رفع همپوشانی رشته‌های قرآنی با رویکرد حذف/ تفویض اختیار پذیرش مقطع دکتری به دانشگاهها
گروه دانشگاه: معاون آموزشی وزیر علوم در نشست خبری با بیان اینکه در مورد حذف و اضافه شدن رشته‌های علوم قرآنی نیاز جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد، گفت: دانشگاههای مرتبط با علوم انسانی و قرآنی در کشور بسیار زیاد شده‌اند که در این راستا آنها نباید با هم همپوشانی داشته باشند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست خبری مجتبی شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری امروز، 26 خردادماه در طبقه سوم ساختمان وزارتخانه با حضور اصحاب رسانه برگزار شد. وی در ابتدای نشست با اشاره به آئین‌نامه پذیرش دانشجوی دکتری گفت: در رابطه با تفویض اختیار وزارتخانه، گام‌های جدی برداشته‌ایم که یکی از آنها پذیرش دانشجوی دکتری توسط خود دانشگاه‌هاست؛ البته مقدم بر آن یک آزمون عمومی توسط سازمان سنجش برگزار می‌شود.
معاون وزیر با اشاره به ویژگی‌های این سیاست جدید اظهار کرد: مسیر پذیرش دانشجوی دکتری کاملاً شفاف تعریف شده است؛ هر دانشگاهی یک «کف» و حداقلی را برای خودش اعلام می‌کند و براساس آن هر کسی می‌داند که به کجا مراجعه کرده یا نکند.
شریعتی‌نیاسر افزود: براساس این آئین‌نامه دانشگاههای مجری دوره‌های دکتری ارزش‌گذاری می‌شوند و این باور القاء می‌شود که این دانشگاهها به بلوغ لازم برای پذیریش دانشجویان رسیده‌اند. پیش‌بینی این است که چیزی حدود دو سال برای اعتبار امتحان متمرکز در نظر گرفته شود. این روش با استانداردهای جهانی هماهنگ است. همچنین یک شورای سیاست‌گذاری و نظارت متشکل از اعضای حقیقی و حقوقی که اعضای حقیقی آن رؤسای دانشگاههای بزرگ هستند، نظارت را برعهده خواهند داشت. همچنین پیش‌بینی یک نظام پاسخگویی شده است. سازمان سنجش و دانشگاهها پاسخگو خواهند بود و وزارت علوم نظارت دقیق را خواهد داشت.
معاون آموزشی وزیر ضمن تأکید بر بازنگری برنامه‌های آموزشی گفت: در حال حاضر بیش از دو هزار برنامه آموزشی در کشور داریم؛ از این تعداد 585 مورد از قدمت بالای 10 سال برخوردار هستند، برخی تا 35 سال هم قدمت دارند. در یک برنامه‌ریزی فشرده قرار است اینها مورد بازنگری قرار گیرند. برنامه ما این است که تا پایان شهریور بازنگری تمام شود. 208 مورد مربوط به رشته‌های علوم انسانی است که به شورای تحول مربوط می‌شود.
شریعتی‌نیاسر در همین رابطه عنوان کرد: بخشنامه‌‌‌ای را به دانشگاهها ابلاغ کرده‌ایم که براساس آن به 10 دانشگاه گروه یک تفویض اختیار داده شده است. آنها مجاز هستند و می‌توانند برنامه‌های درسی را بازنگری کنند. سایر دانشگاهها موظف هستند به اختیار خود به یکی از 10 دانشگاه گروه یک اقتباس کنند. چون این رشته‌ها میان 10 دانشگاه توزیع می‌شود پیش‌بینی می‌شود تا پایان شهریورماه تمام شود.
گسترش پذیرش استاد و دانشجوی خارجی
وی همچنین با اشاره به گسترش عرصه فعالیت‌های دانشگاهها در حوزه بین‌الملل اظهار کرد: در آئین‌نامه‌ای، دانشگاههای واجد شرایط می‌توانند مستقیماً نسبت به پذیرش استاد و دانشجوی خارجی اقدام کنند و حتی در خصوص افزایش ظرفیت برای جذب دانشجویان خارجی پیش‌بینی شده است. پیش‌بینی می‌کنیم اقبال بین‌المللی به آموزش عالی ایران در سطح جهانی بیشتر شود.
توقف پذیرش غیرمتمرکز در پردیس‌های بین‌المللی
شریعتی‌نیاسر همچنین در رابطه با پردیس‌های بین‌المللی و خودگردان گفت: فلسفه وجودی آنها این بوده که از خروج جوانان به خارج از کشور جلوگیری و دانشجویان ایرانی خارج از کشور را به بازگشت ترغیب کنند. ارزیابی ما این است که هیچ کدام از این اهداف محقق نشده است و به همین دلیل ساز و کار آنها را بررسی می‌کنیم. پذیرش دانشجو در آنها از طریق غیر متمرکز متوقف شده است و فقط به‌صورت متمرکز پذیرش صورت می‌گیرد.
وی با تأکید بر ساماندهی مؤسسات آموزش عالی گفت: از مجموع 143 مؤسسه دولتی بالغ بر 140 مورد آنها عمر کمتر از 15 سال را دارند. برای این دست از مؤسسات که از حداقل استانداردها خیلی عقب هستند، طرح ساماندهی را در نظر گرفته‌ایم. برای ما افتخار است که در گوشه و کنار کشور دانشگاه داشته باشیم اما مهم است که اعتبار کیفی هم داشته باشند.
شریعتی با اشاره به سطح‌بندی مؤسسات دولتی گفت: غیر از 10 دانشگاه گروه یک برای بقیه دانشگاهها خیلی ضابطه‌ای نداریم که از هم متمایز شوند. قرار است مجموعه 140 دانشگاه دولتی را سطح‌بندی کنیم. این گام خوبی خواهد بود که مورد استقبال جامعه مخاطب دانشجو و خانواده‌ها و هم دانشگاهها قرار خواهد گرفت. این موارد در دل طرح کلانی به نام طرح «آمایش آموزش عالی» نهفته است. شورای عالی انقلاب فرهنگی شورای «عتف» را مکلف به این امر کرده است.
وی همچنین به سطح‌بندی در حوزه مؤسسات غیر دولتی اشاره کرد و افزود: این امر پایان یافته است و تا یکی دو هفته آینده به 358 مؤسسه اعلام می‌شود که در 4 سطح تعریف شده است. البته اعلام آنها آزمایشی است و در مدت شش ماه تا یک سال اگر اظهار نظری دارند انجام دهند تقریباً همه پارامترهای که معرف یک مؤسسه است پیش‌بینی شده، تمهیداتی هم برای راستی‌آزمایی لحاظ شده است. پیش‌بینی این است که با حداقل خطا مواجه شویم.
شریعتی نیاسر همچنین در خصوص همکاری با وزارت بهداشت گفت: یک سری رشته‌های دانشگاهی مورد اختلاف نظر است؛ یعنی اینکه آیا وزارت بهداشت یا علوم باید آنها را ارائه کند؛ مثل رشته‌های مدیریت بیمارستان یا روانشناسی بالینی. با وزارت بهداشت وارد مذاکره شده‌ایم و یک کمیته هفت نفره شامل سه نفر از وزارت بهداشت، سه نفر از وزارت علوم و یک نفر هم که بین رشته‌ای کار کرده تشکیل شده است.
وی با تأکید بر توجه ویژه به فعالیت‌های آموزش عالی در مناطق محروم اظهار کرد: بعضی دانشگاههای مادر که در استان‌های محروم هستند حتماً باید مورد توجه قرار بگیرند، اگر بخواهیم سیاست تفویض اختیار را دنبال کنیم باید از کمک دانشگاههای مادر استفاده کنیم مثل دانشگاه‌هایی که در استان‌های خراسان شمالی، جنوبی، کردستان، کهکلویه، کردستان و غیره هستند. امیدوار هستیم در حوزه تأمین اعضای هیئت علمی در کمک‌های مالی و ... اینها را مورد توجه قرار دهیم.
ظرفیت پذیرش در برخی رشته‌ها صفر شده است
معاون آموزشی وزیر علوم افزود: سال 94 باید سال قانون‌مداری برای آموزش عالی باشد. تابع قانون بودن به معنی جلوگیری از استقلال نیست؛ بلکه یعنی یکپارچه‌سازی در برنامه‌های آموزش عالی. به همین دلیل نقش نظارتی را فعال‌تر کردیم. با تفاهم با دانشگاه آزاد رشته محل‌های بدون مجوز مورد بررسی قرار گرفته و تعدادی تأیید شده و تعدادی هم برای رفع نقص ابلاغ شده است. ظرفیت پذیرش برخی مؤسسات غیر دولتی به دلیل عدم مجوز، عدم هماهنگی، رعایت نشدن ضوابط و بی‌کیفیتی صفر شده است. در یک مورد 15 مورد از ظرفیت‌ها را صفر کرده‌ایم. سیاست بر این است که تمامی زیرنظام‌های آموزش عالی بدانند باید تابع قانون باشند.
وی به بازتعریف مأموریت کمیته‌های برنامه‌ریزی اشاره و تصریح کرد: این کمیته‌ها تا به حال روی برنامه‌های درسی کار می‌کردند. اصلاً این کفایت نمی‌کند. به این خاطر ساز و کار لازم را بازنگری کردیم. نزدیک به 80 کمیته تخصصی در رشته‌ها و گروه‌‌های مختلف تعریف کرده‌ایم که در هر کدام 10 نفر از اساتید فرهیخته عضو شده‌اند و 350 حکم برای 350 عضو فرهیخته از کل مراکز دانشگاهی کشور صادر شده است. 150 نفر هم برای اساتید علوم انسانی از سوی شورای تحول علوم انسانی تعیین شده‌اند. این کار به نوعی مشارکت جدی اساتید را در برنامه‌ریزی درسی نشان می‌دهد.
شریعتی افزود: رصد کردن علم و فناوری، شناسایی چالش‌های آموزش، ضرورت دستیابی به راهکارهای اثربخشی علم در جامعه، تلاش برای ارتقای سطح کارآفرینی دانش‌آموختگان، تنوع‌بخشی به مدارج تحصیلی ـ در کشورهای دیگر مقاطع مختلف تعریف شده است شامل یک ساله، دوساله و ..، از این طیف برنامه‌ریزی‌ها عقب هستیم ـ، پیشنهادات در حوزه چگونگی استفاده از انجمن‌های علمی، تعریف الگوی جدید برنامه‌ریزی درسی، تعریف دوره‌های مشترک با خارج از کشور، بومی‌سازی، کارآمد و روزآمد کردن رشته‌ها مأموریت‌هایی است که برای این کمیته تعیین شده. در چند ماه گذشته چند کار به دانشگاهها واگذار شده است؛ از جمله زمان‌بندی ترم هم به خود دانشگاهها واگذار شده که از اول مهرماه اجرایی خواهد شد.
افزایش 10 درصدی شهریه‌ها
وی عنوان کرد: بحث دیگر در مورد عدم یکپارچگی در شهریه مؤسسات غیر دولتی است که تا 10 روز آینده آیین‌نامه‌ای در این خصوص ابلاغ می‌شود. در مورد ظرفیت‌ها نیز در مجموع در همه زیر مجموعه‌ها غیر از دانشگاه آزاد 10 درصد افزایش ظرفیت خواهیم داشت. یک تدبیر دیگر هم که برای ظرفیت در نظر گرفته‌ایم این است که دانشگاهها متناسب با ماهیت علمی‌شان ظرفیت خود را تعیین کنند. در دانشگاه فرهنگیان هم یکسری مجوزهایی در رابطه با مقطع ارشد، کارشناسی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته صادر شده است. همچنین مجوزهایی برای دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی در حوزه تحصیلات تکمیلی صادر شده است.
شریعتی اظهار کرد: 2200 مورد از رشته محل‌های دانشگاه آزاد بررسی شده و حدود 800 مورد از آنها در مقطع ارشد و دکتری دارای صلاحیت تشخیص داده شد و بقیه موارد که نقص داشته به دانشگاه آزاد برای رفع نقص واگذار شده است.
وی همچنین به 160 مورد رشته دانشگاهی که اخیراً وزیر علوم به حذف آنها اشاره کرده بود، اشاره‌ای کرد و گفت: صحبت از رشته‌های دانشگاهی نبوده است. اینها عمدتاً مربوط به درخواست رشته‌های مختلف بوده که به دلیل کنترل‌هایی که لحاظ می‌شود، قبول نشده‌اند.
معاون وزیر علوم در پاسخ به سؤال خبرنگار ایکنا مبنی بر اینکه آیا در این رشته‌ها، رشته‌های قرآنی هم بوده‌اند، اظهار کرد: بعید نیست. ضرورتی هم ندارد که اعلام شوند. همواره یک سری رشته حذف می‌شود. وقتی درخواستی داده و رد می‌شود چون دانشجویی جذب نشده خیلی اهمیت ندارد. به دنبال این هستیم که از هم‌پوشانی‌های غیر ضروری رشته‌ها جلوگیری کنیم. به عبارت دیگر اگر می‌خواهیم رشته شهرسازی ایجاد کنیم بنا داریم که به‌گونه‌ای تصمیم‌گیری کنیم که ببینیم چقدر نیاز جامعه است و اگر نیاز جامعه نیست جلوی آن را می‌گیریم. این گفته در مورد علوم قرآنی هم صادق است. دانشگاههای مرتبط با علوم انسانی و قرآنی‌مان خیلی زیاد شده است منتهی باید فکر کنیم که اینها همپوشانی زیادی با هم نداشته باشند. مأموریت‌گرایی را دنبال می‌کنیم.
نیاز بازار کار به تعریف رشته‌های جدید میان‌رشته‌ای
وی همچنین در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار ما درباره ایجاد رشته‌های میان‌رشته‌ای و توجه به نیاز بازار کار، گفت: فلسفه‌اش این است که از اتلاف نیرو جلوگیری کنیم و همه مکمل نیاز آموزش عالی باشند. تا زمانی که بین رشته‌ای‌ها شناخته نشده باشند مشکل بازار کار مطرح است. باید این دو کار به موازات هم انجام شوند و از این طرف کارهای فرهنگی شود و به مدیران تفهیم کنیم که دانشجویان در کجا می‌توانند مشکلات را حل کنند.
شریعتی همچنین در رابطه با سؤال دیگر خبرنگار این خبرگزاری در مورد اینکه چه برنامه‌ای برای استمرار بازنگری رشته‌های دانشگاهی به‌ویژه قرآن و حدیث در نظر گرفته شده است و آیا از تجربه موفق دانشگاه امام صادق(ع) در این زمینه استفاده خواهد شد، اظهار کرد: مهلتی که گذاشته شده فقط برای این است که از تراکم برنامه‌های قدیمی جلوگیری کنیم. اگر اولویت‌‌بندی زمانی هم کنیم آنها که قدیمی هستند خیلی فوری باید بررسی شوند.
وی در مورد پذیرش دانشجویان دکتری در دانشگاهها، گفت: اعمال سلیقه به حداقل ممکن می‌رسد دلیل آن هم این است که پذیرش دانشجو کاملاً شفاف شده است. سایر جزئیاتی که در آیین‌نامه قابل طرح نبوده در شیوه‌نامه خواهد آمد. ادعا نمی‌کنیم که این روش بلااشکال است. باید به این باور برسیم که دانشگاههای مجری دکتری از بلوغ کافی برخوردار هستند. خیلی بعید است مدیر گروه کسی را بپذیرد که از ضعف کیفی قابل توجهی برخوردار باشد.
معاون وزیر اظهار کرد: قائل به این نیستیم که صندلی‌های خالی داریم بلکه قائل به این هستیم که دانشگاهها مازاد بر ظرفیت دانشجویان را پذیرش کرده‌اند. بر اساس اطلاعات مرکز آمار جمعیت متقاضی ورود به دانشگاهها در رده سنی 18 تا 22 سال تا پایان برنامه ششم حدود 7 میلیون و هفتصد هزار نفر است و الان 70 درصد آن پیش‌بینی را پوشش داده. در فراخوان اخیر جذب هیئت علمی حدود 30 هزار نفر ثبت نام کرده‌اند که 70 درصد آنها دکتری دارند. ظرفیت جذب 4، 5 هزار نفر است. در واقع فارغ‌التحصیل کردن‌مان متناسب با نیازمان نبوده است. در رابطه با تعداد فارغ‌التحصیلان مهندسی بعد از روسیه و آمریکا در مقام سوم هستیم و بعد از ما ژاپن قرار دارد که فاصله عددی آن نزدیک نصف ماست. به نسبت تناسب جمعیت، تعداد فارغ‌التحصیلان مهندسی آمریکا و ما نزدیک به هم است. برنامه‌ریزی و ظرفیت‌سازی ما درست نبوده است.
