تشریح جهت‌گیری‌های نظام ملی پژوهش و آموزش عالی قرآنی

ابوالفضل خوش‌منش، رئیس مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در مورد سیاست‌ها و جهت‌گیری‌های نظام ملی پژوهش و آموزش عالی قرآنی گفت: مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور به‌عنوان نهاد سیاستگذار در جهت‌دهی نهادها و سازمان‌های مؤثر در نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی عمل می‌کند.

دبیر کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور عنوان کرد: مرکز پژوهش و آموزش عالی قرآنی به‌عنوان دبیرخانه کمیسیون روی اعتبارات سال‌های قبل که به‌عنوان اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی در حوزه پژوهش و آموزش عالی قرآنی ارسال می‌شد، یک آسیب‌شناسی انجام داد. این اشکالی بود که خود شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز رفع این اشکال را در دستورالعمل‌هایش دیده بود. اعتبارات غالباً برای برنامه‌های جاری دستگاه‌ها که دستگاه‌ها برای آن‌ها بودجه و اعتبارات جداگانه‌ای دارند، هزینه می‌شد. برای همین شورای توسعه فرهنگ قرآنی در مرکز به این نتیجه رسید که باید یک سری برنامه‌های ملی و بین‌المللی تصویب شود تا این اعتبارات از وظایف یک دستگاه و نهاد خارج شود؛ یعنی با مشارکت جمعی دستگاه‌ها این برنامه‌ها اجرا شود و اعتبارات آن را از محل اعتبارات کمک به اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی تأمین کنند.

وی افزود: این برنامه‌ها تحت عنوان نیازهایی که نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی دارند، احصا شد. مطالبات اسناد بالادستی از نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی، تحلیل وضعیت نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی طی جلسات کارشناسی و تخصصی و دیگر مطالعات پایه‌ای مبنای تعریف 9 برنامه قرار گرفت. این 9 برنامه به‌عنوان برنامه‌های ملی و بین‌المللی نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی تصویب شده و قرار است اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی به برنامه‌هایی که ذیل این 9 عنوان کلان‌برنامه می‌آید تخصیص پیدا کند؛ یعنی دستگاه‌ها دیگر نیازهای خودشان را برای جذب اعتبارات مطرح نمی‌کنند بلکه این نیازهای اساسی نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی است که مبنای تخصیص اعتبارات قرار می‌گیرد.

خوش‌منش در ادامه گفت: به این ترتیب ما توانستیم نیازهای نظام توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی را با این مدلی که داشتیم ـ و اسم آن را مدل «نیازمحور ظرفیت‌پرداز» گذاشته‌ایم ـ، به جای اینکه دستگاه‌ها نیازهایشان را به ما ارائه دهند ما نیازهایمان را به دستگاه‌ها و پژوهشگرها ارائه می‌دهیم. این مدل نیاز محور است و نیازهای نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی را تأمین خواهد کرد و ظرفیت‌پرداز است به این معنا که ظرفیت دستگاه‌ها را در راستای رفع نیازهای اساسی نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی به کار خواهد گرفت و این ظرفیت خود به خود پردازش می‌شود، رشد می‌کند و سال‌های بعد هم در راستای تأمین نیازهای اساسی نظام توسعه فرهنگ قرآنی قرار می‌گیرد.

رئیس مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور اظهار کرد: به این ترتیب یک هم‌افزایی دسته‌جمعی با این سیاستی که مرکز به‌عنوان ستاد اتخاذ کرده است در دستگاه‌های ذی ربط و پژوهش‌های قرآنی رخ می‌دهد و ان‌شاء‌الله نیاز انسانی و دانشی نظام توسعه فرهنگ قرآنی به نحو بهتر و بهینه‌تر تأمین خواهد شد.

سهم اعتبارات پژوهشی از کل اعتبارات کمک به اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی

وی در پاسخ به این سؤال که سهم اعتبارات پژوهشی از کل اعتبارات چه مقدار بوده است، عنوان کرد: اعتبارات پژوهش و آموزش عالی قرآنی 12 درصد اعتبارات کل کمک به اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی است که بخشی از آن  به پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام بهداشت و سلامت تعلق پیدا می‌کند. مقدمات امضای تفاهم‌نامه تخصیص اعتبارات بین وزارت علوم و شورای توسعه فرهنگ قرآنی در حال انجام است. ان شاءالله تفاهم‌نامه این اعتبارات امضا شود و با مدیریت ما به آن 9 کلان‌برنامه اختصاص پیدا خواهد کرد.

خوش‌منش ادامه داد: البته ما در حال رایزنی هستیم و به شدت در تلاش هستیم با توجه به تدوین سندمان و فعال شدن کمیسیون و کارگروه‌هایمان این اعتبارات را در سال 94 افزایش دهیم و سهم آن را زیاد کنیم که ان‌شاء‌الله سهم بیشتری به حوزه پژوهش و آموزش عالی قرآنی تعلق پیدا کند. فعلاً 9 درصد اعتبارات برای حوزه پژوهش و آموزش عالی قرآنی هست که برای 9 تا برنامه هزینه می‌شود.

وی افزود: غیر از این اعتبارات، بقیه بودجه به نظام تبلیغ و ترویج و نظام آموزش عمومی تعلق پیدا می‌کند و با مدیریت کمیسیون تبلیغ و ترویج و کمیسیون آموزش عمومی برای این دو حوزه هزینه می‌شود.

خوش‌منش اعتبارات این کلان برنامه‌ها را مربوط به بودجه سال 93 اعلام کرد و افزود: این اعتبارات مربوط به سال 93 است. بودجه 90 بودجه‌ دیگری بوده است. بودجه سال 90 در زمانی که مرکز فعال نبوده به دانشگاه‌ها رفته است. آن بخشی از آن که باقی مانده تحت عنوان اعتبارات باقیمانده سال 90 در شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای توسعه فرهنگ قرآنی مانده است. ما با گزارش‌هایی که از دانشگاه‌ها گرفتیم و نتیجه آن را به شورا اعلام می‌کنیم در تلاش هستیم ‌آن اعتبارات را نیز جذب کنیم و در راستای این برنامه‌ها و اجرای اقدامات سند راهبردی پژوهش و آموزش عالی قرآنی هزینه کنیم.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا بودجه 90 هم به همین کلان برنامه‌ها اختصاص پیدا می‌کند؟ گفت: اگر بتوانیم گزارش‌های تفصیلی که دانشگاه‌ها به ما داده‌اند را به شورا ارائه بدهیم و باقیمانده آن اعتبارات تفاهم‌نامه را طی از شورا بگیریم، آن بودجه نیز به همین برنامه‌ها اختصاص پیدا می‌کند و چون آن موقع مربوط به حوزه فرهنگی بوده، بخشی نیز به بخش فرهنگی تخصیص پیدا خواهد کرد.

عناوین 9 کلان برنامه قرآنی

خوش‌منش با اشاره به عناوین 9 کلان‌برنامه قرآنی، گفت: 9 برنامه‌ را ما تصویب کردیم و وزیر علوم تحقیقات و فناوری به عنوان رئیس کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور ابلاغ کردند که اعتبارات ذیل آن‌ها هزینه شود. عنوان این کلان برنامه‌های ملی و بین‌المللی حوزه تخصصی پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور به این شرح است:
1 برنامه ملی استقرار سامانه هوشمند مدیریت دانش قرآنی
2 برنامه ملی توسعه مطالعات نظام‌سازی قرآنی
3 برنامه ملی توسعه مطالعات فرهنگ‌سازی و مدیریت امور قرآنی کشور
4 برنامه ملی گفتمان‌سازی ادبیات توسعه فرهنگ قرآنی در حوزه تخصصی
5 برنامه ملی ارتقای سرمایه انسانی نظام پژوهش آموزش عالی قرآنی
6 برنامه ملی طراحی، توسعه و ارتقای برنامه های درسی قرآنی در نظام آموزش عالی
7 برنامه ملی طراحی و استقرار نظام جامع برنامه‌ریزی، نظارت و ارزیابی نظام پژوهشی آموزش عالی قرآنی
8 برنامه ملی توانمندسازی نیروی انسانی نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی در تعاملات بین‌الملل
9 برنامه ملی و بین‌المللی گسترش گفتمان قرآنی اهل بیت(ع) در عرصه علمی داخل و بین‌الملل

رئیس مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور گفت: تدبیری که برای اجرای برنامه شده این است که حول هر برنامه یک کمیته راهبری تشکیل می‌شود و این برنامه که یک عنوان کلان است تبدیل به یک سبد پروژه تفصیلی که مشتمل بر تعدادی خرد پروژه هست، می‌شود. این سبد پروژه‌ها در دبیرخانه کمیسیون توسعه و آموزش و پژوهش قرآنی تدوین شده و در کمیته راهبری که اساتید متخصص و اجرایی آن موضوع هستند می‌رود و در کمیسیون راهبری آن برنامه، این سبد پروژه‌ها اصلاح و ویرایش می‌شوند و بعد این سبد پروژه‌ها به‌عنوان نیازهای ما به دستگاه‌های عضو کمیسیون و کارگروه‌های تخصصی فراخوان و ابلاغ می‌شوند.

وی افزود: دستگاه‌ها و پژوهشگران نیز تا هرکجا که بتوانند سبد پروژه‌های پیشنهادی ما را انجام بدهند ذیل آن اعلام آمادگی می‌کنند. ما سبد پروژه­ها را در پایگاه اطلاع رسانی مرکز نیز اطلاع‌رسانی می‌کنیم. هر کسی توانست بخشی از این پروژه‌‌ها را انجام بدهد اعلام آمادگی می‌کند و در قالبی که ما اعلام می‌کنیم و فرم‌هایی که قرار می‌دهیم پروپوزال پر می‌کند. پروپوزال‌ها در کمیته راهبری مرتبط ارزیابی می‌شود. اگر پروپوزال تصویب شد، ما با آن برنامه و پروپوزال تحت عنوان برنامه‌ای که داریم قرارداد می‌بندیم و اعتبار آن را به‌صورت مرحله به مرحله تأمین می‌کنیم.

خوش‌منش در مورد میزان بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 93، اظهار کرد: کل اعتبارات اجرای منشور که در بودجه کشور مصوب بوده، دویست میلیارد تومان بود که البته همه آن تخصیص پیدا نکرده است. آن چیزی که ما برای 9 تا کلان برنامه بتوانیم تخصیص پیدا کنیم حداکثر 8، 9 میلیارد تومان است. اگر بودجه 90 را بتوانیم جذب کنیم به این مبلغ اضافه می‌شود.

وی در رابطه با تعداد جلسات تشکیل شده این کمیسیون گفت: هجدهمین جلسه کمیسیون را اوایل دی‌ماه برگزار کردیم. از این هجده تا، پنج تای آن در دولت یازدهم بوده که به ریاست وزیر علوم تشکیل شده است. قبل از آن در حوزه معاونت آموزشی فرهنگی مستقر بوده است. از وقتی کمیسیون ومرکز ما فعال شده تا بحال پنج جلسه با حضور وزیر تشکیل داده‌ایم.

خوش‌منش اظهار کرد: در جلسات همه اعضای کمیسیون دعوت می‌شوند. اعضای کمیسیون اعم از معاونان پژوهشی ـ آموزشی حوزه علمیه، رئیس جهاد دانشگاهی، معاونان دانشگاه آزاد، معاونان پژوهشی ـ آموزشی و فرهنگی وزارت علوم به‌عنوان رؤسای کارگروه آموزش و پژوهش و امور بین‌الملل، مدیران برخی از مراکز پژوهشی نیز به‌صورت ادواری انتخاب و در جلسه دعوت می‌شوند و همه نیز حضور پیدا می‌کنند. بحمدالله کمیسیون پژوهش و آموزش عالی قرآنی بین کمیسیون‌های شورا با اهتمامی که وزیر و معاونان وزیر و حوزه علمیه دارند به‌صورت قویتر تشکیل می‌شود و مصوباتش را نیز نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی راهبری می‌کند.

وی در رابطه با مصوبات دیگر این کمیسیون به غیر از 9 کلان برنامه قرآنی، گفت: آن چیزی که برای تخصیص اعتبارات اصلی بوده است همان 9 کلان برنامه قرآنی بوده است. منتهی تدوین سند پژوهش و آموزش عالی قرآنی و سند راهبردی نیز از مصوبات کمیسیون ما بود که در کارگروه پژوهش در حال انجام است.

این مقام مسئول ابراز کرد: پیگیری اعتبارات سال 90، گزارش‌گیری از دانشگاه‌ها، آئین‌نامه کمیسیون، ترکیب اعضای کمیسیون و کارگروه‌های تخصصی ذیل آن کارگروه‌های آموزش و پژوهش و بین‌الملل، نیز از مصوبات کمیسیون ما بوده است.

خوش‌منش در پاسخ به این سؤال که چه چیزی باعث شده پروسه کلان برنامه‌ها که باید بودجه را بگیرد طولانی شود، اظهار کرد: در زمان‌بندی خودش پیش می‌رود. ما به‌عنوان نهاد سیاستگذار تأکید و اصرار داشتیم که اعتبارات پژوهش و آموزش عالی قرآنی واقعاً به پژوهش و آموزش عالی تعلق پیدا کند و این اعتبارات به طرح‌های جاری دستگاه‌ها که بودجه جداگانه می‌گیرند تعلق پیدا نکند و آن روال غلطی که در سال‌های گذشته به دلیل عدم فعال بودن کمیسیون و مرکز و اینها اتفاق افتاد دیگر اتفاق نیفتد؛ به همین منظور تلاش کردیم که اول این روند سال‌های گذشته و برنامه‌هایی که از دستگاها می‌آمده را آسیب‌شناسی کنیم و دیگر اینکه اینها را در راستای تأمین نیازهای اساسی نظام پژوهش و آموزش عالی قرانی جهت‌دهی کنیم.

وی افزود: از طرفی دیده می‌شود که اعتبارات قرآنی هزینه می‌شود؛ از طرفی نیازهایی در ستاد داریم که اینها هنوز مانده به‌‌‌طور مثال برنامه‌های درسی آسیب‌شناسی نمی‌شود یا مطالعات نظام‌سازی قرآنی یا مطالعات مدیریت امور قرآنی در نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی انجام نمی‌شود یا مثلاً در حوزه بین‌الملل ما فعالیت چندانی نداریم. این نیازها را می‌دیدیم و می‌دیدیم که اعتباراتی هزینه شده و هیچکدام از آن ها در راستای رفع این نیازها نبوده است به همین دلیل یک روندی را اتخاذ کردیم که برای سال‌های بعد هم ماندگار شود و نیازهای ما برای تخصیص اعتبارات محوریت داشته باشد.

خوش‌منش اظهار کرد: نیازها را مطالعه کردیم و همین‌ها زمان برد و طول کشید. اینکه از ظرفیت دستگاه‌ها، نهادها و پژوهشگران در رفع این نیازها بخواهیم مشارکت بگیریم باز خود آن طول کشید. به نظر من برنامه‌ها در روال خودش طی می‌شود و البته کمیسیون ما و دبیرخانه این کمیسیون بسیار فعال است.
وی افزود: دستگاه‌های عضو کمیسیون در جلسات هستند و می‌دانند اینجا چه روالی در حال طی شدن است. سبد پروژه تعریف می‌شود، کمیته‌های راهبری تشکیل شده و ان شاء الله سبد پروژه‌ها به دستگاه‌ها ابلاغ می‌شود .

وی اظهار کرد: در اجرای برنامه‌های ملی و بین‌المللی تأکید ما بر تقویت بخش مردمی و غیر دولتی است. این سیاستی بوده که شورای توسعه فرهنگ قرآنی اتخاذ کرده است. سیاستی بوده که اسناد بالادستی به ما تکلیف کرده‌اند که ما ظرفیت بخش مردمی و غیر دولتی را در راستای رفع نیازهای نظام پژوهش و آموزش عالی قرآنی فعال کنیم. ما می‌خواهیم تمرکز را از دستگاه‌های دولتی به سمت پژوهشگرها ببریم. اعتبارات به دست پژوهشگری برسد که فعالیت انجام می‌دهد. اعتبارات برای آموزشی که واقعاً‌ در دانشگاه‌ها انجام می‌شود هزینه شود. این کاری است که رسانه‌ها نیز باید به ما کمک کنند که هم پژوهشگران اطلاع پیدا کنند و هم کسانی که توانایی آموزش‌های آکادمیک قرآنی را در خودشان می‌بینند اطلاع پیدا کنند که ان شاءالله این روند هزینه‌کرد بودجه در مسیر صحیح خودش قرار بگیرد.

خوش منش گفت: بعد از نهایی شدن سبد پروژه‌ها نشست خبری برگزار خواهد شد و در مورد اعتبار هر برنامه، تعداد پروژه‌های واصله و رد شده و ... صحبت خواهد شد. علاقه‌مند هستیم اعتباراتی که برای قرآن در نظر گرفته شده طوری هزینه شود که مرضی صاحب قرآن باشد و واقعاً ‌در تقویت پژوهش و آموزش عالی قرآنی هزینه شود.