آسیب‌شناسی اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی/ چالش‌های یک بودجه
گروه فعالیت‌های قرآنی: یک فعال قرآنی طی یادداشتی به آسیب‌شناسی اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی و چالش‌های پیش روی آن پرداخته است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، بودجه فعالیت‌های قرآنی کشور موضوعی بوده است که بحث در مورد اختصاص و نیز هزینه‌کرد آن در بین فعالان قرآنی کشور گرم بوده است، «احمد جمالی‌گندمانی»، کارشناس قرآنی کشور با ارسال یادداشتی به ایکنا بحث‌های جالبی را در مورد بودجه فعالیت‌های قرآنی در کشور مطرح کرده است که در ادامه می‌آید:
بعد از تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی یکی از دستاوردهای حاصله را می‌توان اختصاص ردیف بودجه در قانون بودجه کشور از سال 1390 به بعد جهت اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی نام برد. هر چند ماهیت اختصاص این اعتبارات در سال‌های ابتدایی به دلیل نهایی نشدن اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی، بیشتر رویکرد حمایتی از فعالیت‌های جاری دستگاه‌ها و مراکز دولتی و مردمی داشته ولی قاعدتاً در سال‌های آتی با تصویب این اسناد انتظار می‌رود اعتبارات در مسیر تحقق اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی و برنامه‌ها و اولویت‌های شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌های وابسته به آن، هزینه شود.
یادداشت حاضر سعی دارد با نگاهی آسیب‌شناسانه به تحلیل نحوه هزینه‌کرد این اعتبارات طی چهار سال گذشته بپردازد.
بودجه‌ها به جای برنامه‌محور بودن دستگاهمحور هستند
هرساله در قانون بودجه سالانه به جز اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی، اعتبارات ویژه‌ای برای فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌های اجرایی کشور تعیین و تخصیص می‌یابد، به عنوان مثال در قانون بودجه سال 93، برای برگزاری مسابقات قرآنی، فعالیت دانشکده‌های قرآنی، برنامه‌های فرهنگی دانشگاه‌ها و دستگاه‌ها ردیف خاصی در نظر گرفته شده است.
یکی از آسیب‌های عمده توزیع اعتبارات اجرای منشور این است که دستگاه‌های دولتی و مردمی هر ساله به گمان اینکه این اعتبارات، اعتبارات عام فعالیت‌های قرآنی است، انتظار دریافت بودجه از این ردیف را دارند و هر فعالیت قرآنی در هر سطح و کیفیتی را مستحق دریافت اعتبار از بودجه اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی می‌دانند، در حالی که این اعتبارات صرفاً در راستای برنامه‌های اجرای منشور می‌باشد. البته می‌توان دلیل عمده چنین تلقی و برداشتی را عدم تصویب اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی توسط کمیسیون‌های سه گانه شورا دانست که نتیجه طبیعی چنین تأخیری، حمایتی شدن اعتبارات اختصاص یافته خواهد بود.
اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی، اعتبار هزینه کرد برنامه‌های قرآنی جاری دستگاه‌ها و مراکز دولتی و مردمی نیست. این بودجه همانطور که در متن قانون بودجه تصریح شده است ویژه برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی است که در راستای اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی انجام می‌شود. متأسفانه در حال حاضر به جای اینکه بودجه برنامه‌محور اختصاص یابد دستگاهمحور تقسیم می‌شود.
غفلت از حرکت در مسیر بودجه‌ریزی عملیاتی
نظام بودجه‌ریزی عملیاتی نوعی نظام بودجه‌ریزی است که مبتنی بر بررسی و پیگیری عملکرد دستگاه‌ها و ارائه بودجه و تخصیص اعتبارات براساس پیشرفت عملکرد پروژه‌ها است. ضرورت بودجه‌ریزی عملیاتی با توجه به کسری بودجه که همواره در بودجه‌های سالانه کشور دیده شده، ضروری است، واقعیتی که در نظام بودجه‌ریزی اعتبارات منشور توسعه فرهنگ قرآنی، نادیده گرفته شده است.
در بودجه‌ریزی عملیاتی، منابع براساس اولویت امور و نتایج قابل اندازه‌گیری تخصیص داده می‌شوند. از اقدامات لازم برای تحقق بودجه‌ریزی عملیاتی می‌توان به هدف‌گذاری کمی و قابل سنجش در راستای تحقق اهداف آرمانی، اولویت‌بندی اهداف، احصاء، طبقه‌بندی و تعریف برنامه‌ها و فعالیت‌های واحدهای سازمانی در قالب اهداف استراتژیک و ماموریت‌های سازمانی اشاره کرد.
به حاشیه رفتن برنامه‌های کلان توسعه فرهنگ قرآنی
تمایل به راضی نگه داشتن همه دستگاه‌ها و مراکز دولتی و مردمی، ایجاد رقابت در جذب اعتبارات میان دستگاه‌ها و مراکز، تقسیم سلیقه‌ای و کدخدامنشانه و دستگاه‌محورشدن معیار تقسیم اعتبارات، سبب به حاشیه رفتن برنامه‌های کلان و اصلی منشور توسعه فرهنگ قرآنی، مانند تحول قرآن‌بنیان علوم انسانی، نظام‌سازی قرآنی و طرح ملی حفظ قرآن شده است.
غفلت از فعالیت‌های خودجوش و فراگیر مردمی
آسیب طبیعی سرریز اعتبارات اجرای منشور به سوی دستگاه‌ها و هزینه برای امور جاری دستگاه‌ها، محروم ماندن فعالیت‌های خودجوش مردمی و بی‌انگیزگی این جنس فعالیت‌ها است که مقام معظم رهبری در حکم جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید خاص به آن داشتند.
موازی‌کاری و مصرف اعتبارات قرآنی برای فعالیت‌های غیر قرآنی
بی‌شک موازی‌کاری‌های غیرمفید در فعالیت‌های قرآنی، زاییده تخصیص اعتبارات براساس اسامی دستگاه‌ها است. واقعیت دیگر از نحوه هزینه‌کرد اعتبارات اجرای منشور این است که بسیاری از اعتبارات تخصیص‌یافته تاکنون صرف هزینه‌های غیر قرآنی دستگاه‌ها مانند تأمین حقوق نیروی انسانی، ساخت و سازهای غیرمرتبط دستگاه‌ها و ... شده است.
واریز و هزینه‌کرد اعتبارات در غیر زمان‌بندی تعیین شده
تجربه چند سال گذشته حکایت از این دارد که اعتبارات سالانه به علت تعلل و تأخیر در واریز، سال‌های بعدی واریز می‌شود و عملاً بودجه واریزی، برای برنامه‌های تعیین شده سال مربوطه، هزینه نخواهد شد.
البته طبیعی است از آنجا که این ردیف بودجه، سال‌های آغازین خود را می گذراند، تخصیص اعتبارات در سال‌های ابتدایی بیشتر رنگ و بوی حمایتی داشته باشد و مسلماً با تصویب اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی، اختصاص این اعتبارات صرفاً در مسیر اجرای برنامه‌های این اسناد اختصاص یابد.
