صاحبان نعمت‌های خاص الهی از رحمت رحیمیه الهی بهره می‌برند/ واژه‌شناسی معنای قرآنی «نعمت»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری  در جلسه تفسیر قرآن که شب گذشته، پنجشنبه ۱۵ آبان در مصلای حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) برگزار شد، به تفسیر آیه پایانی سوره مبارکه فاتحه الکتاب پرداخت: «صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ:  راه آنان که گرامى‏شان داشته‏اى نه [راه] مغضوبان و نه [راه] گمراهان»(حمد/۷).
وی با بیان این که در آیه قبلی این سوره از خداوند منان هدایت به راه راست را خواستار هستیم، افزود: آیه هفتم به این پرسش پاسخ می دهد که راه راست  کدام است.
این مفسر قرآن،‌اظهار کرد: صراط مستقیم راه کسانی است که خدا به آنها نعمت داده است، نه آنانی که مورد خشم الهی قرار دارند و نه آنان که گمراه هستند.
وی افزود:‌برای تبیین و تفسیر این آیه نورانی چند نکته نیازمند توضیح است. نخست این که نعمت چیست. مطلب دیگر این که افراد مورد نعمت الهی، چه کسانی هستند و افراد مورد غضب کیستند که از خدا میخواهیم در مسیر آنها قرار نگیریم و نهایتا این که گمراهان چه طایفه ای هستند؟
وی در مورد واژه‌شناسی نعمت، اظهار کرد:‌ از نظر لغویین عرب، سه نکته در مفهوم کلمه نعمت مورد توجه است. یکی عبارت از نرمی و لطافت و سازگاری با طبع است. چیزی که انسان از آن خوشش بیاید و ملاپم با طبیعت انسانی باشد. نکته دوم در نعمت مولفه کثرت است. نکته سوم این است که کسی که نعمت را دریافت می‌کند،‌ شعور داشته باشد.
در قرآن کریم، واژه‌های برگرفته از ریشه نعمت با این مفهومی که عرض شد، مجموعا ۸۹ بار تکرار شده است. از نگاه قرآن کریم، نعمت های الهی در واقع برخاسته از رحمت بی کران خداست. نعمت خدا یعنی رحمت هایی که تحقق پیدا کرده است. هرچه از رحمت عام یا خاص الهی تحقق پیدا کند، نعمت گفته می شود.
همان طور که خداوند رحمت عام و خاص دارد،‌ نعمت عام و خاص هستند. نعمت های الهی قابل شمارش نیست که در آیه ۲۰ سوره لقمان مورد اشاره قرار گرفته است:‌ «أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً...: آیا ندانسته ‏اید که خدا آنچه  را که در آسمانها و آنچه  را که در  زمین است مسخر شما ساخته و نعمت هاى ظاهر و باطن خود را بر شما تمام کرده است»(لقمان/۲۰).
وی با اشاره به آیه ۱۸ سوره نحل، «وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَةَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا ...: اگر نعمت[هاى] خدا را شماره کنید آن را نمى ‏توانید بشمارید»(نحل/۱۸)، اظهار کرد: هریک از عنایات و نعمت های الهی که شما بخواهید در نظر بگیرید، خواهید دید که آسمان و زمین به کار افتادند که آن نعمت به انسان برسد و مقدمه ای برای زندگی انسان قرار گرفته است.
این آیات اشاره به نعمت های بی شماری هستند که برای رشد مادی و معنوی انسان مورد نیاز است و خدا در جهان طبیعت در اختیار انسان قرار داده است.
مولا علی(ع) به یار خاص خود کمیل،‌ می فرماید:‌ یا کمیل انک لا تخلو من نعم الله عندک و عافیته ایاک ، فلا تخل من  تحمیده و تمجیده و تسبیحه  و ذکره على کل حال: ای کمیل هر لحظه ای از لحظات زندگی از نعمت های الهی خالی نیستی، پس تو هم خدا را فراموش نکن و در خدمت خدا باش.
دو نوع نعمت ظاهری و باطنی داریم  که نعمت های عام و ظاهری به همه انسان ها اعم از مومن و غیرمومن و کفار و … می رسد. اما منظور ازکسانی که به آنها نعمت داده شده در عبارت «انعمت علیهم»، افرادی است که نعمت باطنی خاص به آنها اعطاء شده است، زیرا نعمت های عام مورد بهره برداری عموم موجودات است.
وی با بیان این که برخی نعمت های خداوند مظاهر رحمت رحیمیه الهی و برخی دیگر مظهر رحمت رحمانیه الهی هستند، افزود: در کافی روایتی از پیامبر اکرم(ع) وارد شده است که می فرمایند: «من لم یر لله عزوجل علیه نعمة الا فى مطعم او مشرب او ملبس فقد قصر عمله و دنا عذابه: کسى که نعمتهاى خدا را درباره خودش جز بر خوردنى و نوشیدنى و پوشیدنى نمى داند اعمالش در دنیا نارسا و کوتاه است و عذابى که دامنگیرش خواهد شد بسیار نزدیک است».