صاحبان قدرت در نظام مالیاتی کشور دخالت می‌کنند
گروه اقتصاد: به گفته پژویان، در شرایط کنونی اقتصاد ایران عده‌ای از افراد ثروتمند که باید مالیات بیشتری پرداخت کنند، از پرداخت مالیات فرار می‌کنند و دلیلش این است که این افراد صاحب قدرت و نفوذ هستند که می‌توانند در نظام مالیاتی دخالت کنند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، مالیات از جمله منابع درآمدی مهم دولت درهمه کشورهای جهان محسوب می‌شود که زمینه انجام بسیاری از اقدامات عمرانی و رفاهی از جانب دولت را فراهم می‌کند اما در ایران، رقم دریافتی دولت از طریق درآمدهای مالیاتی هرگز به میزانی نبوده است که به دولت در جهت رفع نیازهایش کمک کند و موضوع پرداخت مالیات از جانب همه شهروندان و مخصوصا اقشار مرفه جامعه همواره یکی از دغدغه‌های مسئولان بوده است و هر چند تاکنون تلاش‌های بسیاری برای تحقق این امر صورت گرفته است اما به اذعان بسیاری از کارشناسان اقتصادی این تلاش‌ها تاکنون نتیجه‌ای حاصل نکرده است و همین امر باعث دغدغه بیشتر مسئولان نسبت به تلاش برای افزایش درآمدهای مالیاتی شده است؛ به گونه‌ای که مقام معظم رهبری هم در دیداری که اخیرا با مردم آذربایجان داشتند از مالیات به عنوان یک فریضه نام بردند. برای بررسی بیشتر این موضوع با جمشید پژویان، اقتصاددان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی، که تحقیقات گسترده‌ای در زمینه اقتصاد بخش عمومی و موضوع مالیات‌ها داشته است گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که متن آن در ادامه می‌آید:
ایکنا: همانگونه که می‌دانید اخیرا رهبر معظم انقلاب در دیدار با مردم آذربایجان از مالیات با عنوان یک فریضه سخن گفتند، حال پرسش این است که به نظر شما اساسا در کشور نفت‌خیزی همانند ایران پرداخت مالیات چه ضرورتی دارد؟
در اصل پرداخت مالیات به خاطر خود مالیات نیست بلکه وظایفی برای دولت تعیین شده است که این وظایف در جهت تأمین منافع عمومی است و در عمده این موارد هم، بخش خصوصی داوطلب نیست که چنین اقداماتی را انجام دهد؛ در نتیجه دولت باید برخی کالا و خدمات را فراهم کند و برای تأمین این موارد نیازمند منابع درآمدی است و بهترین این درآمدها، مالیات است و اصولا در تقریبا همه کشورهای دنیا به جز چند کشور نفت‌خیز خلیج فارس، درآمدهای بقیه دولت‌ها متکی به درآمدهای مالیاتی است و بیش از 80 درصد درآمد دولت‌ها از طریق مالیات تأمین می‌شود.
متأسفانه در کشور ما این سهم بسیار پائین بوده و حدود 20 الی 30 درصد است و شاخص دیگری که بخواهیم در نظر بگیریم درآمد مالیاتی نسبت به تولید ناخالص ملی است که در برخی از کشورها از 50 درصد هم تجاوز می‌کند و متوسط دنیا هم حدود 30 درصد است که این مقوله در کشور ما حدود 7 درصد است و این موارد نشان می‌دهد که در ایران، آن مالیاتی که باید پرداخت شود، پرداخت نمی‌شود.
ایکنا: به نظر شما اشکال کار از کجاست؟
متأسفانه اشکال از نظام مالیاتی ماست و اشکال بدتر این است که این درصد پائین را هم ثروتمندان جامعه پرداخت نمی‌کنند بلکه طبقه متوسط و متوسط به پائین هستند که این مالیات را پرداخت کرده و قشر ثروتمند به راحتی از پرداخت مالیات فرار می‌کنند که یک دلیلش همانگونه که عرض کردم نظام مالیاتی و به طور مشخص، نبود پایه نظام مالیاتی بر مجموع درآمد است که بنده سی و چند سال است که در این مورد دادو فریاد می‌کنم و نتیجه اینهمه تلاش بنده، این شد که در سال 80 اصلا صورت مسئله را پاک کرده و از قانون بیرون آوردند که خیال همه راحت شود.
مشکلی که نظام مالیاتی ما دارد و بارها هم خواسته‌اند آن را اصلاح کنند ولی نه تنها نتیجه‌ای نگرفته‌اند بلکه شرایط بدتر هم شده است، این است که نمی‌دانم چرا در بقیه سیاستگذاری‌ها هم گمان می‌شود که این سیاستگذاری‌ها باید به وسیله بخش اجرایی انجام شود؛ مثلا برای اصلاح نظام مالیاتی، این امر را به سازمان امور مالیاتی واگذار می‌کنند، در حالیکه کار آنها جمع آوری مالیات است و هیچکدام دانش اقتصاد مالیات‌ها و اقتصاد بخش عمومی را ندارند و نتیجه‌ای که حاصل خواهد شد این است که آنها برخی تغییر‌اتی ایجاد می‌کنند که عمدتا تغییرات در بخش‌های اجرایی و .. است اما نظام مالیاتی همچنان معیوب باقی می‌ماند و حتی اشکالات جدید و بیشتری هم وارد می‌شود.
ایکنا: اگر شما معتقدید که آنها باید فقط مالیات را جمع‌آوری کنند پس طراحی نظام مالیاتی کشور باید به چه کسانی واگذار شود؟
بله بنده معتقدم که آنها باید فقط مالیات را جمع‌آوری کنند؛ چراکه افراد متخصصی نیستند و این امر باید به افراد متخصصی واگذار شود که در اقتصاد بخش عمومی و اقتصاد مالیات‌ها تخصص و دانش دارند.
ایکنا : حال که شما معتقدید طراحی این امر باید به متخصصان واگذار شود به عنوان سؤال بعدی بفرمائید که آیا اساسا حساب و کتاب همه نهادهای کشور برای مراجع رسمی در دسترس است و آیا میتوان چنین موضوعی را محقق کرد؟
بنده اعتقاد دارم هنگامی‌که نظام مالیاتی به خوبی طراحی شود، چنین نظامی راه‌های جمع آوری اطلاعات را هم قطعا پیشنهاد کرده و مورد استفاده هم قرار خواهد گرفت.
ایکنا: به نظر شما با توجه به مسلمان بودن قاطبه مردم ایران و اینکه در دین مبین اسلام هم بر پرداخت مالیات‌هایی همانند خمس و زکات تأکید شده است، مسائل شرعی تا چه اندازه در رعایت قوانین مالیاتی و پرداخت مالیات از جانب مردم تأثیرگذار است؟
بنده در این زمینه تخصصی ندارم اما می‌دانم در همه کشورهایی که مردمانش مالیات را به شکل دقیق پرداخت می‌کنند به مالیات به عنوان یک فریضه دینی نگاه نمی‌کنند و خود سیستم مالیاتی و قانون است که مردم را وادار می‌کند مالیات را بپردازند و آنها هم اینکار را انجام می‌دهند؛ چراکه اگر اینکار را انجام ندهند مجازات خواهند شد اما در کشور ما، مردم فکر می‌کنند هرچقدر مالیات پرداخت نکنند به نفع آنان است.
ایکنا: شما ریشه این چالش‌ها را در چه می‌دانید و چگونه میتوان این مشکلات را حل کرد؟
چالش‌ها را باید در اینجا دید که به چه دلیل موضوع پایه مالیات بر مجموع درآمد که به عنوان ستون نظام مالیاتی تلقی می‌شود و قانون آن هم وجود دارد، اجرا نمی‌شود و بعد صورت مسئله را هم پاک می‌کنند؟ و سؤال دیگر این است که چه قدرتی باید وجود داشته باشد که این کار صورت گیرد؟ بنده معتقدم که همه مردم باید مالیات پرداخت کنند اما شرایط کنونی به گونه‌ای است که عده‌ای که ثروت زیادتری دارند و باید مالیات زیادتری هم پرداخت کنند، اصلا مالیات پرداخت نمی‌کنند و دلیلش هم این است که این افراد صاحب قدرت و نفوذ هستند که می‌توانند فرار مالیاتی داشته و در نظام مالیاتی هم دخالت کنند.
