نظریه ولایت فقیه؛ حاصل تلقی امام(ره) از انتظار سازنده و فعال

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در روایتی از امام صادق(ع) چنین نقل شده که فرمود: «این آیه درخصوص امت محمد(ص) نازل شده که در هر عصری امامی از ما اهل بیت شاهد آنها و حضرت محمد(ص) شاهد ماست». این حقیقت به عنوان یکی از زنده‌ترین آموزه‌های مسئله مهدویت در اندیشه امام خمینی به صورت زیبا مطرح شده و ایشان به این نکته که انسان از جهات مختلف تحت مراقبت‌های گوناگون الهی قرار دارد و ماموران الهی به طور دقیق عملکردهای انسان را کنترل و ثبت می‌کنند، درخصوص حضرت مهدی صحبت کرده‌اند.
همچنین در وصیت‌نامه الهی و سیاسی خود به عنوان زنده‌ترین سند که بیانگر نکته‌های بسیار آموزنده و عمیق است درباره نظارت حضرات ائمه معصومین(ع) به خصوص حضرت مهدی موعود(ع) می‌گوید: «ما مفتخریم که ائمه معصومین از علی بن ابی طالب گرفته تا منجی بشر حضرت مهدی صاحب زمان(عج) که به قدرت خداوند قادر، زنده و ناظر امور است، ائمه ما هستند.»
به همین منظور با حجت‌الاسلام حسینعلی سعدی، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق(ع) درباره مهدویت در اندیشه امام خمینی (ره) گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید؛
سعدی در گفت‌و‌گو با ایکنا با بیان اینکه یکی از مباحث مهم در اندیشه امام خمینی(ره) نگاه ایشان به مهدویت و وظایف شیعیان در عصر غیبت است، گفت: تحلیل و تفسیری از انتظار مطرح بود که از آن با نام تفسیر انتظار منفعلانه نام برده می‌شد و نتیجه آن عدم حرکت جامعه شیعه در مسیر حذف رذائل اجتماعی شده بود. اما امام خمینی با نگاه جامع‌الاطرافی که به مباحث داشتند، تبیین صحیحی از انتظار و مهدویت ارائه کردند.
وی تفسیر امام از انتظار را تفسیر فعال و سازنده دانست و افزود: امام با ارائه تفسیری از ولایت فقیه، رسالت شیعیان را در عصر غیبت روشن کردند. از تاکیدات امام خمینی در دوران مبارزه با رژیم پهلوی، نگاه منفی مردم  و کفر آنان به طاغوت و در عین حال نگاه ایجابی به مراجعه به فقها و نایبان امام زمان است.
حجت‌الاسلام سعدی ادامه داد: امام خمینی تمرکز جدی بر نظریه مبتنی کردن ولایت فقیه بر نایبان امام زمان در زمان غیبت داشتند. ایشان معتقد بودند انتظار صحیح و سازنده به معنای آماده کردن شرایط توسط نایبان و فقهاست، به طوری‌که قدرت اسلام را اجرایی کنند.
وی اضافه کرد: امام خمینی معتقد به مقدمه‌سازی برای ظهور امام زمان در حد توان بود، چرا که این حکومت زمینه‌ساز ظهور امام عصر خواهد شد. این نگاه امام، نگاه ممتاز و منحصر به فردی است که باید حوزویان و اندیشمندان بر این اندیشه  توجه ویژه‌ای داشته باشند.
رئیس دانشگاه الهیات امام صادق با اشاره به اینکه در نگاه امام خمینی رسالت فقها برجسته شده است، گفت: در این رسالت تنویر افکار عمومی و پذیرش تفکر عموم در مبارز با حکومت پهلوی مطرح است. امام علاوه بر نخبگان جامعه به طور مستقیم با مردم ارتباط برقرار می‌کردند تا حکومت طاغوت را نفی کنند که البته کار بزرگی در سیره امام خمینی در فقه امامیه بود.

امام خمینی فقه را از قالب فردی خارج کردند
حجت‌الاسلام سعدی اظهار کرد: امام خمینی فقه را از قالب فردی خارج کرد. در طول 14 قرن گذشته، فقه امامیه به شکل فردی وجود داشت زیرا علمای شیعه بیشتر از جریان حکومت به دور بودند، اما امام خمینی دوره جدیدی با عنوان فقه حکومتی را ایجاد کرد. به این معنا که ساختار اداره جامعه  و خرده نظام‌های جامعه جمهوری اسلامی مبتنی بر فقه طراحی شدند.
وی در ادامه گفت: امام خمینی معتقد بودند باید خرده نظام‌های جمهوری اسلامی از درون فقه خارج شوند، یعنی فقه، اداره جامعه از گهواره تا گور شود و پیش زمینه این تحول، نگاه انتظار سازنده ایشان بود. امام خمینی رسالت فقها را منحصر به بیان احکام نمی‌دیدند، بلکه فقیه را متصدی اداره جامعه می‌دانستند.
حجت‌الاسلام سعدی افزود: امام خمینی فقه را تمدن‌ساز و دارای قدرت اداره جامعه عنوان می‌کردند که  معنای ولایت فقیه هم همین است. ایشان تاکید بر ساختن مدینه انتظار در زمان غیبت توسط منتظران داشت تا مدینه ظهور و تمدن مهدوی بعد از ظهور امام عصر (عج) توسط حضرت مستقر شود که البته این حرکت دارای الزاماتی است.

فقه تمدنی با غفلت از مقتضیات زمان و مکان امکان‌پذیر نخواهد بود
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق گفت: اگر فقه از شکل فردی به حکومتی منتقل شود باید مقتضیات زمان و مکان را لحاظ کند. فقه تمدنی با غفلت از مقتضیات زمان و مکان امکان‌پذیر نخواهد بود و حوزویان و دانشگاهیان هم باید ابعاد آن را به لحاظ علمی توضیح دهند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: امام خمینی نگاهی جامع‌الاطراف به مسئله انتظار حضرت مهدی، لوازم انتظار و ابعاد آن داشتند که خلاصه آن در نظریه ولایت فقیه آمده است.
وی در پایان با اشاره به وقوع انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی و ارتباط آن با تفسیر ایشان از وظیفه شیعیان در دوران غیبت، گفت: امام خمینی با تفسیری که از انتظار ارائه می‌دهند این تفکر که منتظران دست روی دست بگذارند تا دنیا را فساد بگیرد و این فساد زمینه‌ساز ظهور امام زمان شود را تفکری اشتباه قلمداد می‌کنند. در حالی که ما مامور به تکلیف هستیم  و در هر حوزه‌ای که قدرت داریم باید به تکلیف خود عمل کنیم تا به ظهور حضرت مهدی(عج) بینجامد.