چاپ و نشر کتب دینی رویکرد تجاری یافته است

عباس تقویان، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با اشاره به عوامل کاهش چاپ کتاب‌های دینی گفت: در حوزه دین، هم تحقیقات و هم ترجمه‌ها از کیفیت بالایی برخوردار نیستند و در حوزه چاپ کتب دینی، ناشران هر اثری را که ببینند جنبه تجاری دارد، همان را چاپ می‌کنند؛ هرچند آن اثر به لحاظ کیفی نازل باشد.

وی افزود: دولت آنچنان که باید، از کتاب‌های این حوزه که می‌تواند ساختار دینی جامعه را تحت تأثیر قرار دهد و در معرفت‌سازی مؤثر باشد، حمایت نمی‌کند. با توجه به اینکه کتاب‌های خوب و کیفی از نظر محتوا مخاطبان خاصی دارند و از این نظر ممکن است شمارگان پایینی داشته باشند، به همین دلیل دولت باید این ناشران را حمایت کند تا با شمارگان بالاتری این گونه کتاب‌ها را منتشر و با قیمت مناسبتری عرضه کنند تا خوانندگان عمومی نیز از آن بهره‌مند شوند.

کاهش عناوین کتاب‌های دینی نگران‌کننده است

تقویان با بیان اینکه موضوع کاهش عناوین و شمارگان کتاب‌های دینی قطعاً نگران‌کننده است، اظهار کرد: کتاب باید جزء سبد فرهنگی هر فرد جامعه باشد. وقتی که تعداد کتاب‌های چاپ شده در این حوزه کم می‌شود، به این معنی است که یا متقاضی کم است و یا ناشران به علل و عوامل گوناگون رغبتی به چاپ چنین آثاری ندارند و به تبع آن کاهش آمار کتاب‌های دینی، بر سطح معرفت دینی جامعه نیز اثرگذار خواهد بود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: کتاب می‌تواند تأثیر زیادی در ارتقای اطلاعات دینی و علمی یک جامعه داشته باشد، هر چند معتقدم که آمار مطالعه در همه حوزه‌ها پائین است، اما به نظر می‌رسد در این حوزه این درصد به مراتب پایین‌تر است و اگر کاهش آمار چاپ، به کاهش فزاینده اقبال به کتاب‌های دینی منجر شود، طبعاً نگران‌کننده و خطرناک خواهد بود.

کتابسازی در حوزه دین؛ عامل رواج دیدگاه منفی نسبت به همه آثار دینی

وی با بیان اینکه بخش کیفی و محتوایی کتاب‌های دینی بیش از همه دارای مشکلات است، بیان کرد: اگر کتاب خوبی چاپ شود، اقبال و تقاضا نسبت به آن بیشتر می‌شود و این امر فقط به کتاب‌های حوزه دین محدود نمی‌شود، بلکه در همه حوزه‌ها این گونه است. ما در این حوزه در سال‌های اخیر، عناوین متعددی داشته‌ایم که کتاب‌های خوبی بودند و در ابتدا به نظر می‌رسید که مخاطب چندانی نداشته باشند، اما به تدریج مخاطبان خود را پیدا کردند و به چاپ‌های بالا رسیدند.

تقویان در بخش دیگری به کتابسازی در حوزه کتاب‌های دین اشاره و عنوان کرد: در عین پایین بودن تعداد شمارگان و عناوین کتاب‌های دینی، همین تعداد اندک نیز به کتابسازی و جمع‌آوری مطالب توسط نویسندگانی که شاید افراد معتبری نباشند، دچار هستند و خروجی آنها خواننده و مخاطب را اقناع نمی‌کند.

روی‌آوردن نویسندگان و اساتید به مقاله‌نویسی

وی با اشاره به آسیب‌های دیگر کتابسازی در حوزه دین ادامه داد: زمانی که مردم می‌بینند این گونه کتاب‌ها با دید سطحی‌نگری گردآوری شده‌اند، دیدگاه منفی نسبت به همه آثار دینی پیدا می‌کنند و این امر به کاهش اقبال عامه مردم به کتاب‌های حوزه دین منجر می‌شود.

تقویان در پاسخ به اینکه آیا نویسندگان و اساتید نسبت به نگارش کتاب کم‌کار شده و رغبتی ندارند یا نویسندگان جوان مشتاق‌تر شده‌اند، گفت: نویسندگان در طیف‌های مختلفی هستند؛ عده‌ای در موقعیتی قرار دارند که سعی می‌کنند کاری کنند که برای موقعیت شغلی‌شان مناسب باشد و اگر کسی استاد دانشگاه هم باشد، برای ارتقای شغلی خود به مقاله‌نویسی روی می‌آورد و گرایش به نگارش مقالات بیشتر است؛ هر چند ارزیابی مقالات نیز متفاوت است.

رویکرد تجاری‌ نویسندگان و ناشران در نگارش کتاب

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: از سوی دیگر گرایش تجاری‌ در بخش تدوین کتاب نیز وجود دارد و عمدتاً نویسندگان ما به نوشتن کتاب‌های نازل روی آورده‌اند که جذابیت تجاری دارد، از این رو در این زمینه کم‌کاری وجود دارد و این کم‌کاری حاصل تغییر نگرش نویسندگان در رابطه با نگارش کتاب است و ممکن است درصد کمی از اساتید باشند که رویکرد علمی و تحقیقی داشته باشند.

وی یادآور شد: چه نویسندگانی که شناخته شده و معتبرند و چه آنهایی که جوانند و تازه به عرصه نویسندگی وارد شده‌اند، بیشتر اقبال به نگارش کتاب‌هایی دارند که راحت‌تر نوشته شود و به طور گسترده به اهداف تجاری دست یابند و ناشران نیز به دلیل حمایت نکردن دولت چنین رویکردی دارند.