«محمد محمود رفعت»؛ امیرالقرّاء و مبتکر در خلق الحان قرآنی + عکس
گروه فعالیت‌های قرآنی: «محمد محمود رفعت» از نوابغ کم‌نظیر تلاوت قرآن کریم و عالم فن قرائت است که امروز، شصت و پنجمین سالگرد وفاتش است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، بی‌شک «محمد محمود رفعت» را باید عالم و دانشمند فن قرائت قرآن کریم دانست، قاری نابینایی که توانایی شگرفی در خلق الحان مختلف به‌طور بداهه و همراه با روح تحزن و تصویر معانی دارد و این افتخار نصیب او شد تا نخستین قاری باشد که تلاوت او در تاریخ قرائت ضبط شد و به ابدیت پیوست.
مرحوم استاد شیخ محمد رفعت، ملقب به امیرالقرّاء، از ستارگان پر‌فروغ علم قرائت، از نوابغ کم‌نظیر تلاوت قرآن کریم است که در سال 1300 هجری قمری در قاهره متولد شد و بیش از شش سال نداشت که به‌واسطه بیماری شدیدی، بینایی خود را از دست داد و برای همیشه از نعمت بینایی محروم شد.
نقش پدر در فراگیری قرآن
پدرش شیخ «محمود رفعت» مشوق وی به فراگیری قرآن شد و او را نزد استاد شیخ «حمّاده» جهت فراگیری علوم قرائت و حفظ قرآن مجید روانه ساخت تا این‌که به‌واسطه نبوغش در این علم و فن پیشرفت چشمگیری کرد.
اوج شهرت استاد رفعت در 30 سالگی
استاد رفعت در 30 سالگی به اوج شهرت غیرقابل وصفی رسید تا بدانجا که در مسجد قاهره، جمعیت زیادی از نقاط مختلف گرد آمده و طنین تلاوت وی را می‌شنیدند، در نمازهای جمعه و سایر مراسم نیز مردم مشتاق را به‌صوت ملکوتیش جلب کرده بود.
به‌طوری که مجله «کلّ شیء» از جمله نشریات معاصر استاد، در شماره ۵۵۴ خود مى‌نویسد: روز‌هـاى سه‌شنبه و جمعه هـر هـفته، وقتى ساعت به ۹ مى‌رسید، در محلى که جلسه قرآن براى استاد محمد رفعت تشکیل مى‌شد، انبوهـى از جمعیت مسجد را احاطه مى‌کرد، آن‌گونه که دیگر در آن مسجد مکانى خالى از جمعیت یافت نمى‌شد.
در این هـنگام تلاوت استاد محمد رفعت در این مجلس به‌طور مستقیم از رادیو در سرتاسر کشور پخش مى‌شد و همگان مى‌توانستند از صوت دلنشین استاد که معانى آیات قرآن را نیز در اذهـان مستمعان بر جاى مى‌گذاشت، استفاده کنند و هـمراه با احساسى از شوق و حوصله که حاصل تأثیر آیات نورانى قرآن و صوت دلنشین استاد بود، به تلاوت نابغه دوران خود گوش فرادهند و این در حالى است که در آن ساعت، خیابان‌ها و محلات شهـر، خالى از سکنه شده و این استاد با صوت زیباش توانسته بود مردم را به‌سوى قرآن جذب کرده و به قولى به آنان حیاتى دوباره ببخشد.
مشهـور است که در سال ۱۳۵۶ هجری قمری، رادیوى بریتانیا تلاوت سوره هـود استاد رفعت را که در مدت سه روز در مسجدى که جمع کثیرى از مردم براى استماع آن اجتماع کرده بودند، ضبط کرد و به‌‌دلیل برخوردارى از کیفیت بالایى که این نوارهـا از لحاظ صوت، لحن و علم تجوید و قرائت، دارا است اکنون به‌عنوان یکى از مفاخر بزرگ بریتانیا محسوب مى‌شود.
هیچ‌گاه در به‌دست آوردن مال دنیا طمع و حرص نداشت
شیخ رفعت شیخ محمد رفعت زندگی زاهدانه و باعزتی داشت و هیچ‌گاه در به‌دست آوردن مال دنیا طمع و حرص نداشت، درخواست رادیوی غیردولتی مصر مبنی بر پخش بعضی از آیات قرآن کریم با صدایش را نپذیرفت زیرا معتقد بود که ترانه‌های نامناسبی که از همان رادیو پخش می‌شود تناسبی با برکات و تعالیم آیات قرآن ندارد. یک بار که به عیادت دوست بیمارش که آخرین لحظات عمرش را می‌گذراند، رفته بود هنگامی که می‌خواست بلند شود، بیمار دستش را در دست گرفت و با اشاره به دختر خردسالش گفت: چه کسی سرپرستی این کودک که فردا یتیم می‌شود را برعهده می‌گیرد؟ این موضوع شیخ محمد رفعت را سخت متأثر کرد و در روز بعد که سوره ضحی را قرائت می‌کرد و به آیه «فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلا تَقْهَر»(سوره ضحی/9)رسید صدای گریه‌اش بلند شد و اشک از چشمانش سرازیر شد؛ زیرا وصیت دوستش را به یاد آورد، سپس مبلغی را به این دختر اختصاص داد تا این‌که بزرگ شد و ازدواج کرد. بین شیخ محمد رفعت و «محمد عبدالوهاب» موسیقی‌دان صاحب سبک در موسیقی کلاسیک مصر یک رابطه دوستی برقرار بود به گونه‌ای که عبدالوهاب سعی می‌کرد همه شب‌هایش را در منزل شیخ رفعت در منطقه «سیده زینب» بگذراند.
مسلط به انواع قرائات
وی حافظ قرآن مجید، مسلط به انواع قرائات و مبتکر در خلق الحان و اصوات زیبای قرآنیست که قرائت و لحنش در دنیای اسلام موجب تحسین و شگفتی اساتید است. از جمله کسانى‌که در قرائت خود به تلاوت‌هـاى استاد رفعت استناد مى‌‌کنند، استاد ابوالعینین شعیشع است و استاد عبدالباسط محمد عبدالصمد نیز در ایام جوانى به تقلید از این استاد بزرگ مى‌پرداخت.
مسلط به علم وقف و ابتدا
در قرائت تبحری کامل داشت، در علم وقف و ابتدا مسلط بوده و خداوند در صوت ملکوتی وی نعمتش را به کمال رسانده و نیز به او شناخت مقامات الحان قرائت را عطا کرده بود. چنان که استاد آیه‌ای را در مورد وعده‌ها و توصیف بهشت تلاوت می‌کرد در آن آیه نغمه و آهنگی را انتخاب می‌کرد که شنونده کیفیت بهشت را می‌توانست تجسم کند و یا اگر آیه‌ای را در مورد عذاب تلاوت می‌کرد با انتخاب الحان مناسب شدت عذاب و آتش جهنم را به مستمع می‌فهماند.
تبلیغ اسلام با صوت زیبایش
در روزی از روزها شیخ محمد رفعت با «علی خلیل» معروف به شیخ رادیو همراه با یک افسر انگلیسی دیدار کرد، علی خلیل گفت که این افسر صدای رفعت را در کانادا شنیده بوده بنابراین تصمیم گرفته برای آشنایی با شیخ رفعت به قاهره بیاید، بعدها آن افسر انگلیسی تحت تأثیر رفعت به اسلام گروید. شیخ محمد رفعت علاوه بر توانایی فوق‌العاده‌ایی که در هماهنگ کردن صدا با آیات قرآنی داشت، «سید اذان‌گویان» به‌شمار می‌رفت، هنگامی که صدای اذانش را می‌شنیدم بهترین اذان بود، به‌ویژه هنگامی‌که «الله أکبر» می‌گفت، لفظ جلاله «الله» را با صدای بلندتر و رساتری نسبت به «اکبر» اداء می‌کرد. شمار بسیاری از مردم بعد از شنیدن اذان شیخ محمد رفعت اسلام آوردند و صوت وی ایمان و یقین مؤمنان را افزون ساخت.
نخستین قرائت استاد رفعت از رادیو مصر
هنگامی که در سال 1934 رادیو «مصر» افتتاح شد، از شیخ محمد رفعت درخواست شد تا به‌عنوان اولین قاری قرآن در رادیو قرائت کند با نگرانی از این‌که این موضوع حرام یا مکروه باشد، این درخواست را رد کرد تا این‌که از شیخ وقت الازهر «شیخ محمد الأحمدی الظواهری» استفتاء کرد و جواب را مثبت یعنی حلال یافت، بنابراین اولین بار سوره «فتح» را در رادیو مصر قرائت کرد. رادیوهای جهانی از جمله رادیو برلین، لندن و پاریس در میان جنگ جهانی دوم، برنامه‌های عربی خود را با قرائت شیخ محمد رفعت آغاز می‌کردند، شیخ هیچ‌گاه دنبال پول و مال نبوده است
جاویدان ماندن نام استاد از طریق آثار گرانبهایش
از مرحوم استاد رفعت آثاری گرانبها در قرائت‌های مختلف و نیز اذان به یادگار مانده است که نام و یادش را جاویدان می‌سازد. از جمله تلاوت‌های معروف محمد رفعت می‌توان علاوه بر سوره هود، به سوره‌های کهف، رحمن و یوسف نیز اشاره کرد.
آغاز بیماری او از سال 1942 میلادی
بیماری و مرگ در سال 1942 میلادی به بیماری دچار شد و با مراجعه به بسیاری از پزشکان بعضی از مسکن‌ها را دریافت می‌کرد ولی اثر آن‌ها کوتاه‌مدت بود، در آن زمان در روزهای دوشنبه و جمعه به رادیو مراجعه می‌کرد و این وضعیت تا سال 1948 میلادی ادامه یافت، تا این‌که بیماری شدت یافت؛ یک‌بار در هنگام قرائت در رادیو حالش به علت بیماری، مضطرب شد؛ بنابراین به‌علت نگرانی از دست‌دادن جایگاهش به‌عنوان یک قاری بزرگ از رفتن به رادیو سرباز زد و قرائت در مسجد فاضل در کوی حضرت زینب(س) را ترجیح داد.
هنگامی که احمد الصاوی (روزنامه نگار) خواستار کمک به شیخ محمد رفعت و یاری‌دادن به وی شد، کمک‌ها و مساعدت‌ها از تمام نقاط جهان اسلامی به سویش سرازیر شد ولی شیخ آن‌ها را نپذیرفت و گفت «همه عمر را بدون درازکردن دستم به سوی کسی گذراندم و این فضل خدا به من بود، درآمد منزلم و یک قطعه زمین که در آن چند مغازه هست را دارم، این درآمد کفاف مخارج درمانم را می‌دهد» و در نهایت مرحوم استاد شیخ محمد رفعت پس از عمری پربرکت در سن 69 سالگی به سال 1369 هجری قمری و 1950 میلادی دعوت حق را لبیک گفت و به رحمت ایزدی پیوست.
خبر درگذشت شیخ محد رفعت از رادیو مصر و سوریه
در حالی که رادیو مصر خبر درگذشت شیخ محمد رفعت را با گفتن «ای مسلمانان امروز نمادی و سنبلی از شخصیت‌های برجسته اسلام را از دست دادیم» به شنوندگان خود اعلام کرد، رادیو سوریه از زبان یکی مفتی‌های وقت اعلام کرد «قاری بزرگ که صدایش به اسلام هدیه داده شده بود، از میان ما رفت».
