رئیس بعدی؛ چهره جدید یا ...؟
گروه سیاسی: مجلس خبرگان رهبری از آغاز تا کنون ۳ رئیس به خود دیده و قرار است فردا چهارمین رئیس برای یک سال پایانی چهارمین دوره مجلس خبرگان از سوی اعضا انتخاب شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، هفدهمین اجلاس چهارمین دوره اجلاس خبرگان رهبری صبح فردا به ریاست آیت‌الله سیدمحمود هاشمی شاهرودی، نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری آغاز خواهد شد. بر اساس برنامه اعلام شده، انتخاب رئیس و هیئت‌رئیسه مجلس اولین دستور کار اجلاس هفدهم خواهد بود.
انتخاب هیئت‌رئیسه مجلس خبرگان رهبری شامل رئیس، دو نایبرئیس، دو منشى و دو کارپرداز به مدت 2 سال از سوی اعضای خبرگان با رأی مخفی انتخاب می‌شوند و اداره جلسات را بر عهده می‌گیرند. هر چند آخرین انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس چهارم همزمان شده است با درگذشت آیت‌الله مهدوی کنی و برخی گمان می‌کنند در این جلسه جانشین رئیس فقید خبرگان رهبری انتخاب خواهد شد، در حالی که این انتخابات، انتخابات دوره‌ای می‌باشد و هیئت‌رئیسه آتی خبرگان رهبری به مدت یک سال و تا پایان دوره چهارم رسمیت خواهد داشت.
در این جلسه، چهارمین رئیس خبرگان رهبری از ابتدای تأسیس تاکنون انتخاب خواهد شد. پیش از این مرحوم آیت‌الله علی مشکینی، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی و مرحوم آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی بر کرسی ریاست خبرگان تکیه زده بودند.
آیت‌الله مشکینی؛ رکوردار ریاست خبرگان رهبر
مرحوم آیت‌الله علی مشکینی اولین رئیس خبرگان رهبری بیشترین سابقه حضور بر رأس خبرگان رهبری را دارد. وی علاوه بر ریاست بر سه دوره خبرگان، حدود یک سال از چهارمین دوره خبرگان را نیز بر عهده داشت.
آیت‌الله مشکینی متولد 1300 در روستای آلنی از توابع شهر خیاو اردبیل است که بعدها به نام مشکین شهر تغییر نام یافت. وی برای تحصیل علوم دینی به اردبیل سفر کرد سپس راهی قم شد و از محضر آیات عظام محمد حجت کوه‌کمری، بروجردی ، سید محمد محقق دامادو سید محمد صادق روحانی کسب فیض کرد.
دویست تن از اساتید حوزه و طلبه‌ها در سال 1377 طی نامه‌ای خطاب به آیت‌الله بروجردی خواستار سازماندهی آموزشی در حوزه علمیه قم و اضافه شدن دروس دیگری همچون اخلاق به برنامه‌های تحصیلی طلاب شدند که این نامه به دست‌خط آیت‌الله مشکینی بود. آیت‌الله مشکینی خود از دهه 40 اخلاق و مکاسب را در حوزه تدریس می‌کرد.
پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله مشکینی به فعالیت‌های سیاسی روی آورد. مبارزات وی پس از قیام 15 خرداد به اوج خود رسید. وی از حادثه مسجد گوهر شاد نجات یافته بود و از آنجا به همراه یکی از طلاب اردبیل راهی قم شد. فعالیت‌های سیاسی آیت‌الله مشکینی باعث نشد که وی از فضای حوزه و دغدغه‌هایی که برای اصلاح آن دارد، جدا کند. آیت‌الله مشکینی به همراه جمعی از اساتید، به دنبال اصلاح حوزه بودند. وی همچنین با تأسیس مؤسسه الهادی به چاپ کتب مفید و اسلامی برای سطوح گوناگون جامعه همت گماشت.
آیت‌الله مشکینی در جلساتی که به منظور مبارزه با رژیم شاهنشاهی تشکیل می‌شد، شرکت داشت به همین دلیل مدتی را در تهران متواری بود، سپس ایران را به مقصد عراق ترک کرد. در اولین روزی که به قم بازگشت دستگیر شد. ساواک از او خواست در 48 ساعت آینده قم را ترک کند. آیت‌الله مشکینی راهی مشهد شد 15 ماه به تدریس پرداخت اما بار دیگر به قم بازگشت. این بار آیت‌الله مشکینی همراه با 27 نفر از اساتید حوزه تبعید شد. وی به زادگاه خود بازگشت اما از سوی ساواک دستگیر شد و به شهرهای ماهان و گلپایگان‌و کاشمر تبعید شد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی آیت‌الله مشکینی که یکی از یاران انقلاب بود، در مسئولیت‌های مختلفی حضور داشت. وی عضو خبرگان تدوین قانون اساسی بود. سپس در مجلس خبرگان رهبری عضویت یافت که ریاست این مجلس را در سه دوره بر عهده داشت. وی همچنین مسئولیت گزینش و اعزام قضات، امامت جمعه قم و ریاست شورای بازنگری قانون اساسی را بر عهده داشت.
از آیت‌الله مشکینی ترجمه قرآنی به یادگار مانده است ضمن روان بودن آن، نکات تفسیری مناسبی در آن ذکر شده است. از جمله ویژگی‌های این ترجمه این است که اگر در یک واژه چند معنا احتمال داده می‌شد تمام معانی را منعکس کرده‌اند به این ترتیب که در صورت متضاد بودن معانی، معنای دوم و سوم را با کلمه «یا» و در غیر اینصورت با کلمه «و» آورده‌اند. همچنین ایشان به ترجمه «واو» عطف که در اول برخی آیات هست نیز توجه داشته‌اند و اگر عطف به محذوف بوده است نکته حذف شده را بیان کرده‌اند.
نیرویی که رهبر معظم انقلاب با دیدن آیت‌الله مشکینی گرفتند
زمانی که آیت‌الله مشکینی در سال 1382 به دلیل بیماری در بیمارستان بقیه‌الله بستری بود، رهبر معظم انقلاب به عیادت این یار دیرین انقلاب رفتند. دکتر سیدمسعود خاتمی رئیس سابق بیمارستان بقیه‌الله در خاطرات خود از این عیادت این چنین می‌گوید: آقا وارد شدند، نور بر نور پاشید و رایحه دل انگیز معنویت در فضای اتاق پیچید... آیت الله مشکینی در بستر نیم خیز شدند و با آقا معانقه کردند... آیت الله مشکینی با صدای همیشه آرام و متین خود به آقا گفت «چرا زحمت کشیدید، با این همه مشغله جنابعالی و در این تهران شلوغ من راضی نبودم»، آقا در پاسخ فرمودند «من آمده ام با دیدن شما نیرو بگیرم».
آیت‌الله مشکینی نهایتاً عصر روز دوشنبه، ۸ مردادماه سال ۱۳۸۶ به دیار باقی شتافت.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و 3 سال ریاست بر مجلس خبرگان
آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی دومین رئیس مجلس خبرگان بود که در دوره چهارم، پس از درگذشت آیت‌الله مشکینی بر کرسی ریاست تکیه زد. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۱۳ در روستای نوق توابع رفسنجان به دنیا آمد. وی از عنفوان جوانی در حوزه علمیه به تحصیل علوم دینی پرداخت و به درجه اجتهاد نائل شد.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از سال 1337 تا پیروزی انقلاب اسلامی در تمامی صحنه‌های مبارزاتی حضوری چشم‌گیر داشت، چنانکه دستگیری‌های مکرر در 7 دوره متناوب از سال‌های 1337 تا 1357 در مجموع چهارسال و پنج ماه سختی‌های زندان را به جان خرید.
حضور در زندان به عنوان یک زندانی سیاسی هر چند برای همگان سخت و طاقت‌فرساست، اما آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از این فرصت استفاده کرد و با مطالعه قرآن، دست‌نوشته‌هایی تهیه کرد که پس از پیروزی انقلاب بر پایه آن، تفسیر راهنما منتشر شد. این تفسیر در ۲۰ جلد حاصل تحقیق و کار جمعی عده‌ای از محققان و قرآن‌پژوهان مرکز فرهنگ و معارف قرآنی دفتر تبلیغات اسلامی قم تحت نظر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی است.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی همواره از یاران و همراهان انقلاب، امام خیمنی(ره) و رهبر معظم انقلاب بود به طوری که در دوره‌های مختلف عهده‌داری مسئولیت‌های متفاوت بودند. عضویت در مجلس خبرگان رهبری، سرپرستی وزارت کشور، ریاست مجلس شورای اسلامی، امامت جمعه موقت تهران، جانشینی فرماندهی کل قوا و ریاست جمهوری را بر عهده داشتند.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی هم‌اکنون رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام است.
تعبیر بی‌سابقه امام خمینی(ره) درمورد آیت‌الله مهدوی کنی
آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی نیز ریاست بخشی از چهارمین دوره خبرگان رهبری را بر عهده داشت. وی پس از انتخابات دوره‌ای ریاست خبرگان، جایگزین آیت‌الله هاشمی رفسنجانی شد.
وی متولد 1310 در روستای کن از توابع استان تهران بود که پس از اتمام دوران تحصیلات ابتدایی، وارد مدرسه علمیه لرزاده در تهران شد و از محضر مرحوم آیت الله برهان استفاده کرد. سپس در سن ۱۷ سالگی به قم رفت و در کلاس درس اساتیدی همچون حضرات آیات مشکینی، حاج شیخ عبدالجواد سده‌ای (جبل عاملی)، شهید صدوقی، سلطانی، مجاهدی، رفیعی قزوینی، شعرانی، علامه طباطبایی، بروجردی، امام خمینی و گلپایگانی کسب فیض کرد.
آیت‌الله مهدوی کنی(قدس‌سره) پس از بازگشت به تهران در سال ۱۳۴۰، در مدرسه مروی به تدریس علوم حوزوی مشغول شدند و از سال ۱۳۴۲ امامت جماعت مسجد جدید‌التاسیس جلیلی در میدان فردوسی را پذیرفتند. این مسجد پایگاه مناسبی برای فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی ایشان شد. مبارزات معظم‌له علیه حکومت طاغوت، باعث دستگیری‌های متعدد، تبعید، شکنجه و زندانی‌شدن ایشان گردید. ایشان آخرین عالمی هستند که در روزهای نزدیک پیروزی انقلاب اسلامی برای چندمین بار دستگیر و در آستانه پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی آزاد شدند.
ایشان، فعالیت در مجامع علمی و سیاسی با حضور برخی دوستانشان مانند حضرات آیات شهید مطهری، شهید بهشتی، موسوی اردبیلی و... بوده است. در این جلسات مباحثی مانند اقتصاد اسلامی و حکومت اسلامی مورد بحث و بررسی بوده است که در نهایت منجر به تاسیس هسته‌هایی مثل جامعه روحانیت مبارز تهران و تهیه اساسنامه مبارزاتی و دینی برای آن شد.
اعتماد امام خمینی (ره) به آیت‌الله مهدوی‌کنی مثال‌زدنی بود. سمت‌های که وی پس از انقلاب اسلامی بر عهده داشت، گویای این واقعیت است. با این حال حجت‌الاسلام والمسلمین ناطق نوری در خاطره‌ای می‌گوید: روزی من و آیت‌الله مهدوی به محضر امام شرفیاب شدیم. البته بنده برای آیت‌الله مهدوی احترام ویژه‌ای قایل بوده ونیزهستم. ابتدا خدمت امام عرض کردم، من مسئول امنیت کشورم و کمیته نیز باید تحت امرم باشد و با وجود جناب آیت‌الله مهدوی که در کمیته هستند، تحقق این مسئله مشکل است؛ حالا حضرت عالی قضاوت بفرمایید، بنده کمیته را رها کنم و آیت‌الله مهدوی مسئولیت آن را داشته باشند و یا خیر. خلاصه امام هم بدون رودربایستی گفتند چون امنیت کشور به عهده وزیر کشور است، کمیته هم باید زیر نظر او باشد. البته حضرت امام تعبیری درباره آیت‌الله مهدوی داشتند که در مورد هیچ‌کس سابقه ندارد چنین چیزی گفته باشند؛ ایشان فرمودند: «من به شما (مهدوی کنی) اردات داشته‌ام و دارم و خواهم داشت» این خواهم داشت چک سفیدی درباره آیت‌الله مهدوی بود و نشانه علاقه وافر امام نسبت به آقای مهدوی بود.
عضویت در حلقه اولیه شورای انقلاب از طرف حضرت امام خمینی(ره)، عضویت در کمیته استقبال از حضرت امام(ره)، سرپرستی کمیته انقلاب اسلامی، عضویت به عنوان فقیه در شورای نگهبان قانون اساسی، نمایندگی حضرت امام خمینی (ره) در هیأت حل اختلاف مسئولان نظام، وزارت کشور در کابینه شهید رجایی و شهید باهنر، نخست‌وزیری پس از شهادت شهیدان رجایی و باهنر، عضویت در ستاد انقلاب فرهنگی به حکم حضرت امام خمینی(ره)، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی به حکم حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، مسئولیت ستاد کمک‌رسانی به مردم مناطق بمباران‌شده، عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی، ریاست مرکز رسیدگی به امور مساجد و عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام از جمله سمت‌های آیت‌الله مهدوی کنی در طول حیات انقلاب اسلامی بود.
زمانی که آیت‌الله مهدوی کنی از مراسم ویژه سالگرد رحلت بنیانگذار کبیر انقلاب بازگشته بود، دچار سکته قلبی شد و نهایتاً روز سه‌شنبه، ۲۹ مهرماه سال ۱۳۹۳ در بیمارستان رجایی تهران درگذشت. مراسم تشییع وی در دانشگاه تهران با حضور رهبر معظم انقلاب برگزار شد.
شانزدهمین اجلاس چهارمین دوره خبرگان رهبری در حالی طی روزهای 11 و 12 شهریورماه برگزار شد که به دلیل درگذشت آیت‌الله مهدوی کنی، ریاست جلسه را آیت‌الله سیدمحمود هاشمی شاهرودی، نائب‌رئیس مجلس شورای اسلامی بر عهده داشت.
نگاهی به اعضای هیئت‌رئیسه خبرگان رهبری از آغاز تا کنون
قرار است در آغاز اجلاس هفدهم، رئیس مجلس خبرگان از سوی اعضا انتخاب شود.
دوره اول خبرگان رهبری بین سال‌های 69-61 برگزار شد. اعضای مجلس خبرگان رهبری، آیت‌الله مشکینی را به عنوان رئیس، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را به عنوان نائب‌رئیس و آیت‌الله محمد مؤمن و آیت‌الله حسن طاهری خرم‌آبادی را به عنوان منشیان جلسه برگزیدند.
دوره دوم خبرگان نیز بین سال‌های سال 77- 69 برگزار شد. آیت‌الله مشکینی در این دوره نیز با رأی اعضا ریاست خبرگان را بر عهده داشت. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله امینی، نواب رئیس، آیت‌الله حسن طاهری خرم‌آبادی و آیت‌الله محمد مؤمن منشیان مجلس انتخاب شدند.
سومین دوره نیز به ریاست آیت‌الله مشکینی طی سال‌های 85 – 77 برگزار شد. در این دوره، آیت الله هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله امینی به عنوان نواب رئیس و آیت‌الله حسن طاهری خرم‌آبادی و حجت‌الاسلا م قربانعلی دری نجف آبادی به عنوان منشیان، دیگر اعضای هیئت‌رئیسه مجلس خبرگان بودند.
چهارمین دوره مجلس خبرگان تفاوت‌هایی با سال گذشته دارد. این دوره چهار رئیس خواهد داشت. این دوره از سال 85 آغاز شده و تا اسفندماه سال آینده ادامه خواهد داشت. در اولین سال دوره چهارم آیت‌الله مشکینی رئیس خبرگان بود که آیت الله هاشمی رفسنجانی، آیت الله یزدی، حجت‌الاسلام دری نجف آبادی و حجت‌الاسلام سید احمد خاتمی نیز در کنار وی حضور داشتند. آیت‌الله مشکینی در این دوره، با 71 رأی برای چهارمین بار بر کرسی خبرگان تکیه زد.
طی سال 86 تا 89 آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس خبرگان انتخاب شد و آیت‌الله محمد مؤمن به جمع هیئت‌رئیسه اضافه شد. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در شهریور ماه 1386 هاشمی رفسنجانی با 41 رأی و در سال 87 با 51 رأی رئیس خبرگان شد.
از سال 89 نیز آیت الله مهدوی کنی به عنوان رئیس مجلس خبرگان شناخته می‌شود. آیت‌الله سیدمحمود هاشمی شاهرودی، آیت‌الله محمد یزدی، آیت‌الله سید احمد خاتمی و حجت‌الاسلام قربانعلی دری نجف‌آبادی نیز دیگر اعضای هیئت‌رئیسه هستند. آیت‌الله مهدوی کنی با 64 رأی از 81 نفر رئیس خبرگان شد.
باید دید صبح فردا چه کسی برای آخرین سال چهارمین دوره خبرگان رهبری بر کرسی ریاست تکیه خواهد زد.
