نوبل ایران را بهتر بشناسید/ واقفی که دغدغه‌اش تسکین آلام بشری بود
گروه جامعه: ۵۲ سال پیش مرحوم حسینعلی البرز با نیت «صرفاً کمک به اشاعه فرهنگ کشور» تمام داشته‌هایش را وقف پایه‌گذاری جایزه «حسن تحصیل» به نخبگان ایران کرد؛ جایزه‌ای که اگر چه آنچنان که باید معرفی نشده اما کمتر از جایزه نوبل نیست.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، جایزه نوبل عنوان جایزه‌ای است که شاید کمتر کسی از وجود آن مطلع نباشد. جایزه نوبل معتبرترین جایزه علمی است که به یک دانشمند تعلق می‌گیرد. این جایزه در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمیدان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند، پایه‌گذاری شد.
در سال ۱۹۰۱ میلادی، نخستین جوایز این بنیاد اهدا شد. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح به افرادی تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به بشر کرده باشند.
اما چند دانش‌آموز، دانشجو، طلبه، استاد دانشگاه، مخترع و دانشمند ایرانی اطلاع دارند که 52 سال پیش یک واقف ایرانی تمام داشته‌هایش را برای اهدای جایزه «حسن تحصیل» به دانش‌طلبان ایرانی اختصاص داده است؟ و 52 سال است که این جایزه اهدا می‌شود.
مرحوم حسینعلی البرز فرزند مرتضی البرز آشتیانی (ضیاء الدوله) در سال 1285 شمسی در تهران متولد شد. در سن دوسالگی مادرش را از دست داد. درسن هفت سالگی وارد مدرسه قزاقخانه و بعدها تغییر رشته داده و وارد کالج البرز شد. وی به دو زبان روسی و انگلیسی تسلط کامل داشت.
مرحوم البرز در سال 1342 بنیاد البرز را پایه‌گذاری کرد. خود وی در خصوص انگیزه تأسیس این بنیاد می‌گوید: «درست در شبی که فردای آن می‌بایست عازم سفر مکه معظمه شوم، تبی سخت و جانسوز وجودم را فراگرفت، حتی رمق ناله کردن برایم نمانده بود، دراین حال به عالم خلسه فرو رفتم، درخواب مردی روحانی به بالینم آمد و گفت: اگر می‌خواهی از این تب سوزان جان سالم بدر ببری فعلاً از سفر مکه منصرف شو بیا هزینه سفر و اندوخته‌ات را در مکانی متمرکز وقف آموزش فرزندان کشورت کن تا زنده بمانی و رستگار شوی چون کعبه در کنار توست حجت قبول، چشم که باز کردم کسی را در کنارم ندیدم ... با همسفرم تماس گرفتم و به او گفتم: فلانی؟! من دیگر به سفر نمی‌آیم، تب کردم سخت مریضم و قادر به حرکت نیستم ... فعلا قسمت نبود....».(وی بعدها سفره حج خود را انجام داد).
مرحوم البرز در خاطرات خود می‌نویسد: با مشورت اساتید دانشگاه‌ها، حقوقدانان و سه دخترم که هرسه نفر آنان صاحب‌نظر در امور فرهنگی و تربیتی هستند، تصمیم گرفتم حاصل زحمات خود را وقف اشاعه فرهنگ کشورم کنم و در بنیادی متمرکز سازم.
بنیاد فرهنگی «ح.ع. البـــرز» در تاریخ 24 اسفند 1342 با اختصاص مبلغ ده میلیون ریال وجه نقد و با هدف اشاعه فرهنگ کشور تأسیس و در اداره ثبت شرکت‌ها به شماره 622 ثبت شده است.
نیت واقف: صرفاً کمک به اشاعه فرهنگ کشور
مرحوم البرز نیت خود از تأسیس بنیاد البرز را اینگونه عنوان می‌کند: «صرفاً کمک به اشاعه فرهنگ کشور است از طریق:
1. اعطای جوائز به دانشمندان و پژوهندگان برگزیده ایرانی در داخل یا خارج از کشورکه در رشته‌های مختلف به کشف یا اختراعی دست یافته یا موجب تسکین آلام بشری و رفاه زندگی انسانی و بالا رفتن حیثیت ایرانی درجامعه جهانی شوند.
2. اعطای جوائز سالانه به سپاهیان ممتاز (دانش، بهداشت و ترویج آبادانی) و سپاهیان ممتاز دین در سطح کشور با انتخاب و معرفی مقامات مسئول.
3. اعطای جوائزحسن تحصیل به دانش‌آموختگان از بین رتبه‌های اول دوره (راهنمایی، دبیرستان، هنرستان، انستیتوتکنولوژی، دانشجویان ) در سراسر کشور معرفی شده از طرف مراجع ذیصلاح.
4. اعطای جوائز به نوجوانان و نوباوگانی که از ابتکار، ایده و استعداد خاصی برخوردار باشند با تشخیص مراجع ذیصلاح.
واگذاری تولیت بنیاد البرز به امام خمینی (ره)
پس از سال‌ها تلاش و اداره بنیاد البرز در فروردین 1358 مرحوم البرز که در کشور کانادا به سر می‌برد با ارسال نامه‌ای به حضرت امام خمینی(ره) تولیت بنیاد را به معظم له واگذار کرد. در بخشی از نامه مرحوم البرز به حضرت امام خمینی(ره) آمده است:
«حضور مبارک حضرت ایت ا... روح ا... خمینی مرجع تقلید شیعیان دامت برکاته محترما بعرض می‌رساند، در حالیکه به علت عمل جراحی معده در تاریخ 7 اسفند1357 و گذراندن دوره نقاهت، حقیر نمی‌توانست از نزدیک شاهد تحولات و انقلاب مردم شریف ایران باشد با قلبی شکسته ولی امیدوار از دور آرزوی موفقیت آن حضرت را در رهبری ملت ایران از درگاه احدیت صمیمانه خواستار است. در این دوران سالخوردگی دیگر از اینجانب سعادت ادامه اداره امور بنیاد برنخواهد آمد، بدینوسیله تولیت موقوفات را از منقول و غیر منقول و وجوه نقدینه بعهده مقام منیع آن حضرت واگذار می‌نماید که هر نحو صلاح بدانند با در نظر گرفتن مواد اساسنامه و وقف‌نامه اقدام لازم را معمول فرمایند و یقین حاصل است که این اقدام خیر در درگاه احدیت بی اجر نخواهد ماند ...»
حضرت امام خمینی (ره ) ذیل نامه مؤسس بنیاد چنین مرقوم فرمودند:
بسمه تعالی «حضرات آقایان هیئت امناء اوقاف؛ هیئتی برای رسیدگی به مندرجات وقف نامه مذکور در این ورقه تعیین نمائید، معلوم است، این هیئت مرکب از امناء و معتمدین ویک نفر روحانی مورد اعتماد خواهد بود» والسلام علیکم. روح ا... موسوی الخمینی.
و اینک 52 سال است که این موقوفه با 372 باب مغازه، 12 باب مدرسه و یک حمام که در حال تغییر کاربری است به حمایت و اعطای جایزه به تحصیل‌‌کردگان برتر ایران مشغول است. موقوفه‌ای که به دلیل افکار بلند واقف آن شایسته معرفی و نام‌آور شدن در سراسر جهان است. واقفی که خود تأکید کرده است: «این بنیاد برای یک یا ده و یا صد سال پایه‌ریزی نشده است، بلکه هدف مؤسس آن این است که تا زمانی که ایران باقی‌است و دین و اخلاق در کشور ما مقام خود را دارند این بنیاد در خدمت نسل جوان باشد».
و چه افسوس که اگر کاری برای معرفی چنین افکار بلندی نکنیم.
جا دارد به مناسبت های مختلف این اشخاص بیشتر معرفی شوند