چرا بهره مناسبی از ظرفیت بانک توسعه اسلامی نبرده‌ایم؟/ انگشت اشاره به سمت نمایندگان ایران
گروه اقتصاد: رئیس شورای فقهی بانک مرکزی اظهار کرد: با وجود همه خدماتی که بانک توسعه اسلامی تاکنون به کشورهای عضو ارائه داده است اما خدمات این بانک هنوز با وضعیت ایده‌آل فاصله دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، چند روز قبل چهلمین اجلاس بانک توسعه اسلامی با حضور و سخنرانی علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی کشورمان در کشور موزامبیک برگزارشد و در این اجلاس، لزوم استفاده بیشتر از ابزارهای تأمین مالی اسلامی و توسعه همکاری میان کشورهای عضو مورد تأکید قرار گرفت.
توضیح این مطلب لازم است که بانک توسعه اسلامی، یکی از مؤسسات بزرگ مالی توسعه‌ای بین‌المللی و از نهادهای تخصصی سازمان کنفرانس اسلامی است که با هدف پیشبرد توسعه اقتصادی و پیشرفت اجتماعی کشورهای عضو و جوامع مسلمان کشورهای غیرعضو در سراسر جهان براساس اصول شریعت اسلامی در تاریخ ۲۰ اکتبر ۱۹۷۵ میلادی تشکیل شد.
برای بررسی بیشتر وضعیت کنونی بانک توسعه اسلامی، خدمات آن و وضعیت ارتباط ایران با این بانک، با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان، از پژوهشگران حوزه بانکداری اسلامی و رئیس شورای فقهی بانک مرکزی، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که وی در ابتدا اظهار کرد: بانک توسعه اسلامی که یک نهاد بین‌المللی اسلامی است و در عرصه امور مالی برای کشورهای عضو فعالیت می‌کند در سالیان گذشته، خدمات آموزشی، پژوهشی و بانکداری خوبی را برای جوامع اسلامی ارائه داده است.
وی افزود: اگر بخواهیم خدمات این بانک را گروه‌بندی و توصیف کنیم، این بانک در درجه اول بر اساس ماهیت بانک‌های توسعه‌ای، در فعالیت‌های عمرانی کشورهای عضو تأثیرگذار بوده است و طرح‌ها و پروژه‌های بزرگی را به سرانجام رسانده و تأمین مالی کرده است. همچنین بانک توسعه اسلامی توانسته است در توسعه زیرساخت‌های اقتصادی کشورهای عضو از طریق تأمین مالی، اعطای تسهیلات و ارائه مشاوره فنی و اقتصادی به دولت‌ها و صاحبان پروژه نقش مؤثری ایفا کند.
موسویان ادامه داد: البته فعالیت‌های بانک توسعه اسلامی هنوز نسبت به وضعیت مطلوب فاصله زیادی دارد و انتظارات زیادی از این بانک می‌رود که هنوز با جایگاه ایده‌آل فاصله زیادی دارد و می‌توانست بسیار بهتر از این عمل کند و اگر اعضا مشارکت جدی داشته و حجم سرمایه خود را بالا ببرند، این بانک این توان و ظرفیت را دارد که خدمات بیشتری در اختیار کشورهای عضو قرار دهد.
رئیس شورای فقهی بانک مرکزی عنوان کرد: بانک توسعه اسلامی معمولا در پروژه‌های بزرگ ملی و زیرساختی کشورها، گاهی به صورت مستقیم با دولت‌ها، شهرداری‌ها، وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه‌های کشور و... قرارداد می‌بندد و گاهی خط اعتباری در اختیار بانک‌های کشورها قرار می‌دهد. همچنین در پروژه‌های متوسط، از طریق بخش خصوصی وارد فعالیت اقتصادی می‌شود و در مجموع تأثیرگذاری خوبی داشته است؛ هرچند که با وضعیت ایده‌ال فاصله دارد.
وی افزود: محور دومی که بانک توسعه اسلامی طی سال‌های گذشته در آن حوزه به ارائه خدمات پرداخته است محور آموزش بانکداری اسلامی است و این بانک خدمات مالی اسلامی زیادی به صورت برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت یا بلند‌مدت آموزشی، ارائه کارگاه‌های آموزشی در کشورهای مختلف، برگزاری همایش‌ها و مجامع علمی در کشورهای مختلف و در مرکز بانک توسعه اسلامی ارائه داده است و از این طریق توانسته است سطح علمی آموزش بانکداری و مالی اسلامی را در سطح کشورهای عضو ارتقاء دهد.
موسویان ادامه داد: همچنین این بانک در زمینه آموزشی توانسته است با ارائه سرفصل‌ها و استانداردهای مناسب مالی به کشورهای عضو کمک کند و هرچند فعالیت این بانک در اینجا هم با سطح مورد انتظار فاصله دارد و می‌توانست بسیار بهتر از این ظاهر شود اما در مجموع، هم تأثیرگذار بوده و هم آثار خوب و سرفصل‌های خوبی برای کشورهای مختلف ارائه کرده است.
دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به سطح سوم فعالیت‌های بانک توسعه اسلامی اشاره کرد و گفت: نکته سوم در مورد فعالیت‌های بانک توسعه اسلامی در زمینه پژوهش و تحقیق در حوزه بانکداری و مالی اسلامی است که در این زمینه هم آثار علمی اعم از کتاب‌ها و مقالات مهمی منتشر کرده و همایش‌های بزرگی را برگزار یا در این همایش‌ها مشارکت می‌کند و همه این موارد نشان می‌دهد که بخش پژوهش این بانک توانسته است آثار علمی برجسته‌ای تولید کند.
موسویان تأکید کرد: همه این موارد در حالی است که فعالیت بانک توسعه اسلامی در این زمینه هم در سطح انتظاری که از یک سازمان و نهاد بین‌المللی همانند بانک توسعه اسلامی می‌رود، نیست و می‌توانست پایگاه‌های تحقیقاتی گسترده‌تری را در کشورهای عضو برقرار کرده و ارتباط علمی با محققان برقرار کند که این مورد کمتر مشاهده می‌شود.
وی اظهار کرد: فعالیت بانک توسعه اسلامی در این زمینه در چند کشور خاص منحصر است و از این جهت کارشان دارای عیب است اما در مجموع کارهایی که تولید می‌شود کارهایی خوب و برجسته‌ای است که می‌تواند از لحاظ علمی تأثیرگذار باشد.
رئیس شورای فقهی بانک مرکزی ادامه داد: بنابریان در مجموع می‌توان فعالیت‌های بانک توسعه اسلامی را در این سه حوزه مورد بررسی قرار داد اما گرچه در هر سه حوزه کارهای خوب، مفید و مؤثری ارائه شده است اما هنوز فعالیت‌های این بانک با وضعیت ایده‌ال فاصله دارد.
موسویان در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت ارتباط ایران با بانک توسعه اسلامی عنوان کرد: ما برای سال‌ها دومین عضو در جهت تأمین سرمایه بانک توسعه اسلامی و برخی سال‌ها سومین عضو در میان حدود 59 کشور اسلامی که اکنون در این بانک عضویت دارند بوده‌ایم اما نسبت به سطح تأمین سرمایه این بانک، کمترین استفاده را از بانک توسعه اسلامی در هر سه حوزه تأمین مالی، آموزش و پژوهش داشته‌ایم.
موسویان تأکید کرد: ما هم در تأمین مالی پروژه‌ها می‌توانستیم بسیار بیشتر از وضعیت کنونی از امکانات و ظرفیت بانک توسعه اسلامی استفاده کنیم که به دلایلی خیلی کم استفاده کردیم و هم در بخش آموزش می‌توانستیم ارتباط بیشتری با بانک توسعه اسلامی داشته باشیم و کتاب‌ها و مقالاتی که در ایران تولید می‌شود و عمدتا به زبان فارسی هستند را از طریق این بانک به انگلیسی و عربی منتشر کنیم
وی ادامه داد: همینطور در عرصه پژوهشی می‌توانستیم از امکانات پژوهشی و توانایی و ظرفیت‌های ایران درانجام این پروژه‌ها کمک بگیریم که این امر بسیار کمرنگ است و تقریبا وجود ندارد؛ بنابراین با توجه به جایگاه ایران در بانک توسعه اسلامی، ما کمترین ارتباط و استفاده را هم در تأمین مالی، هم در پژوهش و هم در آموزش داریم.
موسویان افزود: متأسفانه بخش مهمی از این وضعیت به خود ایران مربوط می‌شود؛ به این دلیل که افرادی که به نمایندگی از ایران در بانک توسعه اسلامی حضور دارند فعالیتی چشمگیر و تلاشی مستمر را از آنها مشاهده نمی‌کنیم تا ارتباط مؤثر بین دانشمندان حوزه مالی اسلامی ایران و بانک توسعه اسلامی فراهم شود.
رئیس شورای فقهی بانک مرکزی اظهار کرد: بنده به عنوان یکی از این افرادی که در حوزه بانکداری اسلامی فعالیت می‌کنم هنوز یکبار نتوانسته‌ام از طریق رابط‌های ایران در دوره‌های کوتاه‌مدت یا میان‌مدت این بانک شرکت کنم و یا پروژهای تحقیقی برای این بانک انجام دهم.
موسویان در پایان گفت: حتی یکبار که پروژهای را تعریف کرده و به آنجا بردیم، با اینکه بسیار از لحاظ علمی از آن استقبال شد ولی هیچ حمایتی از جانب نمایندگان ایران صوت نگرفت تا به سرانجام برسد؛ بنابراین به نظر من اشکال اصلی در این است که ما از امکانات بانک توسعه اسلامی استفاده نمی‌کنیم.
