کاهش ۴۰ درصدی تولید کتب دینی در قم/ افت مربوط به آمار سطح کشور نیست
گروه ادب: مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب با تأیید اینکه تولید کتاب دینی در قم ۴۰ درصد کاهش یافته است، گفت: کاهش آمار انتشار کتاب‌های دینی مربوط به کل کشور نیست.
نجفعلی میرزایی، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره کاهش تولید کتاب‌های دینی در کشور گفت: با دقت و قاطعیت نمی‌توانم صرفاً کاهش کتاب‌های دینی را تأیید کنم، زمانی که این خبر را شنیدم آمار نشر کتاب‌ها را در بخش‌های تخصصی مقایسه کردم؛ برای نمونه بزرگترین استان در نشر کتاب تهران است و ما در تهران شاهد افزایش درصد کتاب‌های دینی بودیم، در نتیجه اصل این موضوع که آمار کتاب‌های دینی در کشور کاهش یافته، محل تأمل است و ما به صورت تفصیلی و جزئی و دقیق پیگیری می‌کنیم و اگر به این نتیجه برسیم که کتاب‌های دینی با افت مواجه بوده، اعلام می‌کنیم.
وی افزود: با مراجعه به آمار، مشاهده می‌شود که آمار کتاب دینی در استان تهران افزایش یافته و در استان قم شاهد کاهش 30- 40 درصدی بودیم. من از این آمار، کاهش کتاب دینی در ایران را نمی‌فهمم، گرچه کاهش زیاد کتاب دینی در قم باعث شده که کل آمار نشر کتاب دینی پایین بیاید. اما زمانی که آمار را تفکیک کردیم در تهران افزایش و در قم کاهش داشتیم. این چه معنایی دارد. آیا تولید کتاب دینی در قم کمتر از تهران است؟
تغییر ساختارهای مدیریتی ریشه کاهش کتاب‌های دینی در قم
میرزایی با اشاره به دلایل کاهش تعداد کتاب‌های دینی در قم اظهار کرد: ریشه‌های کاهش کتاب دینی به ساختارهای مدیریتی، تغییر و تحولات فرهنگی، تغییرات در اداره ارشاد قم و مباحث ممیزی و پاره‌ای از اختلالات سیستمی در پیگیری نشر کتاب است، وگرنه کتاب وجود داشته و تولید هم شده و برای درخواست ممیزی و پیگیری هم به اداره‌های مربوط ارجاع شده است، اما تغییر و تحولات فرهنگی اخیر در دولت جدید به ویژه در قم که محل ثقل کتاب است، باعث این افت شده است.
وی تصریح کرد: آمارهای ما در استان قم بسیار پایین آمده، اما در رابطه با کتاب و روند تولید آن افتش به اندازه افت تمام رشته‌های دیگر بوده است. در سال 92 شاهد افت محدودی در تمام رشته‌ها هستیم و درباره کتاب‌های دینی در تهران شاهد افزایشیم. البته در حوزه‌های دیگر نیز که ارشاد قم متولی صدور مجوز کتاب و نشر و گرفتن رسید از چاپخانه است، همه این افت را داشتند و این امر نشان می‌دهد که عوامل یادشده می‌توانند در این مسئله دخیل باشند.
افزایش تولید کتاب‌های دینی در تهران
میرزایی با مقایسه آمار دو ماهه نخست سال 92 و 93 تولید کتاب دینی گفت: در سال 92 تعداد عناوین کتاب‌های دینی در تهران 425 مورد بوده که این رقم در سال جاری افزایش یافته و به 539 عنوان رسیده که نشانگر افزایش 20 درصدی است. این رقم در سال گذشته در شهرستان‌ها 944 عنوان بوده و امسال به 486 عنوان رسیده که کاهش حدود 40 درصدی را نشان می‌دهد. البته آمار کتاب‌های دینی چاپ اول در کشور در دو ماهه نخست سال گذشته 704 عنوان بوده و امسال 644 عنوان شده است.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه در پاسخ به اینکه آیا در سال‌های گذشته در این زمینه آمارسازی شده است، بیان کرد: آمارسازی اتفاق نیفتاده است؛ چرا که تنها مرجع ارائه آمار درباره کتاب، خانه کتاب است و جایی که مانند کتابخانه ملی آمار می‌دهد، آمار قبل از نشر می‌دهند. آماری که خانه کتاب ارائه می‌کند، براساس شابک و ممیزی کتاب است، یعنی کتاب‌هایی که وارد بازار می‌شود و آمار نسبتاً دقیقی از نشر است. در واقع آمار کتاب‌های دیجیتال وارد آمار خانه کتاب نمی‌شوند.
وی در ادامه گفت: البته این احتمال هست که در سال‌های گذشته به خاطر برخی از خلل‌های مدیریتی به استان‌ها مجوز داده شده باشد و اینها به نوعی وارد آمار شده باشند که با سخت‌گیریی که در سال جاری انجام شده، امسال این آمار وارد نشده است.
کتاب‌های بدون اعلام وصول وارد آمار خانه کتاب نمی‌شود
میرزایی تصریح کرد: برای اینکه آمار کتاب‌ها وارد خانه کتاب شود، نیازمند دو سند هستیم؛ یکی سند مجوز نشر که ارشاد صادر می‌کند و پس از آن کتاب به چاپخانه می‌رود و چاپخانه سندی ارائه می‌دهد که اعلام وصول است و اگر این سند نباشد، حتی دارای ممیزی و مجوز نشر هم باشد، وارد آمار خانه کتاب نمی‌شود.
وی افزود: هر چند شنیده‌ام که گاهی کتاب‌هایی صرفاً با مجوز ممیزی کتاب، وارد بانک خانه کتاب در سال‌های گذشته می‌شده، ولو اینکه این آمار گسترده نبوده است. اما نکته اصلی این است که اگر آمارها غیرواقعی باشند، چرا ما شاهد رشد تولید کتاب در تهران هستیم.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه در رابطه با متولی اصلی تولید کتاب‌های دینی در کشور گفت: بخشی از این موضوع به حوزه‌های علمیه و پژوهشکده‌ها مربوط است که برخی مؤسسات تازه ایجاد شده نیز اساساً با بودجه‌های سنگینی در سال‌های گذشته کتاب‌های دینی منتشر می‌کردند و در حال حاضر به خاطر مشکلات بودجه‌ای به ویژه در قم بسیاری از این مؤسسات روند تولید کتابشان کاهش یافته و به طور طبیعی این کتاب‌ها آمارش کمتر است.
افت شدید کتاب‌های دینی در قم به دلیل قطع حمایت‌ها
میرزایی یادآور شد: اگر به آمار امسال توجه کنیم، با توجه به اینکه عمده این سرمایه‌گذاری‌ها در رابطه با کتاب‌های دینی و عمده این پروژه‌ها در مؤسسات موجود در قم بوده و بودجه‌هایی که طی سال‌های گذشته برای مؤسسات تازه‌تأسیس و یا حتی مؤسسات باسابقه و قدیمی اختصاص یافته است، درسال 92 این بودجه‌ها به خاطر مشکلات بودجه‌ای کشور محدود شده و این مؤسسات موفق به تولید کتاب نشدند و افت تولید کتاب دینی در قم مربوط به این عوامل است، وگرنه در روال طبیعی تولید کتاب این موضوع دلیل منطقی ندارد.
وی در پاسخ به اینکه آیا گزارشی از پژوهشکده‌ها درباره روند پژوهش آنها دارید، عنوان کرد: این کاری است که اگر انجام شود، تحلیل‌های خود را می‌توانیم شفاف‌تر، روشن‌تر و با اعتماد بیشتری بیان کنیم و از این طریق می‌توان متوجه شد که یک مؤسسه با بودجه سنگین میلیاردی وقتی بودجه‌اش افت می‌کند، از 50 کتابی که در سال تولید می‌کرده، بازمانده است و این در آمار کلی کتاب دینی تأثیر خواهد گذاشت.
مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب در ادامه گفت: مطمئن باشید در سطح کشور شاهد افت تولید کتاب دینی نبودیم و حتی در تهران شاهد افزایش در این زمینه بودیم و افت شدید در حوزه کتاب‌های دینی در قم ناشی از قطع حمایت‌هایی است که در گذشته وجود داشته است.
