکیم و حقوقدانان بزرگ بود، که خواستند درد و رنج بشری را کمتر کنند.
وی افزود: کجا هستند حکیمان تا این مشکل امروز ما را حل کنند؟ اگر حکمتی وجود دارد، باید الان اظهار نظر کند.
آیت الله محقق داماد در ادامه با اشاره به مطلبی که ملاصدرا در سه موضع به آن پرداخته است، بیان کرد: ملاصدرا نکته‌ای را بیان می‌کند که به نظر من پاسخی است برای این مسئله‌ای که در مورد خشونت الان ما با آن مواجه هستیم. در واقع اگر بخواهیم ببینیم که ملاصدرا و حکمت متعالیه به نحو عملی چه پاسخی به این مشکل ما می‌دهد آن را می‌توانیم در تأکیدی بیابیم که ملاصدرا بر کتاب و حکمت می‌کند.
وی اظهار کرد: ملاصدرا می‌گوید قرآن کریم در چند جا به انسان‌ها گفته است که دو چیز را در کنار هم به بشر داده است؛ یکی کتاب و دیگری حکمت. حکمت در کنار کتاب توأمان داده شده است. کتاب یعنی مجموعه‌های وحیانی دینی و حکمت یعنی تعقل و اندیشیدن و خردمندی و خردورزی و عقل عملی. ایشان برداشت می‌کند که این دو مانند دو بال هستند که اگر یکی از این بالها برداشته شود پرنده به زمین می‌خورد.
آیت الله محقق داماد افزود: دین بدون تعقل همین است که می‌بینید و تعقل بدون دین هم باز همان است که در تاریخ دیده‌اید. این دو با هم می‌توانند انسان را تربیت کنند.