معنای تفسیر قرآن در بیان امام خمینی(ره)/ تفسیر سوره حمد + صوت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، تفسیر قرآن یکی از حوزه‌های دانش و معرفت است که کوشش‌های زیادی را از بدو نزول قرآن برانگیخته و در گذر زمان گرایش‌ها و رویکردهای مختلفی را به خود معطوف کرده و مصادیق متنوعی از آن، به ظهور رسیده است.
از مصادیقی از تفسیر که به مواردی همچون شرح لفظی و بیانی و ادبی و تبیین شأن نزول آیات می‌پردازند که بگذریم و شرح‌های شرعی و سیاسی یا کلامی و فلسفی و یا تفاسیر موضوعی و علمی را به کناری نهیم، یکی از گرایش‌ها و خطوط برجسته در تفسیر که ریشه در معارف خود قرآن کریم دارد، به مباحث اخلاقی و معرفتی می‌پردازد. این خط در نقاط برجسته خود به تفسیر عرفانی و انفسی بدل می‌شود و بر کشف معانی و اشارات و مقاصد قرآن تأکید می‌ورزد.
تفسیر قرآن به عنوان کتاب هدایت الهی، در این نگاه، همان برداشتن پرده از آیات الهى است و طبیعتاً مفسر در این جا بیشترین توجه خود را به آن چه آیات بدان اشاره می‌کنند معطوف می‌دارد و نه آن چه برای مثال از شأن نزول آن دریافته می‌شود.
حضرت امام خمینی(ره) به عنوان یکی از کسانی که در تفسیر رویکردی عرفانی و انفسی دارد، مى‌فرمایند: «به طور کلى معنى تفسیر کتاب، آن است که شرح مقاصد آن کتاب را بنماید؛ و نظر مهم به آن، بیان منظور صاحب کتاب باشد. این کتاب شریف، که به شهادت خداى تعالى، کتاب هدایت و تعلیم است و نور طریق سلوک انسانیت است، باید مفسر در هر قصه از قصص آن، بلکه هر آیه از آیات آن، جهت اهتداء به عالم غیب و حیث راهنمایى به طرق سعادت و سلوک طریق معرفت و انسانیت را به متعلّم بفهماند. مفسر وقتى مقصد از نزول را به ما فهماند، مفسّر است، نه سبب نزول به آن طور که در تفاسیر وارد است». (آداب الصلاة)
امام(ره) با این بینش و اندیشه کوشیده‌اند تا مقاصد قرآن را در آثار و سخنان خود بیان کرده و با رفع حجاب از اسرار قرآن، مقاصد آن را براى جویندگان حقیقت روشن کنند و راهى براى تربیت نفوس فراهم آورند.
آثار خاص امام(ره) در زمینه فهم قرآن را مى‌توان در تفسیر کامل تعدادى از سوره‌هاى قرآن، تفسیر آیات الاحکام در آثار فقهى و اصولى، تفسیر برخى از آیات به طور پراکنده و به تناسب مباحث، تطبیق و استشهاد به آیات قرآن در موارد مختلف در زمینه‌هاى عرفانى و اخلاقى و سیاسى و اجتماعی تقسیم کرد.
بخشی از مباحث تفسیری امام(ره) که البته به سوره حمد اختصاص داشته و از معروفیتی خاص برخوردار است مجموعه پنج جلسه درس تفسیر ایشان است که در سال ۱۳۵۸ شمسى از تلویزیون جمهورى اسلامى ایران پخش شد و با بیمارى حضرت امام(ره) و مخالفت‌هاى برخى افراد که مخالف طرح نوع سخنان ایشان در تفسیر بودند تعطیل شد و طالبان و تشنگان معارف را از آن محروم کرد.
این دروس فقط بحث بسم اللَّه الرحمن الرحیم و الحمد را در بردارد اما در جای خود مشحون از نکات دقیقی است که می‌تواند مورد استفاده جویندگان معارف قرآنى قرار گیرد.