بررسی و تحليل اعجاز علمی قرآن كريم/10
تحدی قرآن، تأكيدی بر اعجاز فصاحت و بلاغت اين كتاب آسمانی است
گروه بين‌الملل: اعجاز قرآن كريم در عرصه فصاحت و بلاغت، مسئله‌ای است كه خداوند متعال در قرآن نيز به آن اشاره كرده و به صراحت خطاب به مشركين و غيرمسلمانان می‌گويد كه اگر توانايی اين را داريد كه مانند آيه‌ای از قرآن را بياوريد، در اين عرصه آزاديد و از تمام نيروها و امكانات خود نيز می‌توانيد، استفاده كنيد.
عبدالرئوف مخلص هروی، استاد دانشكده شرعيات دانشگاه هرات افغانستان و نويسنده كتاب «تجلی قرآن در عصر علم، نگاهی تطبيقی به اعجاز علمی قرآن در پرتو علوم جديد» در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) با بيان اين مطلب گفت: اعجاز علمی قرآن كريم از صدر اسلام تا كنون مورد توجه مفسران قرآن كريم قرار داشته است، ولی قرآن‌شناسان با مرور زمان و كامل‌تر شدن تفسير قرآن كريم و شكل‌گيری پديده‌ای در تفسير قرآن به نام تفسير موضوعی، به‌صورت جدی‌تر به اعجاز قرآن كريم پرداختند و اعجاز قرآن را در ابعاد مختلفی از جمله تشريعی، فصاحت و بلاغت، اخبار غيبی و مباحث علمی مورد بررسی قرار دادند.
وی ادامه داد: در اين ميان اعجاز قرآن از منظر علوم طبيعی، تقريباً بحث معاصری است كه با اكتشافاتی كه در حوزه علم و تكنولوژی پديد آمده، بيشتر مورد توجه قرار گرفته است. در اين راستا قرآن‌پژوهان و قرآن‌شناسان رموز و اشارات قرآنی مربوط به علوم طبيعی و پديده‌های اكتشاف شده توسط بشر را با آيات قرآن كريم تطبيق می‌دهند و اشارات قرآن كريم به اين پديده‌ها را جمع‌آوری می‌كنند. تأليفات بسيار زيادی نيز در اين زمينه به چاپ رسيده و در فضای مجازی قرار داده شده است و حتی يكی از دانشمندان در همين راستا دايرةالمعارف اعجاز علمی قرآن را تأليف كرده كه به اسم «الاعجاز العلمی للقرآن الكريم و السنة النبوية» به‌صورت يك نرم‌افزار در اختيار عموم قرار گرفته است.
هروی با اشاره به آيه 82 سوره مباركه نساء گفت: خداوند می‌فرمايد «أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفًا كَثِيرًا: آيا در [معانى] قرآن نمی‌انديشند كه اگر از جانب غير خدا بود قطعاً در آن اختلاف بسيارى می‌يافتند»، اين معنا را مورد تأكيد قرار می‌دهد كه همه بايد در قرآن كريم تدبر كنند. اين تدبر زمينه‌ساز انكشاف و توسعه فكری در مسلمين شده است و نه‌تنها بحث اعجاز قرآن بلكه علوم ديگری مانند تفسير، تأويل و حتی علومی كه ما از آن به علوم قرآنی تعبير می‌كنيم و مباحث كلام، فلسفه اسلامی و ديگر گرايش‌ها در سايه تأمل و تدبر در قرآن كريم مطرح شد.
استاد دانشگاه هرات ادامه داد: مسلمانان با قرائت كلام‌الله مجيد متوجه شدند كه قرآن، كتابی است جامع و فراگير و كتابی است كه در همه حوزه‌های معرفتی، معارف الهی، انسانی و فكری مباحث ارزنده‌ای را مطرح می‌كند و از آنجايی‌كه قرآن معجزه پيامبر اسلام است، معجزه بودن اين كتاب ايجاب می‌كند كه قرآن قدرت توليد مفاهيم جديد را در طول زمان داشته باشد و مشخص شد كه حوزه اعجاز علمی، بازخوانی مفاهيم پويای قرآن كريم در حوزه علم است.
وی اظهار كرد: هرچه جلوتر می‌رويم می‌بينيم كه افق علمی قرآن اتساع پيدا می‌كند و اگر قرآن توانايی همراهی با علم را نداشته باشد، به معنای آن است كه به جمود رسيده و از توليد مفاهيم و معانی جديد عاجز است كه اين مسئله با وحيانی بودن قرآن در تضاد است؛ بنابراين بحث اعجاز علمی قرآن كريم با پيشرفت حوزه‌های مختلف علمی همواره مطرح و هماهنگ خواهد بود. تاكنون بشر در بحث قرآن و رايانه و اعجاز ادبی و اعجاز رياضی قرآن و اعجاز فلكی و نجومی قرآن كريم، دريافت‌هايی در پناه توسل به قرآن داشته است.
هروی خاطرنشان كرد: اعجاز قرآن ابعاد گوناگون و گسترده‌ای دارد، اعجاز تشريعی قرآن در عرصه قوانين است، قوانينی كه در قرآن آمده در حوزه دين به كار رفته است و برخی از حقايق اين قوانين در حوزه تشريع را بشر درك نكرده و نمی‌‌كند اما صحت و حقانيت بسياری از اين قوانين به مرور زمان اثبات شده‌‌اند.
وی افزود: پس از حوزه تشريع، قرآن دارای اعجاز غيبی است و اخباری از غيب و آينده داده كه بعدها تحقق پيدا كرده و بسياری از مطالبی كه قرآن عنوان كرده نيز در حال تحقق است.
عبدالرئوف مخلص هروی ادامه داد: اعجاز قرآن كريم در عرصه فصاحت و بلاغت، نيز مسئله‌ای است كه خود قرآن كريم در چند جا به آن اشاره كرده و افراد را به مبارزه طلبيده است و به صراحت خطاب به مشركين و جوامع غيرمسلمان می‌گويد كه اگر توانايی اين را داريد كه مانند آيه‌ای از قرآن را با همين فصاحت و بلاغت بياوريد، شما در اين عرصه آزاديد و از تمام نيروها و امكانات خود نيز می‌توانيد، استفاده كنيد ولی از قبل اعلام می‌كند كه نمی‌توانيد و تاكنون هم كسی نتوانسته ادعا كند كه آيه‌ای مانند قرآن آورده است.
وی گفت: اما در اين ميان آنچه بيش از همه می‌تواند مورد توجه قرار گيرد، بحث اعجاز علمی قرآن است. بيش از 400 آيه در قرآن كريم در حوزه اعجاز علمی، انسان‌شناسی، حقيقت انسان، تكوين و كائنات، زمين‌شناسی، عرصه نجوم، عرصه افلاك و طبيعت، بحث زبان‌شناسی، زبان انسان، انسان و قرآن در بعد زبان‌شناسی و ... می‌بينيم. در اين زمينه كتاب‌های متعددی هم تأليف شده و در دسترس قرار گرفته است كه می‌شود آن‌ها را به عنوان مرجع مورد توجه قرار داد، همچنين سايت‌ها و پايگاه‌های اطلاع‌رسانی در اينترنت هم توسط علما و انديشمندان مسلمان راه‌اندازی شده كه به زبان‌های مختلف به ويژه عربی در دسترس هستند.
اين استاد دانشكده شرعيات دانشگاه هرات تأكيد كرد: معجزه قرآن با معجزات پيامبران پيشين از چندين وجه، تمايز اساسی دارد كه مهم‌ترين وجه تمايز، جاودانگی آن است؛ زيرا معجزات پيامبران گذشته اين حقيقت را كه آن پيامبران فرستادگان خدای عزوجل هستند با خرق قوانين هستی به اثبات رسانده و سپس با مرگ آن پيامبران هم به پايان می‌رسيدند.
وی در ادامه گفت: اما قرآن يك معجزه جاودانه است كه با گذشت روزگاران از بين نمی‌رود و با رحلت پيامبر اكرم(ص) نيز به پايان نيامده است و برای هميشه در صحنه زمان و زندگی حاضر است. هر منكری را به تحدی فرا می‌خواند و هر انسانی را در هر عصر و هر نسلی كه زندگی می‌كند، به راه خير و هدايت و رستگاری رهنمون می‌شود. اين معجزه جاويدان است تا در گذار زمان برای هيچ‌كس در مورد حقانيت اين دين عذری باقی نماند.
مخلص هروی افزود: يكی از الزامات جاودانگی قرآن اين است كه بايد برای هر نسل و هر عصر مطالب نوينی داشته و مفاهيم آن قابليت سياليت و تجددپذيری داشته باشد. در اينجا است كه به اهميت طرح مبحث اعجاز علمی قرآن كريم پی می‌بريم، زيرا مفاهيم علمی قرآن درست همان بستری است كه عنصر تجدد و بازتوليد مفاهيم در آن به روشنی نمايان است.
وی عنوان كرد: آيات قرآن هر روز ابعاد و اعماق جديدی را روشن می‌كنند، ابعادی كه انسان صدر اسلام نمی‌توانسته به آن دست يابد و اعماقی كه امروز ما نتوانسته‌ايم به آن پی ببريم. البته بخشی از آيات قرآن به برنامه عبادی و امور دينی می‌پردازند كه كمتر متغير هستند و آياتی مربوط به حوزه آفرينش انسان، طبيعت و آيات مربوط به آفاق و انفس معانی عميق و چند لايه‌ای دارند كه به مرور زمان و با پيشرفت بشر روشن‌تر می‌شوند.
هروی تأكيد كرد: معجزه قرآن كريم اين است كه برای هر عقلی به اندازه ظرفيت آن يعنی به همان اندازه كه وی را راضی كند نازل می‌شود. به همين دليل است كه انسان‌ها در هر سطح سواد و اخلاصی كه باشند به تناسب ظرفيتشان به مراتبی از قرآن دست می‌يابند.
وی در پايان اظهار كرد: بی‌گمان كتابی كه هزار و چهارصد سال قبل در بيشتر از شش هزار آيه، از اموری سخن بگويد كه به راز آفرينش انسان، چگونگی شكل‌گيری ابرها، نقش بادها در تعاملات هستی، ويژگی‌های زمين، مأموريت كوه‌ها، ساختار هندسی آسمان‌ها و بسياری ديگر از پديده‌های طبيعی می‌پردازند و سپس در هيچ يك از عبارات و اشارات خود پيرامون اين امور، با حقايق علمی جديد تصادم هم نكند؛ سزاوار آن است تا دانشوران منصف در پيشگاه آن با كمال احترام و خضوع بايستند.
عبدالرئوف مخلص هروی عنوان كرد: موضوع به يك يا چند آيه از قرآن محدود نمی‌شود تا مترددان و شكاكان بتوانند حقايق و روشنگری‌های علمی قرآن را به تصادف نسبت دهند بلكه قضيه به بخش بزرگی از آيات قرآن كريم كه نزديك به يك ششم آن را در بر می‌گيرد، مربوط می‌شود. اعجاز قرآن در اينجاست كه علم جديد با تمام سلطه و شكوهی كه دارد، نتوانسته است چيزی از اشارات يا عبارات علمی آن را رد نمايد.
وی ادامه داد: در اين ميان اعجاز قرآن از منظر علوم طبيعی، تقريباً بحث معاصری است كه با اكتشافاتی كه در حوزه علم و تكنولوژی پديد آمده، بيشتر مورد توجه قرار گرفته است. در اين راستا قرآن‌پژوهان و قرآن‌شناسان رموز و اشارات قرآنی مربوط به علوم طبيعی و پديده‌های اكتشاف شده توسط بشر را با آيات قرآن كريم تطبيق می‌دهند و اشارات قرآن كريم به اين پديده‌ها را جمع‌آوری می‌كنند. تأليفات بسيار زيادی نيز در اين زمينه به چاپ رسيده و در فضای مجازی قرار داده شده است و حتی يكی از دانشمندان در همين راستا دايرةالمعارف اعجاز علمی قرآن را تأليف كرده كه به اسم «الاعجاز العلمی للقرآن الكريم و السنة النبوية» به‌صورت يك نرم‌افزار در اختيار عموم قرار گرفته است.
هروی با اشاره به آيه 82 سوره مباركه نساء گفت: خداوند می‌فرمايد «أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفًا كَثِيرًا: آيا در [معانى] قرآن نمی‌انديشند كه اگر از جانب غير خدا بود قطعاً در آن اختلاف بسيارى می‌يافتند»، اين معنا را مورد تأكيد قرار می‌دهد كه همه بايد در قرآن كريم تدبر كنند. اين تدبر زمينه‌ساز انكشاف و توسعه فكری در مسلمين شده است و نه‌تنها بحث اعجاز قرآن بلكه علوم ديگری مانند تفسير، تأويل و حتی علومی كه ما از آن به علوم قرآنی تعبير می‌كنيم و مباحث كلام، فلسفه اسلامی و ديگر گرايش‌ها در سايه تأمل و تدبر در قرآن كريم مطرح شد.
استاد دانشگاه هرات ادامه داد: مسلمانان با قرائت كلام‌الله مجيد متوجه شدند كه قرآن، كتابی است جامع و فراگير و كتابی است كه در همه حوزه‌های معرفتی، معارف الهی، انسانی و فكری مباحث ارزنده‌ای را مطرح می‌كند و از آنجايی‌كه قرآن معجزه پيامبر اسلام است، معجزه بودن اين كتاب ايجاب می‌كند كه قرآن قدرت توليد مفاهيم جديد را در طول زمان داشته باشد و مشخص شد كه حوزه اعجاز علمی، بازخوانی مفاهيم پويای قرآن كريم در حوزه علم است.
وی اظهار كرد: هرچه جلوتر می‌رويم می‌بينيم كه افق علمی قرآن اتساع پيدا می‌كند و اگر قرآن توانايی همراهی با علم را نداشته باشد، به معنای آن است كه به جمود رسيده و از توليد مفاهيم و معانی جديد عاجز است كه اين مسئله با وحيانی بودن قرآن در تضاد است؛ بنابراين بحث اعجاز علمی قرآن كريم با پيشرفت حوزه‌های مختلف علمی همواره مطرح و هماهنگ خواهد بود. تاكنون بشر در بحث قرآن و رايانه و اعجاز ادبی و اعجاز رياضی قرآن و اعجاز فلكی و نجومی قرآن كريم، دريافت‌هايی در پناه توسل به قرآن داشته است.
هروی خاطرنشان كرد: اعجاز قرآن ابعاد گوناگون و گسترده‌ای دارد، اعجاز تشريعی قرآن در عرصه قوانين است، قوانينی كه در قرآن آمده در حوزه دين به كار رفته است و برخی از حقايق اين قوانين در حوزه تشريع را بشر درك نكرده و نمی‌‌كند اما صحت و حقانيت بسياری از اين قوانين به مرور زمان اثبات شده‌‌اند.
وی افزود: پس از حوزه تشريع، قرآن دارای اعجاز غيبی است و اخباری از غيب و آينده داده كه بعدها تحقق پيدا كرده و بسياری از مطالبی كه قرآن عنوان كرده نيز در حال تحقق است.
عبدالرئوف مخلص هروی ادامه داد: اعجاز قرآن كريم در عرصه فصاحت و بلاغت، نيز مسئله‌ای است كه خود قرآن كريم در چند جا به آن اشاره كرده و افراد را به مبارزه طلبيده است و به صراحت خطاب به مشركين و جوامع غيرمسلمان می‌گويد كه اگر توانايی اين را داريد كه مانند آيه‌ای از قرآن را با همين فصاحت و بلاغت بياوريد، شما در اين عرصه آزاديد و از تمام نيروها و امكانات خود نيز می‌توانيد، استفاده كنيد ولی از قبل اعلام می‌كند كه نمی‌توانيد و تاكنون هم كسی نتوانسته ادعا كند كه آيه‌ای مانند قرآن آورده است.
وی گفت: اما در اين ميان آنچه بيش از همه می‌تواند مورد توجه قرار گيرد، بحث اعجاز علمی قرآن است. بيش از 400 آيه در قرآن كريم در حوزه اعجاز علمی، انسان‌شناسی، حقيقت انسان، تكوين و كائنات، زمين‌شناسی، عرصه نجوم، عرصه افلاك و طبيعت، بحث زبان‌شناسی، زبان انسان، انسان و قرآن در بعد زبان‌شناسی و ... می‌بينيم. در اين زمينه كتاب‌های متعددی هم تأليف شده و در دسترس قرار گرفته است كه می‌شود آن‌ها را به عنوان مرجع مورد توجه قرار داد، همچنين سايت‌ها و پايگاه‌های اطلاع‌رسانی در اينترنت هم توسط علما و انديشمندان مسلمان راه‌اندازی شده كه به زبان‌های مختلف به ويژه عربی در دسترس هستند.
اين استاد دانشكده شرعيات دانشگاه هرات تأكيد كرد: معجزه قرآن با معجزات پيامبران پيشين از چندين وجه، تمايز اساسی دارد كه مهم‌ترين وجه تمايز، جاودانگی آن است؛ زيرا معجزات پيامبران گذشته اين حقيقت را كه آن پيامبران فرستادگان خدای عزوجل هستند با خرق قوانين هستی به اثبات رسانده و سپس با مرگ آن پيامبران هم به پايان می‌رسيدند.
وی در ادامه گفت: اما قرآن يك معجزه جاودانه است كه با گذشت روزگاران از بين نمی‌رود و با رحلت پيامبر اكرم(ص) نيز به پايان نيامده است و برای هميشه در صحنه زمان و زندگی حاضر است. هر منكری را به تحدی فرا می‌خواند و هر انسانی را در هر عصر و هر نسلی كه زندگی می‌كند، به راه خير و هدايت و رستگاری رهنمون می‌شود. اين معجزه جاويدان است تا در گذار زمان برای هيچ‌كس در مورد حقانيت اين دين عذری باقی نماند.
مخلص هروی افزود: يكی از الزامات جاودانگی قرآن اين است كه بايد برای هر نسل و هر عصر مطالب نوينی داشته و مفاهيم آن قابليت سياليت و تجددپذيری داشته باشد. در اينجا است كه به اهميت طرح مبحث اعجاز علمی قرآن كريم پی می‌بريم، زيرا مفاهيم علمی قرآن درست همان بستری است كه عنصر تجدد و بازتوليد مفاهيم در آن به روشنی نمايان است.
وی عنوان كرد: آيات قرآن هر روز ابعاد و اعماق جديدی را روشن می‌كنند، ابعادی كه انسان صدر اسلام نمی‌توانسته به آن دست يابد و اعماقی كه امروز ما نتوانسته‌ايم به آن پی ببريم. البته بخشی از آيات قرآن به برنامه عبادی و امور دينی می‌پردازند كه كمتر متغير هستند و آياتی مربوط به حوزه آفرينش انسان، طبيعت و آيات مربوط به آفاق و انفس معانی عميق و چند لايه‌ای دارند كه به مرور زمان و با پيشرفت بشر روشن‌تر می‌شوند.
هروی تأكيد كرد: معجزه قرآن كريم اين است كه برای هر عقلی به اندازه ظرفيت آن يعنی به همان اندازه كه وی را راضی كند نازل می‌شود. به همين دليل است كه انسان‌ها در هر سطح سواد و اخلاصی كه باشند به تناسب ظرفيتشان به مراتبی از قرآن دست می‌يابند.
وی در پايان اظهار كرد: بی‌گمان كتابی كه هزار و چهارصد سال قبل در بيشتر از شش هزار آيه، از اموری سخن بگويد كه به راز آفرينش انسان، چگونگی شكل‌گيری ابرها، نقش بادها در تعاملات هستی، ويژگی‌های زمين، مأموريت كوه‌ها، ساختار هندسی آسمان‌ها و بسياری ديگر از پديده‌های طبيعی می‌پردازند و سپس در هيچ يك از عبارات و اشارات خود پيرامون اين امور، با حقايق علمی جديد تصادم هم نكند؛ سزاوار آن است تا دانشوران منصف در پيشگاه آن با كمال احترام و خضوع بايستند.
عبدالرئوف مخلص هروی عنوان كرد: موضوع به يك يا چند آيه از قرآن محدود نمی‌شود تا مترددان و شكاكان بتوانند حقايق و روشنگری‌های علمی قرآن را به تصادف نسبت دهند بلكه قضيه به بخش بزرگی از آيات قرآن كريم كه نزديك به يك ششم آن را در بر می‌گيرد، مربوط می‌شود. اعجاز قرآن در اينجاست كه علم جديد با تمام سلطه و شكوهی كه دارد، نتوانسته است چيزی از اشارات يا عبارات علمی آن را رد نمايد.
مطالب مرتبط
