بهار؛ نوید حیات نو
گروه اندیشه: زندگی پس از مرگ دغدغه همیشگی انسان است؛ خداوند در قرآن به این مسئله اشاره می‌کند و با نشان دادن زنده شدن دوباره زمین پس از زمستان، به انسان حیاتی دوباره را نوید می‌دهد.
بهار نوید حیات دوباره است و پرسش انسان مرگ آگاه را با ارجاع وی به نظام طبیعت پاسخ می‌دهد. دغدغه حیات جاودان و نوید حیات نو امری است که در آیات متعددی از قرآن مورد اشاره قرار گرفته و رستاخیز طبیعت و وقوع بهار به عنوان آیه و نشانه‌ای از رستاخیز جان طرح شده است. در ادامه، ضمن اشاره به برخی از این آیات، مختصری از شروح و تفاسیر پیرامون این آیات مورد اشاره قرار می‌گیرد.
حیات پس از مرگ، سؤال همیشه انسان
وَیَقُولُ الْإِنسَانُ أَئِذَا مَا مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَیًّا: و انسان مىگوید: «آیا وقتى بمیرم، راستى زنده [از قبر] بیرون آورده مىشوم؟» (مریم 66)
آیا پس از مرگ، دوباره زنده می‌شویم. بی‌شک یکی از سوالات همیشه انسان از خود درخصوص حیات پس از مرگ بوده است. انسان از مرگ می‌هراسد و دوستدار زنده بودن است و خداوند به چنین سوالی در وجود انسان اشاره کرده و آن را بیان کرده است. بی‌شک مرگ احساسی درونی است و اندیشمندان بسیاری به مواجهه و تحلیل آن پرداخته‌اند. اما چنین سوالی هیچگاه از بین نرفته است. آیات بسیازی در قرآن به این مسئله پرداخته و به آن پاسخ داده‌اند
تغییرات طبیعی و بهار
وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن رِّزْقٍ فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ آیَاتٌ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ: و [نیز در] پیاپى آمدن شب و روز، و آنچه خدا از روزى از آسمان فرود آورده و به [وسیله] آن، زمین را پس از مرگش زنده گردانیده است و [همچنین در] گردش بادها [به هر سو،] براى مردمى که مىاندیشند نشانههایى است. (جاثیه/5)
زنده شدن مردگان یکی از نشانه‌های قدرت خداوند معرفی شده است. در این آیه دگرگونی طبیعیت به عنوان نشانه‌ای برای اندیشمندان یاد شده است. تکرار شب و روز، باران و زنده شدن زمین به وسیله آن و نیز گردش بادها. بی‌شک در بهار می‌توان این سه عنصر را به وضوح دید. پس از چرخش شب‌ها و روزهای پیاپی نوروز فرا می‌رسد. هر چند نوروز یکی از محصولات قرارداد سال در میان مردم است اما تکرار روزها را نشان داده و تعداد مشخصی از آن را سال نام نهاده است. از سویی دیگر فصل بهار در نزد ایرانیان فصل زنده شدن طبیعت پس از زمستان قلمداد می‌شود. باران و باد بهاری باعث می‌شود مرگ طبیعت در زمستان به پایان برسد و گیاهان دوباره پس از مرگ زمستانی به زندگی باز گردند؛ به راستی زنده شدن طبیعت به واسطه باران بهاری را می‌توان یکی از نشانه‌های وجود تدبیر در نظان طبیعت دانست.
تُولِجُ اللَّیْلَ فِی الْنَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَتُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَتُخْرِجُ الَمَیَّتَ مِنَ الْحَیِّ وَتَرْزُقُ مَن تَشَاء بِغَیْرِ حِسَابٍ (آل عمران/27)
زنده شدن مردگان قدرت‌نمایی خداوند بیان شده است. برای خداوند که در نظام طبیعت مرده ار از زنده ایجاد می‌کند، خلق حیات نو در نظامی عام تر کار دشواری نیست. نگاهی دقیق‌تر به افعال آیه فوق خبر از همراهی مرگ و حیات در هم می‌کند. فعل تُولِجُ به معانی داخل شدن امری در امر دیگر است و اینجا به درونی بودن روز و شب در یکدیگر اشاره داد. در ادامه آیه خروج زنده از مرده و مرده از زنده را می‌توان نشانی از همراهی مرگ و زندگی دانست و البته بی‌شک این افعال نیازمدن فاغلی است که این کار را میسر می‌کند. مرگ و زندگی در دورن یکدیگرند اما تنها با اراده الهی است که حرکت یکی به سوی دیگری آغاز و تداوم می‌یابد.
بهار؛ نوید حیات نو
وَالَّذِی نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَنشَرْنَا بِهِ بَلْدَةً مَّیْتًا کَذَلِکَ تُخْرَجُونَ (زخرف 11)
مجمع البیان در تفسیر این آیه چنین آورده است که آرى، همان گونه که گیاهان و گلها را آفریدگار تواناى هستى در پرتو خواست و قدرت وصفناپذیر خویش، از زمین خشک و مرده رویانید؛ به هوش باشید که در آستانه رستاخیز نیز شما به خواست او از آرامگاههایتان برانگیخته مىشوید. بهار اگر چه نو شدن طبیعت است، اما ما را به یاد معاد نیز می‌اندازد. زمانی که مانند زمین مرده که پس از زمستان زنده می‌شود زنده می شویم.
وَآیَةٌ لَّهُمُ الْأَرْضُ الْمَیْتَةُ أَحْیَیْنَاهَا وَأَخْرَجْنَا مِنْهَا حَبًّا فَمِنْهُ یَأْکُلُونَ (یس 33)
علاوه طباطبایی معتقد است که در این آیه به تدبیر امر ارزاق مردم، و تغذیه آنان به وسیله حبوبات و میوهها، از قبیل خرما و انگور و غیره اشاره شده است. زمین مرده به بهار و زنده شدن می‌تواند خوراک مردم را تامین کند. با آغاز بهار کشاورزی آغاز می‌شود و زمین مرده که تا دیروز تنها خاک بوده، آثار زندگی را در خود نشان می‌دهد. زندگی نو طبیعت پس از مرگ نوید حیاتی دوباره برای انسان است.
وَاللَّهُ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیَاحَ فَتُثِیرُ سَحَابًا فَسُقْنَاهُ إِلَى بَلَدٍ مَّیِّتٍ فَأَحْیَیْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا کَذَلِکَ النُّشُورُ (فاطر/9)
«یکی دیگر از نمایش‌های خدا درجهان که قرآن از آن یاد می‌کند، حیات دوباره طبیعت است، طبیعتی که در فصل زمستان می‌میرد و سبزی وشادابی خود را از دست می‌دهد، اما در فصل بهار دوباره زنده شده وجان دیگر می‌گیرد. قرآن این رحمت الهی را با ریزش باران توصیف می‌کند. توصیف طبیعت و حیات دوباره آن یکی ا زنمونه‌های دیگر شگفتی‌های طبیعت در قرآن است، اما جالب است بدانیم هدف این توصیف مشهود، نشان دادن طبیعی حیات انسان پس ازمرگ است، به عبارت دیگر برای آن است که چگونه پس از آنکه تمام جسم او پوسید و متلاشی شد، دوباره زنده می‌شود، همان‌گونه که طبیعت زمین پس از پژمردگی و خزان ومرگ، دوباره حیات پیدا می‌کند.»
