روند تولید آثاری که در حوزه دفاع مقدس نوشته میشود، در چند سال گذشته سیر صعودی به خود گرفته است. در این میان برخی نهادها همچون حوزه هنری، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، نشر بنیاد شهید و امور ایثارگران و ... در این حوزه بیش از دیگر سازمانها و نهادها در نشر این آثار تلاش کردهاند.
در عین حال گاه دیده میشود که آثار نوقلمان در برخی نهادها بیش از آثار پیشکسوتان مورد استقبال قرار میگیرد و چاپ میشود. البته گاهی نیز روند برخی حوزهها برخلاف این موضوع است و اتفاقی غیر از این را مشاهده میکنیم.
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، به این منظور با یکی از پژوهشگران این عرصه که خود سابقه دبیری جشنوارههای دفاع مقدس را نیز داشته است به گفتوگو نشسته است. در زیر گفتوگو با حبیبالله رزمجویی را میخوانیم.
ـ چاپ کتبی که در حوزه دفاع مقدس منتشر شدهاند به دلیل تاکیداتی که روی این آثار وجود دارد، سرعت بیشتری نسبت به سایر کتابها دارند. نظر شما در این باره چیست؟
این رویکرد بسته به سازمان و نهادی دارد که کتاب را چاپ میکند؛ البته همه مسائل به بودجه دستگاههای دولتی برمیگردد و اینکه بودجهها چقدر باشد. برای مثال در بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس بودجهای که به این امر اختصاص پیدا میکند اندک است.
این رویکرد در برخی از نهادها متفاوت است و گاه دیده میشود که بودجه کلانی برای چاپ آثار این حوزه اختصاص پیدا میکند. برای مثال بودجه بخش مقاومت حوزه هنری برای چاپ کتب دفاع مقدس کلان است، اما این موضوع در بنیاد حفظ آثار شکل دیگری دارد.
این موضوع از آن رو است که وظیفه ذاتی بنیاد حفظ آثار چاپ کتاب نیست، بلکه حفظ و نشر آثار و اسناد بر جا مانده از دوران دفاع مقدس است. از این رو چاپ کتاب در این حوزه از سوی بنیاد، وظیفه و فعالیت جنبی محسوب میشود و بودجه کمی را به خود اختصاص میدهد.
بر این اساس در این پروسه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس از بسیاری نهادهای دیگر عقب است، اما اینکه مجموعه کتابهای دفاع مقدس نسبت به آثار حوزههای دیگر چه وضعیتی دارد، باید گفت که وضعیت چاپ در این حوزه متوسط است و نمیتوان آن را خیلی خوب یا بد دانست.
ـ آیا بخشی از وظیفه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس انتشار کتب دفاع مقدس نیست؟
بخشی از این وظیفه برعهده این بنیاد است، ولی وظیفه جنبی به شمار میآید؛ وظیفه ذاتی بنیاد، حفظ و نشر آثاری است که از دفاع مقدس به جای ماندهاند؛ برای مثال وصیتنامه شهدا برای بنیاد حفظ آثار نسبت به چاپ اثری که حاصل گردآوری آثار برگزیده یک جشنواره است، در اولویت قرار دارد.
با این وجود اگر بنیاد حفظ آثار بودجه خوبی در اختیار داشته باشد، این مسیر بسیار پررونقتر میشود. البته آثاری که در آنجا چاپ شدهاند فروش خوبی دارند و استقبال خوبی از آنها در نمایشگاهها به عمل میآید.
از این رو میتوان گفت آثاری که توسط بنیاد حفظ آثار به چاپ میرسند، در عین اندک بودن و با وجود اینکه در حوزه فعالیتهای جنبی این نهاد قرار دارند، مورد استقبال قرار میگیرند، ولی این نهاد از نظر بودجه در سال 90 ـ 91 با افت بسیار مواجه بوده است.
ـ آثاری که بنیاد حفظ منتشر میکند معمولاً آثاری هستند که نویسندگان نوقلم نوشتهاند و کمتر آثار پیشکسوتان در این میان مشاهده میشود. این موضوع دلیل خاصی دارد؟
من فکر می کنم که روند کار بنیاد حفظ آثار درست عکس موضوعی است که مطرح شد؛ یعنی تا جایی که من دیدهام، نویسندگان قدری هم پای کار هستند و خیلی از آثار هم کار نویسندگان شاخص است.
البته نباید از نظر دور داشت که خلاقیتی را که جوانان در این حوزه دارند، در بین افراد پیشکسوت کمتر دیده میشود و کار آنها یک رویکرد تکراری به خود گرفته است. گرچه نویسندگان شاخص این حوزه اسم و رسمدار هستند، ولی اگر خلاقیت و ابداع و نوآوری در آثارشان نباشد، آثارشان دچار تکرار میشود.
در این باره آثار نویسندگان جوان کمتر حمایت میشود. در این باره میتوان گفت کار جوانها بیشتر در کنگرهها دیده میشود که پس از آن نیز آثار برگزیده در قالب کتاب به چاپ میرسد.
آثار نوقلمان و نویسندگان جوان قطعاً پختگی لازم را همانند آثار پیشکسوتان و نویسندگان شاخص این حوزه ندارد، ولی نوآوری و ابداع در آنها دیده میشود. البته آثاری از این دست در مقایسه با آثار شاخص کمتر استقبال میشوند.
این موضوع به آن معنی نیست که در بازار کتاب، این آثار با استقبال روبرو نمیشوند، بلکه منظور جنبه حمایتی آثار در چاپ توسط سازمانهاست. ولی در حوزه هنری کتابهای دفاع مقدس اغلب توسط پیشکسوتان عرصه ادبیات دفاع مقدس نوشته میشوند و حتی آثار بنیاد شهید و بنیاد حفظ آثار را کسانی مینویسند که سن و سالی از آنها گذشته است و دارای تجربه بالایی در این باره هستند.