«میز پژوهش اساتید»؛ اقدام شایسته‌ای در اطلاع‌رسانی روند اجرای طرح‌های پژوهشی
گروه دانشگاه: دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) به رغم بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دیگر، شرح برخی از پژوهش‌های در دست اساتید این دانشگاه را تحت عنوان «میز پژوهش اساتید» منتشر می‌کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، اطلاع از پژوهش‌های قرآنی همواره دغدغه افرادی بوده است که در این حوزه مشغول تدریس، آموزش، پژوهش و تحقیق هستند. اما به دلیل این‌که اغلب محققان از طرح‌های پژوهشی که در دست است مطلع نیستند، ممکن است اقدامات موازی صورت گیرد و وقت و انرژی پژوهشگران این عرصه در حقیقت تا حدی به هدر برود.
در این میان دانشگاه امام صادق(ع) اقدامی شایسته را صورت داده است که در جای خود شایسته تقدیر است. سایت دانشکده و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) در بخشی با عنوان «میز پژوهش اساتید» گزارش پژوهش‌هایی که توسط اساتید این دانشکده انجام می‌شود را برای استفاده عموم دانشجویان، اساتید و پژوهشگران قرار داده است. گرچه به‌روز رسانی این بخش با کندی صورت می‌گیرد، اما پیگیری آن و همچنین بسط آن در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دیگر می‌تواند اقدامی شایسته و لازم باشد.
در ادامه دو نمونه از فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) در قالب میز پژوهش مورد توجه قرار گرفته است، می‌آید:
«بسم الله الرحمن الرحیم
گزارش میز پژوهش از 15 فروردین تا 15 اردیبهشت 93
احمد پاکتچی
همچنان دو طرح پژوهشی، طرح تحقیقاتی نقل به معنا در حوزه مطالعات حدیث و نظریه فرهنگ در روسیه، محوری‌ترین کار در میز پژوهش بنده است. در ارتباط با طرح نقل به معنا، مباحث مربوط به حوزه حروف و ادات، به اندازه‌ای زمینه اصلی کار فاصله گرفت که با وجود صرف مدتی قابل ملاحظه تصمیم گرفتم آن را به‌عنوان نوشته مستقلی از متن اصلی جدا کنم و به دو سطر توضیح در این باره بسنده کنم. علت اصلی جداسازی آن بود که پس از روزها کار احساس کردم آنچه انجام داده‌ام بیشتر زبانشناسی است تا مطالعات حدیث، زیرا معناشناسان قبلی درباره معنای حروف کاری صورت نداده بودند و خود ناچار بودم همه مسیر را طی کنم و نظریه‌پردازی‌های لازم را انجام دهم. به هر روی ثمره کار، انجام یک مطالعه گسترده در حوزه روابط معنایی در حروف و ادات بود که امیدوارم اندکی پس از کار اصلیِ نقل به معنا، آن را نیز به‌عنوان نوشته‌ای کوتاه، اما مستقل منتشر کنم. این نخستین بار خواهد بود که در خصوص روابط معنایی در حروف، کار معناشناسی صورت می‌گیرد. یکی دیگر از محصولات جانبی این کار، گردآوری مجموعه‌ای از داده‌ها و انسجام و تحلیل آن‌ها در خصوص نقل به معنا در قرائت و به خصوص قرائات تفسیری صحابه است. در خصوص اصل طرح، کار مربوط به نقل به معنا در سطح واژگان مدتی است ویرایش نهایی شده و اکنون مشغول ویرایش و تکمیل بخش مربوط به روابط معنایی در سطح جمله هستم.
در همین حوزه عمومی علوم قرآن و حدیث، به‌مناسبت نشست علمی پژوهشگاه علوم انسانی، مطالعه‌ای در باره چشم‌انداز آینده علوم قرآن و استخراج یک ماتریس و جدول پیش‌بینی برای موقعیت‌های موجود در مسیر توسعه علوم قرآنی را انجام دادم که دامنه آن بسیار بیش از یک سخنرانی بود و امیدوارم در همان پژوهشگاه در تاریخ 8 خرداد در قالب یک کارگاه یک روزه، صورت مبسوط آن را ارائه کنم. همچنین به‌مناسبت درس مبانی علم رجال، فرصتی فراهم آمد تا برای بار نخست، مباحثی در حوزه مبانی اخلاقی علم رجال صورت‌بندی گردد و در مسیر تدوین قرار گیرد.
به اینها باید طراحی خطوط کلی برای برنامه‌ای در راستای استخراج نظام واره علوم انسانی قرآن بنیان را علاوه کرد.
در حوزه مطالعاتی زبانشناسی این مباحث روز میز کار من بوده است:
در زمینه مطالعات سامی: مطالعه در باره پسوندهای –ر و –م (-r, -m) و جایگاه هـ به‌عنوان یک پیشوند و میانوند (h-, -h-)، مطالعه درباره ساخت‌های دو مسیره double-strata در برخی ماده‌های عربی، مانند ماده سبح، دبر و ...، استخراج یک ماتریس 17 * 17 در باره ریشه‌های بنیادین در زبان‌های سامی که بتواند الگوی توسعه یک نظام برای ساخت و تحول ریشه‌ها باشد (الگوی بجد، زحط، کلمن، عفص، قرست).
در زمینه معناشناسی: برنامه پیشنهادی برای سه مجموعه کارگاهی در زمینه رویکرد فرهنگی به معنا و بازنگری در روابط معنایی را برای ارائه در گروه زبانشناسی پژوهشگاه علوم انسانی طراحی کرده‌ام.
همچنین موضوع چیستی مفهوم و فرآیند مفهوم‌سازی از منظر معناشناسی، در قالب یک سخنرانی ارائه و فرآیند تبدیل به یک مقاله با همکاری با دکتر هوشنگی آغاز کرده‌ام.
انجام جستارهایی در زمینه ریشه‌شناسی و گونه‌شناسی ساخت در واژه‌های سیاسی قرآن کریم که چکیده دستاورهای آن در سلسله جلسات انسان‌شناسی سیاسی در قرآن کریم در حال ارائه است.
در حوزه مطالعاتی نشانه‌شناسی و فرهنگ‌شناسی، افزون بر پیشبرد نسبی در طرح پژوهشی نظریه فرهنگی در روسیه، این مباحث روی میز کار بنده بوده است:
انجام پژوهش و ارائه سخنرانی در سلسله مباحث باستان نشانه‌شناسی: با عنوان مبانی نشانه‌شناسی فرهنگی در رویکرد به معماری، اختصاص و هویت که بخش سوم از یک سلسله نشست‌های علمی در این حوزه میان رشته‌ای بین نشانه‌شناسی و باستان‌شناسی است و در قالب گفت‌وگو میان اصحاب دو علم برگزار می‌شود.
تدوین نهایی مقاله ریزسامانه‌های قدرت به مثابه افزاینده قدرت ملی و بازتاب آن در سینما و در حاشیه آن شرکت در نشست علمی هنر، هویت و قدرت ملی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران. این مباحث از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی صورت گرفته است.
انجام مطالعات و توسعه نظریه در حوزه ریسک و عدم اطمینان و نیز طراحی اولیه نظریه تعادل در حوزه دینامیسم فرهنگ و رفتارهای فرهنگی که چکیده‌ای از دستاورد آن در قالب سلسله جلسات بنیادهای فرهنگ در قرآن کریم ارائه شده است.
در حوزه مطالعات تاریخی این مطالب روی میز کار من بوده است:
جستاری ریشه‌شناسانه و چند تمدنی درباره چیستی و چرایی تاریخ
ارائه الگویی جدید در خصوص دو نوع بحث به‌عنوان واسطه‌ای میان فلسفه علم تاریخ و روش‌شناسی پژوهش تاریخی، شامل رفتارشناسی امر تاریخی و رفتارشناسی عمل مورخانه و بسط فروع و شاخه‌هایی که ذیل هر یک از این دو جای می‌گیرد. گفتنی است چکیده این مباحث، در قالب درس نظریه تاریخ و روش‌شناسی تاریخی مربوط به دوره دکتری تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) در حال ارائه است».
همچنین میز پژوهش بیوک علیزاده، استادیار دانشگاه امام صادق(ع) گزارش پژوهشی یکی دیگر از اساتید این دانشگاه محسوب می‌شود که در ادامه می‌آید:
«این جانب مشغول انجام طرح پژوهشی هستم که از طریق قرارداد پژوهشی با معاونت پژوهشی دانشگاه در حال انجام و اتمام است. سرفصل هایی که برای طرح خود در نظر گرفته‌ام به قرار زیر است، لازم به ذکر است که این طرح در خصوص منطق تعریف است:
فصل اول: نظام منطق تعریف ارسطویی:
1. توصیف نظام جنسی و فصلی
2. نقدهایی که بر منطق تعریف ارسطویی وارد شده
2.1. نقدهای ابن سهلال ساوجی
2.2. نقدهای شیخ اشراق
2.3. نقدهای ابن سینا
2.4. نقدهای ملاصدرا
2.5. نقدهای نوصدرائیان
2.5.1. نقد علامه طباطبائی
2.5.2. نقد استاد مطهری
2.5.3. نقد استاد مصباح یزدی
فصل دوم : نظام منطق تعریف، منطق‌دان‌های جدید
1. دیدگاه فرگه
2. دیدگاه فیلسوفان تحلیلی دیگر
3. دیدگاه پراگماتیست ها در تعریف
فصل سوم: دیدگاه منتخب
استفاده از روش کثرت‌گرایانه در تعریف
در این فصل توضیح داده می‌شود که ما هیچ یک از نظریات تعریف را به کلی نفی نمی‌کنیم بلکه بسته به نوع تعریفی که در هر بحثی نیاز داریم باید روشی را اتخاذ کرد، فی‌المثل برای تعریف انواع طبیعی از نظریه ارسطو و یا از شکل کامل شده آن در منطق ابن سینا بهره می‌گیریم.
در مواردی از تعریف متنی استفاده می‌کنیم حتی از نظریه شباهت خانوادگی ویتگنشتاینی می‌توان بهره برد، گاهی هم صرف قرارداد می‌تواند راهگشا باشد.
در این کتاب هر یک از این روش‌ها را به‌گونه‌ای که نیاز پژوهشگران را در عمل مرتفع سازد بیان خواهیم کرد و تلاش خواهیم کرد تا یک متنی درسی برای درس «منطق تعریف» که از درس‌های برنامه جدید گروه فلسفه است فراهم کنیم».
