یادی از مرحوم عباس صالحی؛ قاری و دعاخوان خوش صدا + صوت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، اکثر مردم ایران اسلامی، بارها دعاها و زیارات مختلف را با صدای حزین مرحوم عباس صالحی از صدا و سیما شنیده‌اند. خلوصی که در صدایش مشهود است در گمنامی او هم متجلّی شده! بیست و پنج سال از فوت ایشان گذشته است. سراغش را از اساتید قدیمی قرآن گرفتیم تا بلکه نام و نشانی از خانواده ایشان بیابیم. در نهایت با برادر ایشان رضا صالحی هم‌گفت‌وگو شدیم که در ادامه می‌خوانید:
مرحوم حاج عباس صالحی متولد 22 اسفند 1316 است. در منطقه شمیران تهران، سه راه ملک ساکن بودیم. اما ایشان در محله اوین به دنیا آمد، چون که شغل پدرم معلّمی بود و پدرم در آن منطقه تدریس داشت. مرحوم صالحی هم شغل پدر را ادامه داد و معلم شد. او در دبستان شاهپور تجریش که در حال حاضر مرکز فرهنگی است تدریس می‌کرد. عباس از همان کودکی، حضوری جدی در محافل و هیئت‌های مذهبی داشت. او در جلوی دسته‌ عزاداران امام حسین(ع) قرآن می‌خواند و حاضرین از صدای تلاوت ایشان اشک می‌ریختند.
از جمله نکات مثبت اخلاقی ایشان روی‌خوش و حسن برخورد ایشان نسبت به سایرین بود. هر چند ایشان به‌واسطه‌ مداحی اهل بیت(ع) و دعاخوانی شناخته شده بود، اما بسیار متواضع بود. اصولاً مردم از همه دعاهای ایشان لذت می‌برند. خود من هم که هنوز صدای او را می‌شنوم لذت می‌برم. خوش به حال کسی که پس از مرگش مردم برایش گریه کنند. یاد عباس هنوز در دل مردم زنده است. او برخورد بسیار خوبی با اقشار مختلف جامعه داست و نسبت به امور مردم بی‌اعتنا نبود.
ایشان قبل از انقلاب اسلامی، مدتی در شهرداری مشغول بود. پس از انقلاب کارمند مجلس شورای اسلامی شد، جلسات علنی مجلس با تلاوت ایشان آغاز می‌شد. هنوز هم در آرشیو مجلس تلاوت‌ها و اجراهای ایشان موجود است.
حاج عباس، کلاس خاصی نرفت و استاد مشخصی هم نداشت و هر آن چه بود سبک و صدای خودش بود. البته مثل بسیاری از خوانندگان قدیمی با مرحوم ذبیحی ارتباط داشت.
مرحوم عباس صالحی در تاریخ 29 خرداد 1369 وفات یافت. علی‌رغم مشکلاتی که برای خاکسپاری ایشان در امام‌زاده صالح(ع) بود، مقام معظم رهبری که آن زمان رئیس جمهور بودند مساعدت کردند و او در کنار قبر پدرم به خاک سپرده شد.
حاج عباس سابقه عمل جراحی دریچه میترال قلب داشت و پزشکان نیز توصیه کرده بودند که با صدای بلند دعا نخواند، ولی ایشان به اوج‌خوانی عادت داشتند و همیشه با صدای بلند اجرا می‌کردند. به واسطه همین، دچار سکته قلبی شدند و به رحمت ایزدی پیوستند.

طائی: مناعت طبع و وسعت نظر حاج عباس مردم را شیفته خودش کرده بود

محسن طائی، آوازخوان آئینی در ادامه این مصاحبه اظهار کرد: حوالی سال 1346 دوران نوجوانی خودم را در مدرسه محمد‌ نراقی سپری کردم و از همان موقع با عباس صالحی آشنا شدم. صدای خوش در خانواده ما موروثی بود. از همین رو برای تلاوت قرآن و اجرای دعا از من و مرحوم صالحی دعوت می‌کردند.
قبل از انقلاب که شیخ خلیل‌الرحمان از مصر به ایران آمده بود. کلاس‌های تخصصی در حسینیه ارشاد برگزار کرد. دوستان نیز بنده و مرحوم صالحی را به این کلاس‌ها معرفی کردند. هر چند صدای خوبی داشتم، اما به من گفتند که آن مقدار از موسیقی که تعلیم دیده‌ام در حد موسیقی قرآنی نیست. زیرا موسیقی قرآنی فضای دیگری جدای از دستگاه‌های موسیقی رایج دارد. به من گفتند در کنار آقای صالحی با آن مقدار دانشی که از موسیقی داری به خواندن اشعار مذهبی در چارچوب اصول آواز اهتمام کنید.
هر زمان که بنده با ایشان بودم حال خوشی داشتم. اخلاق خوش این خانواده نمونه بود و هم تحت نظر پدر مرحومشان تربیت شده بودند. به خاطر دارم یک بار ما در مجلسی حضور پیدا کردیم و پس از اجرای مراسم، یک چک بیست هزار تومانی به ما دادند. مرحوم صالحی چک را به برادر بزرگ‌شان، آقا ناصر نشان دادند و گفتند حق ما دو هزار تومان بود، چرا زیادتر دادند؟! هیچ زمان منتظر حق‌الزحمه نبود.
حاج عباس در اجرای نغمه دشتستانی کم‌نظیر بود سبک خواندن دعای ایشان منحصر به فرد بود. بیشتر در آواز شور دعا‌خوانی می‌کرد. ایشان در کلاس‌های تخصصی آواز شرکت نکرده بود، ولی به هنگام خواندن، هیچ گاه از چارچوب خارج نمی‌شد. همان طور که می‌دانید اجرای دعا‌خوانی مذهبی بسیار سخت‌تر از آوازخوانی است، چون تمام عرصه در اختیار دعا‌خوان است و خبری از ساز و آلات موسیقی نیست. طنین صدای ایشان در خواندن دعا کمیل بسیار دلنشین است. ایشان از نظر حجم و قدرت صدا و تسلّط نمره عالی می‌گیرد. سبکش این بود که از پرده بالا شروع به خواندن می‌کرد.
در 22 بهمن 1357 در میدان تجریش، جمعیت زیادی در جشن پیروزی انقلاب اسلامی حضور داشتند که مرحوم صالحی در آن جشن تلاوت قرآن داشت. در تمام مجالس بسیار مهم سطح شمیران و سایر جلسات مهم در تهران حضور می‌یافت و به نوعی به‌عنوان یک چهره شاخص مطرح بود.
چندین مرتبه همراه ایشان به کاشان رفتیم. مخصوصاً در روز عید فطر در کاشان، روز عید فطر را عید اموات می‌نامند و در آن روز بر سر مزار درگذشتگان حاضر می‌شوند و شادی‌ها را آنان تقسیم می‌کنند. کاشانی‌ها به صدای مرحوم صالحی علاقه داشتند و مدام ما را دعوت می‌کردند. حاج عباس یک مرتبه عازم حج شد و در آن جا نیز اجرا دعا و تلاوت قرآن داشت.
مرحوم استاد صبحدل از مرحوم صالحی دعوت می‌کردند تا برای ضبط دعا به استودیو بروند. بسیاری از یادگارهایی که از مرحوم صالحی به جای مانده است، نتیجه زحمات استاد صبحدل است. بنده هم توفیق آشنایی با ایشان را داشتم.

خلیفه‌سلطانی: مرحوم صالحی از کیفیت صدای بالایی برخوردار بود
سید‌محمد خلیفه سلطانی، مدیر سابق گروه تلاوت رادیو قرآن در ادامه افزود: بنده از سال 1347 و زمانی که مرحوم صالحی جهت تلاوت در حسینیه ارشاد حضور می‌یافتند، ایشان را می‌شناختم. هر چند ایشان آن چنان به بُعد تجوید قرائت قرآن کریم نپرداخت، اما صدای بسیار زیبا و قوی داشت که شنوندگان را مجذوب خودش می‌کرد. به خاطر دارم اولین دفعه‌ای که ایشان برای ضبط دعا به رادیو آمدند، اولین ماه رمضان بعد از انقلاب بود. آن زمان رادیو در میدان ارگ بود و بیشتر برنامه‌های قرآنی توسط استاد صدر‌زاده تهیه می‌شد. آن روز افرادی مختلفی برای تست دعوت شدند. از آقای شجریان و مرتضایی‌فر و رضوی گرفته تا مرحوم صبحدل، صالحی و بنده. در نهایت افرادی که به نظر می‌آمد برای دعا‌خوانی صدای مناسبی دارند دعوت شدند. همه ما در نمازخانه رادیو جمع شدیم و مرحوم صبحدل و یک نفر دیگر مسئول شدند تا از ما تست بگیرند و ببینند که صدای کدام یک با قرائت کدام دعا تناسب بیشتری دارد.
کیفیت صدای مرحوم صالحی باعث شد تا ایشان برای اجرای دعاهای مختلف انتخاب شوند و از همان موقع ادعیه مختلفی از ایشان ضبط شود. اساتید، بنده را هم برای دعا مجیر مناسب دیدند. این دعاها در اوایل انقلاب مرتب از صدا و سیما پخش می‌شد.

*فرزند استاد صالحی بر سر مزار پدر*

حسن‌زاده: ای کاش ما از وجود ایشان بیشتر استفاده می‌کردیم
در بخش دیگری از این گفت‌وگو حسن حسن‌زاده، مداح اهل بیت(ع) اظهار کرد: آشنایی من با مرحوم صالحی به اوایل انقلاب و ضبط و تولید برنامه‌های آئینی در رادیو برمی‌گردد. مرحوم صالحی از نظر اخلاقی بسیار خوش اخلاق و با ادب بود و به معنای واقعی ذاکر اهل بیت(ع) بود. من هیچ کژی و بدرفتاری از ایشان ندیدیم.
صدای مرحوم صالحی هم واقعاً استثنایی بود. حوالی سال 63 بنده به همراه مرحوم صالحی و آقایان سید‌حسین روحانی و مرحوم صبحدل، دعای جوشن کبیر اجرا کردیم که آن دعا هم ماندگار شد و بارها از رسانه پخش شد. ای کاش ما از وجود ایشان بیشتر استفاده می‌کردیم و همه دعاهای مفاتیح‌الجنان را از ایشان ضبط می‌کردیم.
هنر را خدا آفریده و هنرمند هم وظیفه دارد از طریق آن، مردم را به سوی خالق هنر سوق دهد. ملاصدرا می‌گوید هنرمندان باید مردم را از لذت‌های حیوانی جدا کنند و به سوی لذت‌های عقلانی هدایت نمایند. ما چنین هنرمندانی داشتیم و البته هنوز هم هستند کسانی‌که این راه ادامه می‌دهند. امیدواریم قاریان و خوانندگان جوان ما منش کسانی چون عباس صالحی را سرلوحه خود قرار دهند.

موسوی‌بلده: اجرای قطعاتی از نهج‌البلاغه از آثار به جا مانده از مرحوم صالحی
سیدمحسن موسوی بلده، استاد پیشکسوت قرائت قرآن کریم در ادامه بیان کرد: به خاطر دارم قبل از انقلاب در حسینیه ارشاد برنامه‌هایی برای مناسبت‌های مذهبی به‌خصوص برای شب‌های شهادت حضرت علی(ع) اجرا می‌شد در این برنامه محمد‌رضا شریفی‌نیا که الان بازیگر سینما‌‌‌‌ست حضور می‌یافت و دکلمه‌خوانی می‌کرد در یکی از اجراها، از صدای حاج‌عباس صالحی برای زمینه آن استفاده شد. همچنین برای لحظه شهادت مولا برنامه‌ای تدارک دیده بودند و اذان پخش می‌شد. آن اذان را مرحوم صالحی اجرا کرد که بسیار تأثیر‌گذار و عجیب بود.
من به صورت حضوری برای اولین بار با مرحوم صالحی در رادیو آشنا شدم. سر یکی از ‌برنامه‌های رادیویی برای استاد صبحدل کاری پیش آمد و از استودیو بیرون رفتتند و به من گفتند که اجرای ایشان را چک کن. مرحوم صالحی هم چند دعا را با صدای زیبای خودش اجرا کرد. هر چند در باب تجوید نکاتی را به ایشان گفتم، اما صدای ملکوتی و آسمانی ایشان، آثارش را ماندگار کرد که سال‌های سال همدم لحظه‌‌های افطار و سحر مردم کشور‌مان بوده و هست.
یکی از آثار به جا مانده از ایشان که به تهیه‌کنندگی استاد صبحدل انجام شد، اجرای قطعاتی از نهج‌البلاغه مولا علی(ع) بود که با دکلمه‌‌ علی اسعد، گوینده‌‌‌ اردنی ضبط شده بود. دست مرحوم صالحی در دعا‌خوانی باز بود و حقیقتاً اجراهای خوب و نابی از ایشان به یادگار مانده است.
ایشان مدتی قبل از فوت‌، سکته مغزی می‌کند. بعد از این اتفاق قسمت‌هایی از بدن از جمله دستگاه تکلم ایشان فلج شد. حالا حساب کنید یک کسی که مداح یا قاری است، وقتی چنین اتفاقی برایش رخ دهد که دیگر نتواند بخواند، چه حالی پیدا می‌کند. روزهایی که ایشان در بیمارستان بستری بود و افراد به عیادت ایشان می‌آمدند، گریه می‌کرد. تا این که یک شب خواب می‌بیند در حرم حضرت رسول(ص) است و در صف اول مشغول نماز است. ایشان تعریف می‌کرد که یک دفعه دیدم پدرم که سالها پیش فوت کرده بود هم آنجاست. نمازم را شکستم و با ذوق خدمت پدرم رسیدم‌. ایشان گفت که چرا نمازت را قطع کردی؟ من خوبم و برو نمازت را ادامه بده. ایشان در همان نیمه شب که از خواب بلند می‌شود، همان موقع شفا می‌یابد. زبانش باز می‌شود و به برکت محبت رسول الله(ص) و اهل بیت(ع) دوباره می‌تواند به اجرای دعا و مناجات بپردازد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

برگرفته از نشریه شورای عالی قرآن

دعای سحر ماه مبارک رمضان با صدای استاد عباس صالحی