تأکید کارشناسان بر بهره‌برداری علمی از تصحیح متون
گروه ادب: کارشناسان مرکز میراث مکتوب بر بهره‌برداری علمی از تصحیح متون تأکید و جایگزینی تصحیح گروهی به جای فردی را پیشنهاد کردند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست «نگاهی به کارنامه 21 ساله نشر میراث مکتوب» ظهر امروز، 19 اردیبهشت با حضور اکبر ایرانی، یونس کرامتی، عماد‌الدین شیخ‌الحکمایی، علی‌اشرف صادقی و عبدالرسول خیراندیش در سرای اهل قلم نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
اکبر ایرانی، رئیس مرکز میراث مکتوب در این نشست درباره نامگذاری یک روز به نام میراث مکتوب در تقویم گفت: در برنامه شورای فرهنگ عمومی است که وقتی روزی به نام روز خاص اختصاص می‌یابد، نام یک شخصیت نیز به نام آن روز نامگذاری میشود که در این راستا روز میراث مکتوب، به نام شیخ کلینی نامگذاری شده است.
وی افزود: شیخ کلینی به نام ابوجعفر محمد‌بن یعقوب‌بن اسحاق کلینی رازی از بزرگترین محدثان شیعه و گردآورنده کتاب «کافی» از کتب اربعه حدیثی شیعه است که در جوانی به قم سفر می‌کند، به تحصیل مشغول میشود و لقب ثقةالاسلام به وی داده میشود که این لقب در آن زمان اعتباری برای وی بود.
ایرانی ادامه داد: وی آثار زیادی داشت که بسیاری از آنها مفقود شده است که امیدواریم روزی محدثان جوان کشورمان دست به تنقیح و تهذیب احادیث بزنند و بتوانند احادیث اصیل را از جعلی در میان کتب احادیث غربال کنند تا اسناد و احادیث متقن و مستدل در اختیار همگان قرار گیرد.
وی در ادامه با تأکید بر کارکردها و تأثیر این مؤسسه در رونق نسخ خطی بیان کرد: سخن گفتن از مسائلی درباره گزارش از نشر میراث مکتوب تکراری شده و در بسیاری از نشست‌ها گفته میشود، اما آنچه حائز اهمیت است اینکه، میراث مکتوب چه تأثیری بر نسل جوان داشته و توانسته چه آسیب‌هایی را شناسایی و یا درمان کند و یا چه گرهی را گشوده است؟
ایرانی تصریح کرد: من اعتقادی به این ندارم و نمی‌پسندم که بگویم بیش از سایر مؤسسات کار کرده‌ایم؛ چرا که باید هر کاری را به تناسب شرایط، امکانات و ظرفیت‌های یکسان سنجید. مهم این است که ما چه تأثیری در میراث مکتوب کشورمان داشته‌ایم.
وی ادامه داد: ما باید به پیشگاه مردم پاسخگو باشیم که تا چه حد به تقویت زبان فارسی و فرهنگ و هویت ملی کمک کرده‌ایم که معرفی هر چه بیشتر آثار مفاخر گذشته ایران بر همه اهل علم و فرهنگ لازم است؛ هر چند بیشتر این آثار توسط مستشرقان انجام شده است، اما ما انگ جاسوسی به آنها نمی‌زنیم و سعی می‌کنیم تلاشمان از آنها بیشتر باشد و کارهای فاخرتری انجام دهیم.
ایرانی در ادامه عنوان کرد: حضور هزاران نسخه در کتابخانه‌های معتبر جهانی به‌ویژه شبه قاره و ترکیه، وظیفه ما را برای دستیابی به آنها و پژوهش در این زمینه سنگین‌تر می‌کند؛ از این رو امیدواریم این احساس وظیفه در دیگران هم دوچندان شود. وی در ادامه کتابسازی را گام مهمی در راه احیای تصحیح متون دانست و بر جدی گرفتن این موضوع تأکید کرد.
یونس کرامتی، کارشناس دیگر مرکز میراث مکتوب در ادامه نشست گفت: این مرکز همواره در تهیه نسخه‌های نایاب فعال بوده است و هر ناشری در ارائه آثار خود دارای ضعف و یا قوت است، اما اینکه ناشری حداقل استانداردها را رعایت می‌کند دارای اهمیت است و میراث مکتوب از آن دسته است.
وی افزود: همه کتاب‌های منتشر شده از سوی میراث مکتوب دارای اهمیت است، اما یکی از آنها دارای ویژگی مهمی است که «فواید راه آهن» نام دارد و محمد کاشف آن را نوشته است که متأسفانه مورد توجه قرار نگرفت.
کرامتی ادامه داد: این کتاب در اواخر قرن 13 هجری نوشته شده و جالب است که در چنین برهه‌ای از تاریخ به مسیرهای استراتژیکی ریل آهن پرداخته شود؛ چرا که تمام مسیرهایی که در این کتاب به آنها اشاره شده دارای اهمیت است و همه این راه‌ها غیر از یک مورد که مربوط به ایران است کشیده نشده، که آن هم اضافه شدن خط ریلی پاکستان به خطوط ریلی کشور است که به نظر می‌رسد به اتحاد جهان اسلام توجه جدی داشته.
وی گفت: شاید برخی از آثار انتشارات میراث مکتوب به دلیل فارسی بودن زیاد مهم به نظر نیاید، اما کتاب‌هایی در تمدن اسلام وجود دارند که شاخص هستند که دو عنوان را می‌توان نام برد؛ یکی «الجماهر فی الجواهر» و دیگری «التعریف بطبقات الامم» است که از نظر دقت تصحیح در تراز نخست قرار دارد.
کرامتی یادآور شد: جواهرنامه نظامی نیز کهن‌ترین کتاب فارسی موجود در زمینه تاریخ علم است و منبع خوبی برای افراد علاقه‌مند به تاریخ علم محسوب میشود و «جهان دانش» نیز نوشته شرف‌الدین محمد مسعودی است که هم از نظر دانش تاریخ اسلام اهمیت دارد و هم دارای ارزش ذاتی محتوایی و زبانی است.
عماد‌الدین شیخ‌الحکمایی دیگران سخنران این نشست درباره اهمیت تصحیح متون و نسخ گفت: ما بیشتر فنون تصحیح متون را از غربی‌ها آموخته‌ایم و در حال حاضر هم در دنیای غرب کمتر کسی به این موضوع می‌پردازد و دست به تصحیح متون می‌زند.
وی افزود: 80 درصد کار تصحیح متون مکانیکی و زمان‌بر است، اما لزوماً علمی و زائیده اندیشه و فکر نیست و بخش قابل توجهی از کار تصحیح متن، به انتخاب متن اختصاص می‌یابد. بازنویسی متن اولیه، ویرایش، حروف‌چینی، صفحه‌آرایی و ... دیگر کار‌هایی است که وقت مصحح را می‌گیرد، اما باید مقدمه عالمانه‌ای نوشته شود.
شیخ‌الحکمایی تبدیل کار فردی در تصحیح متون به کار گروهی را پیشنهاد و عنوان کرد: این امر سبب تسریع در کار میشود و می‌توان برای کارهای اساسی‌تری وقت گذاشت و به بهره‌برداری از متون تصحیح شده دست زد.
علی‌اشرف صادقی، مدیر گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز با اشاره به آثار منتشر شده در حوزه تاریخ زبان فارسی گفت: موضوع اصلی بر سر فواید کتاب‌های منتشر شده میراث مکتوب از نظر زبان فارسی است. آثار میراث مکتوب دستاوردهای بسیاری برای فرهنگ جامع زبان فارسی دارد. این فواید تنها شامل لغت‌نامه‌ها و واژه‌نامه‌های میراث نیست و بسیاری از متون کهن دارای فواید زبانی و لغوی بی‌شماری است.
عبدالرسول خیراندیش، استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز نیز با اشاره به جایگاه و اهمیت خلیج فارس در متون کهن اظهار کرد: خلیج فارس، تاریخ، فرهنگ و هویت ماست، اما از نظر میراث مکتوب آثار زیادی در دست نداریم. یکی از دلایل این موضوع هم دوری خلیج فارس از پایتخت است، به همین دلیل هر چه اسناد مربوط به خلیج فارس چاپ شود از اهمیت بالایی برخوردار است.
