پیشنهاد بسته مطالعاتی «خمینی ای امام...» در ایام دهه فجر
گروه ادب: اداره‌کل امور فرهنگی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همزمان با فرارسیدن دهه مبارک فجر، پوستر معرفی کتاب‌هایی با مضمون انقلاب شکوهمند اسلامی ایران را با عنوان «خمینی ای امام...» منتشر کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به نقل از روابط عمومی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اداره‌کل امور فرهنگی نهاد همزمان با فرا رسیدن دهه مبارک فجر با انتشار پوستری در قالب طرح «این چند کتاب»، هشت عنوان کتاب مرتبط با این ایام را با نام «خمینی ای امام...» منتشر کرده است که علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور این کتاب‌ها را امانت گرفته و مطالعه کنند.
انقلاب شکوهمند اسلامی ایران در سال 1357 بر علیه رژیم ستم‌شاهی پهلوی از دید صاحب‌نظران و متفکران جهان از مهمترین نقاط عطف در تاریخ قرن بیستم به شمار می‌آید. بررسی و مطالعه درباره ابعاد مختلف این انقلاب بزرگ در طول 36 سال گذشته همواره مورد توجه صاحب‌نظران، اندیشمندان و پژوهشگران علوم اجتماعی قرار گرفته است و به تبع آن پژوهش‌های متعدد و کتاب‌های متنوعی درباره این رویداد عظیم در داخل و خارج کشور به رشته تحریر درآمده که به بررسی آن از منظرهای مختلف پرداخته‌اند.
در ادامه این مطلب، آثار یاد شده به اختصار معرفی می‌شوند.
ـ نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران، تأملاتی در فقه سیاسی و مبانی فقهی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران / محمد جواد ارسطا / بوستان کتاب / 545 صفحه
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 57 و شکل‌گیری اولین حکومت اسلامی بر مبنای فقه اهل‌بیت (ع) در عصر حاضر، علمای شیعه فرصت یافتند که یک قانون اساسی بر مبنای تعالیم اسلام و تعالیم ائمه (ع) ایجاد کنند. هر چند این قانون بر اساس مبانی فقهی شیعه شکل گرفت و تبیین و تحلیل آن نیز از همان ابتدا مورد توجه اندیشمندان بود.
کتاب حاضر پس از گذشت سی سال از تدوین قانون اساسی، بر آن است که به بررسی عمیق‌تر و دقیق‌تر مبانی فقهی این قانون بپردازد. همچنین نویسنده این کتاب مبانی حقوقی و سیاسی آن را نیز در نظر داشته است.
در فصول این کتاب مهمترین مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از حیث فقهی ـ حقوقی و سیاسی، همچون حدود اختیارات ولی‌فقیه، مبانی فقهی مجلس خبرگان، نقش مردم در حکومت اسلامی، جایگاه مصلحت در فقه اهل بیت(ع) و اهل سنت و مبنای اعتبار رأی اکثریت بر اساس ضوابط فقهی و موازین حقوقی بررسی شده و در ضمن آن به سؤالات مهم پیرامون آن پاسخ داده شده است.
در این کتاب که شامل 16 فصل است، ضمن بیان معانی ولایت در لغت، اصطلاح و اقسام ولایت مهمترین مبحث قانون اساسی یعنی ولایت فقیه را مطرح کرده و ارتباط و جایگاه آن نسبت به تقسیم‌های قوا در کشور و قرار دادن قوای سه‌گانه زیر نظر ولایت مطلقه را تبیین کرده است. همچنین با توجه به بازشناسی مفهوم ولایت، بررسی ادله عدم ولایت زن و ولایت زن در موارد استثنایی و فلسفه عدم ولایت زنان به همراه چند اشکال مطرح و پاسخ داده شده است.
این کتاب همه انقلاب نیست و پیش از 17 شهریور و تا انتصاب بازرگان ادامه دارد و تصویرسازی زیبایی دارد که ما را به آن روزگار می‌برد.
ـ لحظه‌های انقلاب / سیدمحمود گلابدرهای / عصر داستان / 452 صفحه
کتاب لحظه‌های انقلاب به شکل گزارش‌نویسی است و به معنای واقعی تلفیقی از روایت و قصه‌نویسی دارد و نکته قوی که در این کتاب مشاهده می‌شود، نزدیک بودن به واقعیات است.
بخشهایی از این کتاب خواندنی و ارزشمند را در ادامه میخوانیم:
«...خمینی چه کرده خدا؟ لباسی که 50 سال منفور بوده و هر که تنش بوده یا مسجد بوده یا سر قبر آقا بوده یا روضه می‌خوانده و تو وقتی توی فرودگاه می‌دیدی که چطور قرآن را بالا گرفته و سر عمامه پیچیده را تا کمر خم می‌کرده تا شاه از زیرش رد شود و برود سوئیس برای تعطیلات زمستانی... و چطور با عمامه بزرگش خم می‌شده و دست شاه را می‌بوسیده و در کنارش توی ضریح امام رضا(ع) می‌ایستاده و زیارت‌نامه می‌خوانده و اینجا و آنجا وعظ می‌کرده و شاه را دعا می‌کرده و سال تا سال هم حتی در یکی از خیابان‌های تهران چشمت به قد و قواره و عمامه و عبایش نمی‌خورده، حالا به هر طرف که بپیچی عمامه می‌بینی.... این خمینی کیست؟ »
سیمین دانشور:
«این کتاب مستند گونه‌ای است از لحظه‌های اسطوره‌ای انقلاب مردم ایران که نویسنده با تمام گوشت و خون و عصب خود شخصاً آزموده، یک نوع ادبیات تجربی است. پیش‌درآمد ادبیات انقلابی است که در انتظارش بودم.»
شهید مفتح:
«با مطالعه مختصری از قسمت‌های کتاب لحظه‌های انقلاب، محتوا را غنی، عبارات را جالب و زیبا یافتم. نویسنده سعی کرده تا آنجا که خود ناظر عینی حوادث بوده، وقایع انقلاب را نقل کند. در قسمت‌هایی که دیدم، امانت و صداقت نویسنده متجلی بود.»
ـ ظهور و سقوط سلطنت پهلوی جستارهایی از تاریخ معاصر ایران/ عبدالله شهبازی/ اطلاعات/جلد اول 708 صفحه، جلد دوم 731 صفحه
حسین فردوست از دوران کودکی به عنوان دانش‌آموز دبستان نظام وارد کلاس مخصوصی شد که رضاخان برای ولیعهدش محمدرضا پهلوی ترتیب داده بود.
فردوست از کودکی نزدیکترین دوست محمدرضا پهلوی و محرم اسرار او شد. با عزیمت «ولیعهد» به سوئیس برای تحصیل، فردوست تنها همکلاسی بود که به طور رسمی با او اعزام شد و طی سال‌های اقامت در سوئیس چنان با هم صمیمی شدند که گویی فردوست جزء مکملی از شخصیت و زندگی محمدرضا پهلوی است.
در جلد اول، حسین فردوست خاطرات خود را از دوران حضور خود در دربار پهلوی بیان کرده است. برخی از مهمترین عناوین خاطرات وی عبارتند از: ورود به دربار تا سقوط رضاشاه؛ نخستین سال‌های سلطنت محمدرضا شاه، دربار و رژیم پهلوی؛ رژیم پهلوی پایگاه جاسوسی غرب؛ سازمان اطلاعاتی رژیم پهلوی؛ رژیم پهلوی، ابرقدرت‌ها و خاورمیانه. نقش فردوست به قدری است که سیا در کتاب محرمانه «نخبگان و توزیع قدرت در ایران» نام فردوست را در رأس محفل خصوصی شاه ذکر می‌کند.
در جلد دوم برای اولین بار اسناد اطلاعاتی در تاریخ‌نگاری ایران مورد استفاده قرار گرفته است و برخی مقاطع مهم تاریخ معاصر ایران و زندگی گروهی از رجال برجسته دوران پهلوی بازگو می‌شود. از این رو به تاریخ‌نگاری پیرامون ماجرای تیمور تاش و ارتباط او با سرویس اطلاعاتی شوروی؛ محمدعلی فروغی و جایگاه او در تاریخ معاصر ایران؛ میرزا کریم خان رشتی، چهره مرموز تاریخ معاصر ایران؛ چهره‌های سیا و ایران؛ زاهدی‌ها و دولتمردی در عهد پهلوی؛ امینی و سیاست‌های آمریکا در ایران؛ طلوع و افول منوچهر اقبال؛ رشیدیان‌ها چهره‌ای از اشرافیت اطلاعاتی؛ منصور و صعود نخبگان آمریکائی؛ هویدا و زوال سلطنت؛ سیمای سیاسی جعفر شریف امامی و.... پرداخته است.
ـ شاه بیشین/ محمدکاظم مزینانی/ سوره مهر/ 420 صفحه
این کتاب از جمله رمان‌های تاریخ معاصر است که دربردارنده زندگی نامه محمدرضا پهلوی با چاشنی طنز است. زاویه دید غالب در آن، دوم شخص است و در مواردی هم زاویه دید اول شخص مفرد مشاهده می‌شود. لحن داستان شاعرانه توأم با طنز است که گاهی طنز آن به کاریکاتور پهلو می‌زند. درونمایه این اثر به قدرت رسیدن، در سایه قدرت قرار گرفتن و زوال قدرت است. نویسنده در این اثر با به کارگیری مناسب از ساختار کلمات، قدرت زبانی و معانی بیان، در کنار صحنه‌سازی مطلوب، مانع از خستگی خواننده شده است. وجود ظرافت‌های طنز و تراژدی از محاسن اثر به شمار می‌آید. نثر وزین و دلنشین رمان یکی از نقاط قوت اثر محسوب می‌شود که در آن از واژه‌های اصیل و بومی بهره گرفته است و گاه حتی از لحاظ موسیقایی همانند نثر مسجع است. داستان این کتاب از بیماری شاه آغاز می‌شود و سپس با نگاهی به گذشته، از کودکی تا لحظه مرگ محمدرضا پهلوی را روایت می‌کند؛ همچنین نوع نگاه شاه به زن، جامعه، دنیا، اطرافیان و حتی روابطش با اشیاء و حیوانات در این رمان به خوبی به تصویر کشیده شده است. شاه بیشین، «آه» می‌شود، که عنوان و محتوای این رمان به شکست و ناکامی‌های محمدرضا پهلوی اشاره دارند. از این رو نویسنده در این اثر با ترجیع بند آه، در خلال داستان به یکی از ناکامی‌های شاه اشاره دارد. نشان دادن تضاد و دوگانگی در شخصیت شاه، اوج فساد دربار پهلوی و شخص شاه، نگاه کردن به انقلاب اسلامی از دیدگاه شاه از جمله موفقیت‌هایی است که در این رمان به خوبی به نگارش درآمده است.
به گفته نویسنده رمان «شاه بیشین» تلاش دارد تا بیشتر به مکنونات و درونیات شاه بپردازد و با این ترفند، دنیایی داستانی خلق کند تا برای ارائه فضاها و حرف‌های نو و تازه، دست نویسنده باز باشد.
ـ حدیث پیمانه، پژوهشی در انقلاب اسلامی/ حمید پارسانیا/ نشر معارف/ 408 صفحه
کتاب «حدیث پیمانه» در شش فصل «مذهب و عصبیت»، «غرب و غرب‌زدگی»، «منوّرالفکری و استبداد استعماری»، «روشنفکری در جابجایی قدرت»، «سنت و تجددطلبی دینی» و «نیروهای اجتماعی و انقلاب اسلامی ایران» نگارش یافته است. حرکت سیاسی تشیع، واقعیت اجتماعی تشیع از صفویه تا قاجاریه، جریان‌شناسی ماسون‌ها، نیروهای اجتماعی ایران در تاریخ 20 ساله پهلوی اول، نیروهای اجتماعی و مذهبی ایران از سال 1320 ـ 1332 و از 1332 ـ 1342 و همچنین 1342 ـ 1357، ویژگی روشنفکری در ایران، تاریخچه حرکت‌های نوگرایانه دینی در ایران، جریان‌های روشنفکری در ایران، انقلاب اسلامی و استکبار جهانی، انقلاب اسلامی و نیروی روشنفکری و انقلاب اسلامی و نیروهای مذهبی از جمله موضوعاتی هستند که نویسنده در این کتاب به تحلیل و تبیین آنها پرداخته است. مطالعه این کتاب به شناختی دقیق از جریان‌ها، احزاب و گروه‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی منجر می‌شود.
در این کتاب به معرفت‍شناختی اجتماعی و فضای فکری ـ فرهنگی که زمینه‍ساز انقلاب اسلامی در ایران بوده است و نیز سمت و سوی محورهای فکری گروه‌های ایدئولوژیک موثر در رشد تحرکات اجتماعی که منجر به سقوط شاه در سال 1357 شد، پرداخته است. از جمله سؤالاتی که نویسنده در این اثر به آنها پاسخ داده عبارتند از:
کدام گروه نقش اصلی را در ساختارسازی انقلاب ایران ایفا کرده است؟، آیا گروه دینی نقش رهبری را به عهده داشت، یا اصولا برنامه‌ای برای ایجاد انقلاب وجود نداشته است و این گروه نیز در این زمینه، نقشه‌ای در سر نداشته است؟، آیا ایده‌های انقلاب در سر افرادی قرار داشت که به روشنفکران دینی موسوم هستند و یا تمامی شناخته‌شدگان در فضای فرهنگی ایران حضور داشتند؟ و دیگر آن که شهیدان زیادی که تقدیم انقلاب شده است، عمدتاً به چه گروه‌هایی تعلق داشته است؟
ـ مجموعه تاریخ پهلوی / جمعی از نویسندگان / مدرسه / دوره 19 جلدی
درباره حکومت پنجاه و سه ساله پهلوی‌ها در ایران، کتاب‌های بسیاری در داخل و خارج کشور نوشته و چاپ شده است. این کتاب‌ها در قالب‌های خاطره، گزارش، مقاله، گفتگو، تحقیق و تدوین، به قلم نویسندگان داخلی و خارجی، اعضای خانواده پهلوی و اطرافیان و دست‌اندرکاران آن رژیم، فراهم شده است. ناشر و گروه نویسندگان مجموعه تاریخ پهلوی بر این باور هستند که تهیه و مطالعه این کتاب‌ها که همچنان رو به افزایش است، برای بسیاری به ویژه نوجوانان و جوانان امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، این مجموعه با توجه خاص به خاطرات و نیز اظهارات، تحقیقات و گزارش‌های موجود با رعایت ترتیب تاریخی حوادث، تدوین و منتشر شده است.
مجموعه تاریخ پهلوی سلسله کتاب‌هایی است که نسل جوان کشور را با کارنامه برخی چهره‌ها و بخشی از جریان‌ها و رویدادهای آن دوره آشنا می‌کند و چگونگی پیدایی و شکل‌گیری و زوال پهلوی‌ها را برای آنان ترسیم می‌کند. جوانان ما، با مطالعه این کتاب‌ها به پاره‌ای از دلایل خیزش فراگیر مردم علیه رژیم سلطنتی پی می‌برند و برخی از زمینه‌های وقوع انقلاب اسلامی را در می‌یابند.
هر کدام از جلدهای این مجموعه اختصاص به یک موضوع در تاریخ پهلوی داشته و خود کتابی مستقل است که از این میان می‌توان به مواردی نظیر کوروش قرن بیستم؛ خاطراتی از رواج تملق و چاپلوسی در عصر پهلوی دوم(جلد 3)، دولت چاکران؛ خاطراتی از تشکیل و سقوط دولت امیرعباس هویدا(جلد 19)، تیمور تاش و بازی قدرت(جلد 6)، رأی رأی پهلوی است؛ نگاهی به ماهیت انتخابات در دوره پهلوی(جلد 12) مرگ در مرداب؛ خاطراتی از روزهای تبعید رضاشاه(جلد 7) اشاره کرد.
ـ انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن/ جان. ال. اسپوزیتو/ محسن مدیر شانه‌چی/ انتشارات باز/ 392 صفحه
کتاب حاضر به بررسی انقلاب ایران و تأثیر آن بر کشورها و فرهنگ‌های مشابه می‌پردازد. به زعم نویسنده پرداختن به چنین موضوعی از آن رو واجد اهمیت است که برخلاف انقلاب‌های قبل از آن، خاصه از قرن 18 تا اواخر قرن بیستم، انقلاب ایران از ویژگی ایدئولوژیکی برخوردار است و خلاف اجماع نظیر اندیشمندان که دین را افیون توده می‌دانستند یا ایدئولوژی را انقلاب‌ساز نمی‌دانستند. این بار دین و ایدئولوژی انقلاب‌آفرین شده است.
سؤال اصلی نویسنده این است که انفلاب ایران چه بازتاب‌هایی در کشورهای با فرهنگ مشابه داشته است؟ و هدف مؤلف ارزیابی انفلاب ایران و بررسی بازتاب‌‌های آن در جهان اسلام و به ویژه صدور انقلاب اسلامی است و نهایتاً به بررسی روابط پیچیده بین ایران و دیگر کشورها به ویژه ایالات متحده آمریکا می‌پردازد.
مؤلف با اشاره به اهداف انقلاب که شامل نهادینه کردن، تثبیت انقلاب در داخل و صدور آن به خارج است اذعان می‌کند که «پی بردن به اهمیت این انقلاب و تأثیر جهانی و داخلی آن نیازمند دستیابی به اطلاعاتی درباره پیشینه تاریخی سیاست در تاریخ و جامعه ایران است» از این رو به بررسی نقش تشیع در تاریخ در فصل دوم می‌پردازد.
در فصل سوم مؤلف به سیاست، اهداف و وسایل صدور انقلاب می‌پردازد. مؤلف از فصل 5 به بعد نیز به اثرات بازتاب انقلاب می‌پردازد. مؤلف فصل آخر را به بازتاب جهانی انقلاب ایران؛ چشم‌انداز خط مشی‌ها اختصاص داده است و معتقد است که «دوست و دشمن معتقد هستند که انقلاب ایران تأثیرات بسزایی بر جهان اسلام و غرب داشته است این انقلاب برای برخی منبع الهام و انگیزش بوده است و ...»
ـ تنفس صبح / قیصر امین‌پور/ سروش / 130 صفحه
قیصر امین‌پور در دوم اردیبهشت 1338 در گتوند دزفول به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در دزفول ادامه داد و در سال 57 در رشته دامپزشکی دانشگاه تهران پذیرفته شد، ولی پس از مدتی از این رشته انصراف داد. امین‌پور در سال 58، از جمله افرادی بود که در شکل‌گیری و ادامه فعالیت‌های شعری حوزه هنری تا سال 66 تأثیر داشت. وی طی این دوران در هفته‌نامه سروش مسئول صفحه شعر بود.
این مجموعه که در دو بخش «تنفس صبح» مجموعه اشعار بین سال‌های 1357 ـ 1363 و «در کوچه آفتاب» مجموعه رباعی و دوبیتی‌هایی است که بین سال‌های 1357 ـ 1362 سروده شده، نخستین کتاب منتشر شده قیصر امین‌پور به شمار می‌رود که به اذعان بسیاری از اهل فرهنگ و ادب، حضور شاعری تازه نفس بود که غزل، دوبیتی و رباعی می‌گفت، اما حرفش از جنس حرف زمان بود.
کتاب «تنفس صبح» مشتمل بر 79 شعر برگزیده است که شاعر در این شعرها ریشه در سنّت، تنفّس در حال و نگاه به آینده دارد. رباعی‌های معروف قیصر برای نخستین بار در این دفتر منتشر شده است که از جمله آنها عبارتند از:
«بیا ای دل از اینجا پر بگیریم ره کاشانه دیگر بگیریم
بیا گم کرده دیرین خود را سراغ از لاله پرپر بگیریم
مبادا خویشتن را واگذاریم امام خویش را تنها گذاریم
ز خون هر شهیدی لاله روید مبادا روی لاله پا گذاریم
***
برخیز به خون دل وضویی بکنیم در آب ترانه شستشویی بکنیم
عمر اندک و فرصت خموشی بسیار تلخ است سکوت، گفتگویی بکنیم»
پوستر های «این چند کتاب» در راستای اجرای سیر‌های مطالعاتی و با هدف ترویج فرهنگ مطالعه مفید به معرفی کتاب‌های مفید در حوزههای مختلف می‌پردازد که در مجموعه جدید آن به مناسبت ایام دهه فجر، انقلاب اسلامی را مورد نظر قرار داده است.
