حاصل برگزاری بیش از ۳۰ کنگره قرآن‌پژوهی و طب چه بود؟
گروه سلامت: در آغاز تصدی معاونت فرهنگی و دانشجویی تصور بر این بود که با توجه به برگزاری بیش از ۳۰ کنگره دانشگاهی قرآن‌پژوهی و با توجه به اینکه در هر کنگره حدود ۴۰ تا ۵۰ مقاله علمی پژوهشی ارائه شده، می‌بایست حاصل تمامی کنگره‌ها بیش از ۱۲۰۰ مقاله علمی باشد. اما چنین چیزی وجود نداشت!
محمد رضا فراهانی، معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، بر توسعه فعالیت‌های قرآن‌پژوهی و طب در وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی تأکید و با بر شماری تاریخ فعالیت‌های قرآنی در این وزارتخانه برنامه‌های آتی معاونت تحت سرپرستی خود در زمینه قرآن‌پژوهی را تشریح کرد.
فراهانی در ابتدا درباره نحوه انجام فعالیت‌های قرآن‌پژوهی و طب در وزارت بهداشت گفت: وزارت بهداشت همچون سایر وزارتخانه‌ها تا پیش از سال 1388 عمدتا در دو حوزه آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج فرهنگ قرآنی فعالیت می‌کرده است؛ البته عمده فعالیت‌های قرآنی تمامی ارگان‌های دولتی از فردای پیروزی انقلاب اسلامی ایران، شبیه به هم بوده و بر روی برگزاری مسابقات قرآن تمرکز داشته است.
وی ادامه داد: در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز مباحث قرآنی ابتدا با برگزاری مسابقات قرآنی در میان دانشجویان و سپس کارمندان آغاز و با مباحث تبلیغی و ترویجی مانند شبی با قرآن که بر محورهای قرائت قرآن و اجرای نغمات آئینی بود، ادامه پیدا کرد. این امر از سه دهه پیش در این وزارتخانه رایج بود و تنها شکل آن در دانشگاه‌های علوم پزشکی تفاوت داشت.
معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت اظهارکرد: عمده فعالیت‌های این‌چنینی که در حوزه مردمی ارگان‌های دولتی و ارگان‌های عمومی غیر دولتی وجود داشت، در واقع علایق و سلایق افرادی را پوشش داده است که دارای نفوذ و مسئولیت بوده‌اند و کارهای نسبتا شبیه به هم را انجام داده‌اند.
آغاز فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی قرآنی در نظام سلامت
فراهانی در ادامه درباره منشور توسعه فعالیت‌های قرآنی گفت: از سال 1379 دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با تحقیق و پژوهش در فعالیت‌های قرآنی ارگان‌های مختلف دولتی به رصد آنها به صورت غیر رسمی پرداخت و در سال 1388 منشور توسعه فعالیت‌های قرآنی را تصویب کرد. این منشور، اهداف و ساختارهای لازم توسعه فرهنگ قرآنی را در خود پیش‌بینی کرده بود.
فراهانی تصریح کرد: با تصویب منشور توسعه فعالیت‌های قرآنی علاوه بر فعالیت‌های آموزش عمومی، تبلیغی- ترویجی که از وظایف وزارت بهداشت بود، آموزش عالی و پژوهش‌های قرآنی نیز به آن افزوده شد و این احساس پدید آمد که پژوهش‌هایی برای توسعه فرهنگ قرآنی ضرورت دارد؛ پژوهش‌های قرآن‌محوری که بخش عمده آنها بر استخراج معارف و مفاهیم قرآنی از قرآن کریم و پژوهش در مورد روش‌های توسعه قرآن کریم متمرکز باشد. لذا این بعد سوم را شورای عالی انقلاب فرهنگی بر عهده دو وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار داد.
وی در توضیح فعالیت آموزش عالی و پژوهش‌های قرآنی گفت: وظیفه این بعد جدید تولید دانش از طریق پژوهش و تربیت کادرهای متخصص است که از آن به آموزش عالی تعبیر می‌شود. این قسمت ابتدا به وزارت علوم واگذار، سپس با تشکیل کمیسیون دو قلویی توسط وزارت بهداشت به صورت مشترک به هر دو دستگاه محول شد. لذا به فعالیت‌های پیشین که آموزش عمومی و فعالیت‌های تبیلغی و ترویجی بود، ابعاد پژوهش و آموزش عالی در نظام سلامت هم افزوده شد.
تاسیس دانشکده طب و دین، کرسی‌های فقه و سلامت
معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت همچنین توضیح داد: از سال 1388 پژوهش و آموزش عالی در نظام سلامت به وزارت بهداشت سپرده شد، پژوهش قرآنی در نظام سلامت یک بحث میان رشته‌ای بین قرآن و نظام سلامت است، بدین معنی که هر آنچه در قرآن در رابطه با نظام سلامت مفهوم و معنی دارد را باید مورد پژوهش قرار داد و در این حوزه به تولید دانش پرداخت.
وی افزود: در حوزه آموزش عالی نیز باید رشته‌هایی را ایجاد کرد که به تربیت کادر متخصص در حوزه قرآن‌پژوهی و طب بپردازند؛ لذا در این راستا به تأسیس کرسی‌ها، گروه‌های آموزشی و دانشکده‌هایی در دانشگاه‌های علوم پزشکی اقدام شد. دانشکده طب و دین در دانشگاه علوم پزشکی قم و یا کرسی فقه و سلامت در دانشگاه علوم پزشکی اراک نمونه این فعالیت‌ها هستند.
فراهانی در ادامه بیان کرد: تا پیش از واگذاری مسئولیت قرآن‌پژوهی به وزارت بهداشت کارهای اندکی در حوزه قرآن‌پژوهی در نظام سلامت انجام شده بود. البته فعالیت‌هایی در رابطه با طب و دین از جمله طب‌الرضا(ع)، طب اسلامی و بعضا طب سنتی انجام شده بود.
تبیین چرایی عدم توفیق فعالیت‌های قرآن‌پژوهی در گذشته
وی با ذکر این نکته که تصورات خلاف واقعی نیز در زمینه تولید دانش و ارائه آن در کنگره‌های قرآن‌پژوهی وجود داشت، تصریح کرد: در آغاز تصدی معاونت فرهنگی و دانشجویی تصور ما بر این بود که با توجه به برگزاری بیش از 30 کنگره دانشگاهی قرآن‌پژوهی و با توجه به اینکه در هر کنگره‌ای حدود 40 تا 50 مقاله علمی پژوهشی در این زمینه ارائه شده، می‌بایست حاصل تمامی کنگره‌ها بیش از 1200 مقاله علمی باشد. اما چنین چیزی وجود نداشت. در واقع یک مقاله در چندین کنگره ارائه شده بود و هر بار از آن به عنوان پژوهش جدیدی یاد کرده بودند. در نتیجه فقط حدود 70 مقاله در این زمینه وجود داشت. اما خوشبختانه کنگره‌های مذکور این تفکر را ایجاد کرده بود که در این زمینه می‌شود، کار کرد.
فراهانی عنوان کرد: آسیب‌شناسی قرآن‌پژوهی در نظام سلامت در دوره دولت تدبیر و امید آغاز شد که نتایج اولیه آسیب‌شناسی از حجم فعالیت‌های انجام شده رضایت بخش نبود.
معاون فرهنگی و دانشجویی وزیر بهداشت دلایل عدم توفیق فعالیت‌های قرآن‌پژوهی در حوزه سلامت را این گونه برشمرد: بکر بودن قرآن‌پژوهی در نظام سلامت، کمیت کمتر آیات مرتبط با سلامت نسبت به سایر رشته‌های علمی خصوصا علوم انسانیکه با قرآن ارتباط بیشتر و میدان فراخ‌تری را در این زمینه دارند و همچنین کم بودن تعداد افرادی که بر هر دو حوزه قرآنی پژوهی و حوزه پزشکی و سلامت مسلط باشند مهمترین این دلایل است.
وی اضافه کرد: در این معاونت احساس بر این بوده است که کسانی که از حوزه قرآن‌پژوهی وارد طب می‌شوند در حوزه طب ضعف دارند و آنهایی که از موضع پزشکی به قرآن‌پژوهی می‌پردازند بالعکس. البته نباید وجود افراد با صلاحیت که پزشک بوده و دارای تحصیلات حوزوی هستند و در حوزه قرآن پژوهی و طب فعالیت مفید و مثمر ثمری دارند را منکر شد.
نبود روحیه کار تیمی در کارهای پژوهشی
فراهانی همچنین سومین دلیل عدم توفیق کارهای قرآن پژوهی در ایران را نبود روحیه کار تیمی عنوان کرد و گفت: متأسفانه پژوهش‌های تیمی در ایران کار رایجی نیست و بیشتر تحقیقات انجام شده فردی است؛ در ایران بر خلاف کشورهای توسعه یافته که کارهای علمی فردی در اقلیت‌اند، بیشتر پژوهش‌ها فردی هستند.
وی همچنین عدم فراغت پزشکان و پرمشغله بودن آنها را دلیل دیگری دانست که به پزشکان اجازه نمی‌دهد به فعالیت‌های قرآن‌پژوهی روی آورند.
امکان تأسیس رشته قرآن‌پژوهی و طب در آینده
معاون وزیر بهداشت با تأکید بر شناسایی افراد توانمند در حوزه قرآن‌پژوهی و طب عنوان کرد: وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در حال شناسایی افراد توانمندی است که در حوزه طب کارهای قرآن‌پژوهی انجام می‌دهند و یا قرآن‌پژوهانی است که وارد حوزه طب شده‌اند و با شکل دادن شبکه ارتباطی بین آنها سعی خواهد کرد پروژه‌های قابل قبولی را تعریف کند.
وی اظهار کرد: بحث قرآن‌پژوهی و طب یا فقه و سلامت، بحث‌های بسیار مهمی هستند، پزشکی نوین و مسائلی مانند ناباروری و بسیاری از پدیده‌های دیگر نیاز به استفتائات فقهی و شرعی دارند. فقه هم مبنایش قرآن است. لذا می‌توان این کار‌ها را هم ذیل‌کارهای قرآن‌پژوهی به شمار آورد.
وی با ممکن دانستن ایجاد رشته مستقل قرآن‌پژوهی و طب گفت: این امکان نیز وجود دارد که در آینده رشته قرآن‌پژوهی و طب ایجاد شود، اما نخست باید دید که آیا می‌توان در این حوزه به تولید دانش پرداخت یا خیر؟
مشکل بودجه نیست، نیروی کارآمد نداریم
معاون وزیر بهداشت در ادامه به وجود بودجه کافی و مناسب در حوزه قرآن‌پژوهی اشاره کرد و افزود: در حوزه‌های قرآن‌پژوهی، مشکل مالی وجود ندارد، اتفاقا بودجه‌های خوبی در این زمینه فراهم است. متأسفانه مشکل عمده در این حوزه نبود نیروی انسانی کارآمد است، لذا در زمینه قرآن‌پژوهی و طب اگر افراد توانمندی وجود داشته باشند قطعا منابع مالی خوبی نیز در اختیار آنان گذاشته خواهد شد.
ناظرین پروژه‌های قرآن‌پژوهی و طب و آموزش عالی قرآن مدیران حوزوی هستند
فراهانی در پاسخ به این سوال که با توجه به منشور توسعه فعالیت‌های قرآنی چه ارتباطاتی بین وزارت بهداشت و نهاد‌های دینی در حوزه قرآن‌پژوهی و طب وجود دارد؟ عنوان کرد: هر سه کمیسیون آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج و کمیسیون آموزش عالی و پژوهش که در شورای توسعه فرهنگ قرآنی تعریف شده‌اند، کمیسیون‌های ممزوج شده‌ای در حوزه و دانشگاه هستند. در این کمیسیون‌ها مدیران ارشد حوزه‌های علمیه، وزارت‌های علوم و بهداشت و سازمان تبلیغات اسلامی حضور دارند. از سوی دیگر ناظران پروژه‌های آموزش عالی و پژوهش‌های قرآنی مدیران حوزوی هستند.
معاون وزیر بهداشت همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا فعالیت‌های قرآن‌پژوهی و طب نمود رسانه‌ای چندانی ندارد؟ گفت: در حوزه فعالیت‌های قرآن‌پژوهی این امور همچنان در حد سیاست‌گذاری‌های کلان، برنامه‌ریزی‌ها و تدوین سیاست‌های اجرایی و تعریف پروژه‌هاست و هنوز خروجی چندانی نداشته است، طبیعتا مردم زمانی تمایل دارند در جریانی فعالیتی قرار بگیرند که به نتیجه رسیده باشد و چندان به بیان برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌ها علاقمند نیستند. به همین دلیل تا حصول نتیجه و خروجی مطلوب سعی می‌شود این فعالیت‌ها رسانه‌ای نشود.
