مصرف صحيح مالياتهای اسلامی باعث رشد اقتصادی جامعه می‌شود
گروه اقتصاد: خداوند در قرآن كريم بعضی موارد مصرف مالياتهای اسلامی و به طور خاص زكات را برشمرده است و با توجه به رشد هزينه‌های دولت همگام با رشد اقتصادی جامعه و برای حصول نتيجه مطلوب و تأثيرگذارتر، اين ماليات‌ها بايد مكمل مالياتهای متعارف باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمين محمد اسماعيل توسلی، عضو پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن (ايكنا)، درباره تأثير مالياتهای اسلامی بر رشد اقتصادی جامعه گفت: اين مسئله را از دو منظر بايد مورد توجه قرار دهيم؛ يكی ماليات‌دهندگان يا مؤديان مالياتی و ديگری دولت به عنوان مرجعی كه ماليات را مصرف می‌كند كه اسلام به هر دو توجه نموده و دستوراتی دارد. به طور مثال در آيه 60 سوره توبه، راجع به كسانی كه زكات به عنوان نوعی از ماليات اسلامی به آن‌ها تعلق می‌گيرد، آمده است: «إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ وَ الْعامِلِينَ عَلَیْها وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِی الرِّقابِ وَ الْغارِمِينَ وَ فِی سَبِيلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ؛ صدقات فقط مال فقيران، مسكينان، عاملان (جمع كنندگان) آن و آن‌ها كه جلب دل‌هايشان (را با مال) كنند و آزاد ساختن بندگان و قرض‌داران (ورشكسته شدگان) و در راه خدا و در راه مانده است (و اين) فرض و حكم خدا است و خدا دانا و فرزانه است»(60/ توبه). در اين آيه موارد مصرف بعضی از مالياتهای اسلامی مثل زكات كه جنبه صدقه‌ای دارد، اشاره شده است.
وی افزود: اگر سرمايه انسانی و اجتماعی را از مهم‌ترين عوامل رشد و توسعه اقتصادی بدانيم، اين مصارف مالياتی باعث رشد و توسعه سرمايه انسانی و اجتماعی می‌شود، چون برآيند آن‌ها رشد اقتصادی به همراه عدالت در جامعه است. در رشد اقتصادی افزايش توليد را می‌خواهيم و در بحث عدالت توزيع درآمد مورد توجه است. البته در علم اقتصاد بين پيشرفت و عدالت هميشه تعارض وجود داشته است و نظر عده‌ای اين است كه نمی‌توان هر دوی آن‌ها را به شكل مطلوب با هم داشت.
اين محقق و پژوهشگر حوزه اقتصاد اسلامی تصريح كرد: در الگوی اقتصادی نظام سرمايه‌داری، تخصيص بخشی از درآمد ماليات به اقشار كم‌درآمد جامعه، تأثير منفی می‌گذارد و به نوعی باعث كوچك شدن حجم اقتصاد می‌شود و در نتيجه در اين الگوی اقتصادی، عدالت و پيشرفت با يكديگر تعارض دارند. اما با الگوی اقتصادی اسلام برای توزيع ماليات اخذ شده می‌توان اين تعارض را به تفاهم تبديل كرد، زيرا زمانی كه توان مالی اقشار كم‌درآمد و نيازمند جامعه بالا برود، بالطبع قدرت خريد آن‌ها بالا می‌رود و در نتيجه اين فرآيند موجب افزايش سرمايه انسانی و بارور شدن توليد و به تبع آن رونق اقتصادی جامعه می‌شود.
وی هم‌چنين با اشاره به جنبه حمايتی اين ماليات‌ها اظهار كرد: از طرفی با سفارشی كه در اين آيه شريفه به اختصاصِ بخشی از ماليات اسلامی به بدهكاران يا كسانی كه ورشكست شده‌اند، آمده‌است، اطمينان خاطر به سرمايه‌گذار و توليدكننده داده می‌شود كه اگر به دلايلی در چارچوب عرف جامعه، مقروض يا ورشكست شد حامی و پشتيبان كافی را به منظور توليد مجدد دارد. اين امر سبب می‌شود تا ديگر كسی از ترس ورشكستگی، توليد و تجارت را كنار نگذارد. پس در نتيجه اين مسئله نيز باعث كاهش ريسك و ايجاد امنيت در عرصه توليد و تجارت و تقويت آن‌ها می‌شود.
حجت‌الاسلام توسلی يكی از جنبه‌های مهمی را كه درآمدهای مالياتی می‌تواند به آن اختصاص يابد، بحث آموزش همگانی دانست و گفت: روش ديگری كه اين پرداخت‌های مالياتی می‌تواند باعث رونق اقتصادی شود، بحث آموزش است. از طريق اختصاص بخشی از اين وجوه به توانمندسازی و آموزش نيروی كار، می‌توان با داشتن نيروی كار مجرب و متخصص در جامعه، به توسعه مشاغل كه مسبب افزايش توليد و در نتيجه رشد اقتصادی است كمك كرد. در كشور ما كميته امداد امام خمينی(ره) يكی از نهادهايی است كه در اين راستا فعاليت‌هايی دارد و طبق نظرسنجی‌های صورت‌گرفته در زمينه آموزش و تربيت نيروی كار متخصص تاكنون موفق بوده است.
نويسنده كتاب «امكان‌سنجی اجرای زكات در ايران» در ادامه در مورد كارهای عمرانی و زيربنايی كه می‌تواند با اين درآمدها صورت بگيرد، تصريح كرد: بحث بعدی مصرف اين درآمد برای سرمايه انسانی و اجتماعی است كه در اسلام به آن «فی سبيل الله» اطلاق می‌شود و ساختن پل، راه و... و آنچه عموميت دارد، شامل آن است. اين كارهای عمرانی كه جنبه عمومی دارد و متعلق به همه مردم جامعه است، باعث رونق اقتصادی جامعه می‌شود و اين‌چنين تمام مردم از منافع اقتصادی اين رشد، منفعت می‌بينند.
وی در پايان با بيان اين‌كه در حال حاضر دولت نمی‌تواند تمامی هزينه‌های خود را از مالياتهای اسلامی تأمين كند، اظهار كرد: در حال حاضر و با توجه به بالا رفتن هزينه‌ها و به وجود‌آمدن هزينه‌های جديد، دولت نمی‌تواند صرفا به درآمد مالياتهای اسلامی بسنده كند و ناگزير است در كنار اين از درآمد مالياتهای متعارف نيز استفاده كند. توقع نابه‌جايی است اگر انتظار داشته باشيم صرفا با مالياتهای اسلامی بتوان هزينه‌های جامعه را جبران كنيم. بايد ماليات اسلامی و ماليات متعارف را مكمل يكديگر دانسته و سعی در تدوين و ارائه راهكاری داشته باشيم كه بين اين دو تفاهم و رابطه درستی ايجاد كند.
وی افزود: اگر سرمايه انسانی و اجتماعی را از مهم‌ترين عوامل رشد و توسعه اقتصادی بدانيم، اين مصارف مالياتی باعث رشد و توسعه سرمايه انسانی و اجتماعی می‌شود، چون برآيند آن‌ها رشد اقتصادی به همراه عدالت در جامعه است. در رشد اقتصادی افزايش توليد را می‌خواهيم و در بحث عدالت توزيع درآمد مورد توجه است. البته در علم اقتصاد بين پيشرفت و عدالت هميشه تعارض وجود داشته است و نظر عده‌ای اين است كه نمی‌توان هر دوی آن‌ها را به شكل مطلوب با هم داشت.
اين محقق و پژوهشگر حوزه اقتصاد اسلامی تصريح كرد: در الگوی اقتصادی نظام سرمايه‌داری، تخصيص بخشی از درآمد ماليات به اقشار كم‌درآمد جامعه، تأثير منفی می‌گذارد و به نوعی باعث كوچك شدن حجم اقتصاد می‌شود و در نتيجه در اين الگوی اقتصادی، عدالت و پيشرفت با يكديگر تعارض دارند. اما با الگوی اقتصادی اسلام برای توزيع ماليات اخذ شده می‌توان اين تعارض را به تفاهم تبديل كرد، زيرا زمانی كه توان مالی اقشار كم‌درآمد و نيازمند جامعه بالا برود، بالطبع قدرت خريد آن‌ها بالا می‌رود و در نتيجه اين فرآيند موجب افزايش سرمايه انسانی و بارور شدن توليد و به تبع آن رونق اقتصادی جامعه می‌شود.
وی هم‌چنين با اشاره به جنبه حمايتی اين ماليات‌ها اظهار كرد: از طرفی با سفارشی كه در اين آيه شريفه به اختصاصِ بخشی از ماليات اسلامی به بدهكاران يا كسانی كه ورشكست شده‌اند، آمده‌است، اطمينان خاطر به سرمايه‌گذار و توليدكننده داده می‌شود كه اگر به دلايلی در چارچوب عرف جامعه، مقروض يا ورشكست شد حامی و پشتيبان كافی را به منظور توليد مجدد دارد. اين امر سبب می‌شود تا ديگر كسی از ترس ورشكستگی، توليد و تجارت را كنار نگذارد. پس در نتيجه اين مسئله نيز باعث كاهش ريسك و ايجاد امنيت در عرصه توليد و تجارت و تقويت آن‌ها می‌شود.
حجت‌الاسلام توسلی يكی از جنبه‌های مهمی را كه درآمدهای مالياتی می‌تواند به آن اختصاص يابد، بحث آموزش همگانی دانست و گفت: روش ديگری كه اين پرداخت‌های مالياتی می‌تواند باعث رونق اقتصادی شود، بحث آموزش است. از طريق اختصاص بخشی از اين وجوه به توانمندسازی و آموزش نيروی كار، می‌توان با داشتن نيروی كار مجرب و متخصص در جامعه، به توسعه مشاغل كه مسبب افزايش توليد و در نتيجه رشد اقتصادی است كمك كرد. در كشور ما كميته امداد امام خمينی(ره) يكی از نهادهايی است كه در اين راستا فعاليت‌هايی دارد و طبق نظرسنجی‌های صورت‌گرفته در زمينه آموزش و تربيت نيروی كار متخصص تاكنون موفق بوده است.
نويسنده كتاب «امكان‌سنجی اجرای زكات در ايران» در ادامه در مورد كارهای عمرانی و زيربنايی كه می‌تواند با اين درآمدها صورت بگيرد، تصريح كرد: بحث بعدی مصرف اين درآمد برای سرمايه انسانی و اجتماعی است كه در اسلام به آن «فی سبيل الله» اطلاق می‌شود و ساختن پل، راه و... و آنچه عموميت دارد، شامل آن است. اين كارهای عمرانی كه جنبه عمومی دارد و متعلق به همه مردم جامعه است، باعث رونق اقتصادی جامعه می‌شود و اين‌چنين تمام مردم از منافع اقتصادی اين رشد، منفعت می‌بينند.
وی در پايان با بيان اين‌كه در حال حاضر دولت نمی‌تواند تمامی هزينه‌های خود را از مالياتهای اسلامی تأمين كند، اظهار كرد: در حال حاضر و با توجه به بالا رفتن هزينه‌ها و به وجود‌آمدن هزينه‌های جديد، دولت نمی‌تواند صرفا به درآمد مالياتهای اسلامی بسنده كند و ناگزير است در كنار اين از درآمد مالياتهای متعارف نيز استفاده كند. توقع نابه‌جايی است اگر انتظار داشته باشيم صرفا با مالياتهای اسلامی بتوان هزينه‌های جامعه را جبران كنيم. بايد ماليات اسلامی و ماليات متعارف را مكمل يكديگر دانسته و سعی در تدوين و ارائه راهكاری داشته باشيم كه بين اين دو تفاهم و رابطه درستی ايجاد كند.
مطالب مرتبط
