از پرشمارترین کتاب سال تا مصونیت قرآن از تحریف
گروه ادب: انتشارات اسراء طی فعالیت انتشاراتی خود کتاب‌های بسیاری به قلم آیت‌الله جوادی‌آملی منتشر کرده که در میان آنها «مفاتیح‌الحیات» به عنوان پرشمارترین کتاب سال وجود دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مرکز نشر بین‌المللی اسراء مجموعه آثار آیت‌الله العظمی جوادی‌آملی را به عنوان استاد مسلّم و متفکّر در حوزه‌های گوناگون علوم اسلامی و عرصه‌های تفسیر، فقه، حکمت، عرفان و نظرات بدیع و تمدن‌ساز منتشر می‌کند و با توجه به ایام ماه مبارک رمضان، بسته پیشنهادی این انتشارات برای مطالعه در این ایام در سه حوزه قرآن، عترت و سبک زندگی اسلامی معرفی می‌شود.
قرآن:
«نزاهت قرآن از تحریف»
این اثر تألیف آیت‌الله جوادی آملی است که با ذکر ادلّه قرآنی، روایی، عقل و اجماع، مصونیت قرآن از تحریف را ثابت کرده و دلیل‌های قائلین شیعه به تحریف را مردود و دامان تشیع از چُنین عقیده‌ای را منزّه می‌کند. نوشتار حاضر در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اوّل به تبیین معنای لغوی و اصطلاحی تحریف و اقوال و آرای اهل لغت و مفسّران قرآن در این زمینه اختصاص دارد. نویسنده به ضرورت بحث از تحریف قرآن و اثبات مصونیت آن از لِحاظ اعتقادی پرداخته و قول به تحریف را مستلزم حجّیت نداشتن این منبع بزرگ دینی برمی‌شمارد.
در فصل دوم نگارنده با بیان دلیل‌های عقلی و نَقلی خود مبنی بر عدم تحریف، با استناد به احادیث مهمّی مانند حدیث ثقلین که شیعه و سُنّی بر اعتبار آن اعتراف دارند و گفتار عالمان بزرگ شیعه همچون شیخ مفید، سیدمرتضی و شیخ طوسی مبتنی بر مصونیت قرآن کریم از تحریف را به عنوان مدرکی بر ضد قائلان به انتساب تحریف به شیعیان نَقل کرده است.
در فصل سوم مؤلّف کتاب مذکور شواهدی متعدّد مبنی بر مصونیت قرآن بیان کرده، اهتمام خاص پیامبر اسلام به کتاب خدا و جمع‌آوری آن، کتابت صریح آیات توسّط کاتبان متعدّد زیر نظر پیامبر اسلام(ص)، تأکید رسول اکرم(ص) بر حفظ و ضبط آن، تشویق و ترغیب مسلمانان به این مهم و تبدیل قرآن به صورت کتابی کامل در زمان حیات نبی اکرم(ص) را از جمله شواهد تاریخی، مبنی بر تحریف نشدن قرآن برمی‌شمارد. در فصل چهارم نگارنده به شبهه‌های متعدّد مدّعیان تحریف قرآن پاسخ گفته و در این زمینه از روایات بسیار و استدلال‌های عقلی فراوانی استفاده کرده است.
«قرآن از منظر امام رضا(ع)»
این کتاب خلاصه‌ای است درباره قرآن حکیم در پیشگاه امام هشتم حضرت علی بن موسی الرضا(ع ) تا بدین وسیله مقام منیع حضرت در پرتو نور قرآن کریم آشکار و از طرفی معارف عالی قرآن ناطق روشن شود. چون سرچشمه و مسیر و مقصد آن دو یکی است همان گونه که آن دو هماره باحق همراهند و هرگز از یکدیگر جدا نمی‌شوند.
ساختار این کتاب در یک بوستان و چند بهشت سامان یافته است. مباحث مربوط به خود قرآن در بوستان مطرح می‌شود. شرایط و موانع شناخت قرآن نیز در بهشت‌ها بیان می‌شود، افزون بر آن که در این بهشت‌ها معارف به دست آمده از قرآن نیز طرح می‌شود، همی این معارف جز بعضی از موارد خاص، با توجه به سخنان نورانی حضرت رضا(ع ) بررسی می‌شود.
«قرآن در کلام امام علی(ع)»
محور این کتاب گفت‌وگو درباره معرفت قرآن از دیدگاه حضرت علی(ع) بوده و همچنین مطالبی راجع به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به ویژه حضرت علی(ع) درباره قرآن‌شناسی است.
این کتاب شامل 5 فصل است که در فصل اول به «علم انسان کامل» پرداخته شده و «علی بن ابی طالب(ع) معرف قرآن حکیم»، «بررسی نظام فاعلی قرآن»، «بررسی نظام داخلی قرآن» و «بررسی نظام غایی قرآن» عناوین دیگری است که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته.
کتاب «قرآن در کلام امام علی(ع)» در سال 1381 توسط مرکز نشر اسراء در قم به چاپ رسیده و سپس منتشر شده است.
«تفسیر تسنیم»
تفسیر تسنیم تالیف آیت‌الله جوادی‌آملی از جمله تفاسیری است که به زبان فارسی و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نوشته شده است، تفسیر تسنیم جامع سه روش تفسیری «قرآن به قرآن» و قرآن با سنت و «قرآن با عقل» است.
این اثر، تفسیری ترتیبی و به زبان فارسی است که تاکنون 34 جلد از آن روانه بازار نشر شده است و مفسر علاوه بر توجه به کاربست ادبیات زمان خود نسبت به گفتمان معرفت‌شناسانه معاصر که معمولاً در سطح اندیشه‌وران هر دوره جریان دارد کاملاً فعالانه برخورد کرده است. البته با توجه به پیشینه آثار قلمی و بیانی و سابقه فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی نویسنده خلق تفسیری زنده و عصری از سوی او دور از انتظار نبوده و نیست.
عترت:
«حیات عارفانه امام(ع)»
این کتاب که نگاهی شاهدانه به حیات عارفانه آن امام عارفان و قبله شاهدان است در معرفی بلندای وجود علی(ع) که بیانگر واقعی و مناسبی برای ذیل دامان هستی اوست به کلمات حکیمانه و متکلمانه علی(ع) معنا می‌دهد و جلوه‌های راسخ و استواری علی (ع) به حکمت و کلام او روح می‌بخشد. این نوشتار ارزشمند که به قلم وزین حضرت استاد، آیت‌الله جوادی‌آملی نگارش یافته و با دیده عرفان نگریسته و با قلم برهان نگاشته شده، نگاهی است به ابعاد شخصیت آن حضرت از منظر حیات عارفانه که در شش فصل تنظیم شده است.
«ولایت در قرآن»
کتاب حاضر، شامل مباحثی در خصوص ولایت و امامت در قرآن است که ابتدا مباحثی در باب «ماهیت و حقیقت ولایت» تشریح می‌شود، سپس «تحقق ولایت در جامعه» و «مقوله عوامل و موجبات تحقق ولایت» در پی می‌آید. در فصل انتهایی، اقسام ولایت، ولایت تکوینی و ولایت تشریحی شرح و تبیین می‌شود.
«همتایی قرآن و اهل بیت»
کتاب «همتایی قرآن و اهل بیت(ع)» نوشته آیت‌الله جوادی‌آملی است که در دو فصل و با موضوعاتی مثل شناخت اهل بیت(ع)، ویژگی‌های اهل بیت(ع) همچون عصمت، ولایت، علم و مجاری شناخت خداوند از طریق اهل بیت(ع) به معرفی اهل بیت(ع) می‌پردازد.
بخش پایانی این اثر نیز با عنوان همتایی قرآن و اهل بیت (ع) تدوین شده است و به معرفی وجوه همتایی و هم‌آوایی قرآن و اهل بیت(ع) می‌پردازد که این مسئله از منظر موضوعاتی مثل پیوند قرآن کریم و اهل بیت(ع)، شیوه بیان معارف اهل بیت(ع) از منظر قرآن کریم، تعامل قرآن و اهل بیت و وجوه هماهنگی قرآن و اهل بیت(ع)، به بررسی پیوند میان قرآن و اهل بیت(ع) توجه نشان داده است.
«تجلی ولایت در آیه تطهیر»
کتاب حاضر گزیده‌ای است از «شرح زیارت جامعه کبیره» ای که توسط آیت‌الله جوادی‌آملی تحقیق شده است. این کتاب دارای چهار بخش است که در بخش اول آن، آیه تطهیر به دور از هر تعصب و پیش‌داوری مورد بررسی محتوایی قرار گرفته است. در بخش دوم با تکیه بر روایات که عمده آنها از کتب اهل سنت است به تعیین مصداق آیه پرداخته شده است. بخش سوم به نقل و نقد پاره‌ای از شبهات و اشکالات موبوطه، اختصاص یافته و در بخش چهارم برخی از نکات پیرامون آیه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
«ادب توحیدی انبیاء در قرآن»
مباحث ارزشمند این کتاب، محصول درس‌های تفسیر ترتیبی آیت‌الله جوادی‌آملی در جمع عالمان و قرآن‌پژوهان حوزوی است که در تفسیر آیات پایانی سوره مبارک «مائده» به مناسبت گفت‌وگوی پیامبر عظیم الشأن الهی، حضرت عیسی مسیح(ع) با خدای سبحان ارائه شده و در دو بخش کلیات و بررسی تطبیقی ادب انبیاء(ع) ساماندهی شده است.
مباحث بخش نخست این کتاب شریف در قالب پنج فصل تنظیم شده که در فصل اول، پس از مفهوم‌شناسی ادب، معیار شناخت زیبایی و راه کسب آن، بررسی ادب انبیاء در نگاه روایات اهل بیت(ع) و در پایان فصل، پس از بررسی تفاوت ادب با اخلاق، ظرافت توحیدی بهترین ادب مطرح شده است.
در فصل دوم، پس از بیان روش اسلام در تأدیب بُعد علمی و عملی انسان، مرتبه عالی تأدیب نفس تصویر شده است. در فصل سوم، ابتدا از اسوه‌های ادب و ضرورت آن سخن رفته و سپس پیامبران الهی به عنوان بهترین الگوهای تأدیب مطرح شده‌اند و آن گاه تأدیب انبیاء از سوی خدا و سیره آنها در تأدیب بررسی شده است.
همچنین در فصل چهارم این اثر ارزشمند، به بیان ادب مشترک و عام انبیاء، مراتب ادب انبیاء و گفتار متنی و تشریحی قرآن در ادب انبیاء اشاره شده است. در فصل پنجم نیز محورهای ادب انبیاء در ابلاغ وحی و احتجاج با مخالفان بررسی شده است.
همچنین مباحث بخش دوم این اثر در دو فصل سامان یافته است که در فصل اول به ادب پیامبران غیر اولوالعزم از دیدگاه قرآن کریم پرداخته شده و از ادب حضرت آدم، هود، صالح، اسماعیل، لوط، یعقوب، ایوب، شعب، داود، سلیمان، یونس و زکریا(ع) یاد شده است.
در فصل دوم نیز ادب پیامبران اولوالعزم الهی، حضرت نوح، حضرت ابراهیم، حضرت موسی، حضرت عیسی(ع) و حضرت رسول اکرم(ص) تشریح شده است. تفسیر موضوعی قرآن کریم با عنوان ادب توحیدی انبیاء در قرآن منتشر شده است.
سبک زندگی اسلامی:
«مفاتیح‌الحیات»
استاد علامه آیت‌الله جوادی آملی با اشراف همه جانبه به منابع وحیانی و با بهره‌وری کامل از کتاب و سنت و همچنین عقل برهانی و نیز با ژرف‌بینی خاص به این ایده تفطن دادن که همان طور که بزرگ محدث روزگار ما، حاج شیخ عباس قمی با اثر ماندگار و سودمندش یعنی مفاتیح‌الجنان، راه بزرگ سلوک و بندگان و ارتباط انسان با خدا را از طریق انجام دادن اعمال عبادی در سه بخش نماز، دعا و زیارات و بهره‌مندی از ثواب و پاداش آنها هموار کرد، کتابی دیگر لازم است که جلد دوم و مکمل آن محسوب شود و شئون دنیایی به ویژه امور اجتماعی بندگان را نیز با همان رویکرد، با آموزه‌های وحیانی مرتبط کند تا آدمی در زندگی خود از این برنامه‌های الهی بهره‌مند شود و از آثار آن، هم در دنیا و هم در عقبی سود ببرد، از این رو این کتاب، مفاتیح‌الحیات نام یافت.
پس رسالت این اثر نفیس و ماندگار این است که با تکیه بر منابع وحیانی، اصول و مبانی و نیز مواد و فروعاتی استنباط و استخراج شوند که در جهت معنابخشی به زندگی انسانی در ابعاد گوناگون اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی و سیاسی به کار آیند.
بنابراین می‌توان نقطه مشترک این اثر با کتاب مفاتیح‌الجنان را در این دانست که انسان با داشتن حسن فاعلی و حسن فعلی اعم از انجام اعمال عبادی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی از ثواب و پاداش الهی بهره‌مند می‌شود و در هر دو اثر به این ثواب‌ها، عقاب‌ها، آثار و پیامد رفتارها توجه شده است؛ اما امتیاز این کتاب این است که مباحث آن، ناظر به رفتار، گفتار و حتی نیت‌هایی است که توجه و اهتمام به آنها مناسبات فردی و اجتماعی و زیست محیطی او را تنظیم، تصحیح و اصلاح می‌کنند.
«بر بال اعتکاف»
«کتاب بر بال اعتکاف» از آثار آیت‌الله جوادی آملی با همت مرکز بین‌المللی نشر اسراء و پژوهشگاه معارج با ویرایش و طرح جدید آماده و منتشر شد.
کتاب «بر بال اعتکاف» شامل 6 فصل با عناوین کلیات اعتکاف، اخلاق و اسرار اعتکاف، اخلاق و اسرار اعتکاف، شروط و آسیب‌های اعتکاف، ویژگی‌ها و آداب اعتکاف و آثار اعتکاف است.
این اثر، با نگاه معرفتی به معارف ملکوتی مراسم اعتکاف، به تبیین بخشی از نکته‌ها و اسرار این مراسم معنوی پرداخته است که قطعاً برای علاقه‌مندان و تشنگان معرفت و شیفتگان قرب الهی که در محفل نورانی اعتکاف گرد هم می‌آیند راهگشا و سودمند خواهد بود.
اعتکاف که گرایش به خدا و کرنش و تعظیم زماندار در برابر اوست، از مهم‌ترین دستورهای دینی است که کمال بندگی و خضوع انسان در پیشگاه ربوبی را برای فرشتگان به نمایش می‌گذارد و معارف فراوانی همچون احکام، آثار فضایل، آداب و آثار معرفتی و تربیتی فردی و اجتماعی را در خود جای داده است.
«دانش و روش بندگی»
این کتاب به شرح عبودیت و مراحل کمال انسان می‌پردازد. عبودیت و بندگی همزاد انسان بوده، هست و خواهد بود و به همین دلیل از ضروریات و لوازم دین و فرهنگ بشر است اما باید اذعان کرد که حقیقت آن ناشناخته است، از این رو باید اضلاع سه گانه آن یعنی عابد و معبود و عبادت به درستی شناخته شود تا آثار آن که همانا آرامش و طمأنینه و تقرب الهی و تکامل معنوی و آزادگی و رستگاری است، تحقق یابد و جوهر عبودیت یعنی تسلط بر خواهش تن و اعضاء و جوارح و اوهام و خیالات ظهور نماید.
این واقعیت نه تنها در نظام تکوین با پیکره و هویت انسانی عجین و آمیخته است، بلکه در نظام تشریع نیز این گونه از انسان خواسته شده که جز به عبودیت در درگاه الهی نیندیشد و به غیر از ساحت الهی در برابر دیگران سر فرود نیارد: «امر الاه تعبدوا لا ایاه»
هر چند واژه عبد ذاتاً بی‌رنگ و محتواست، اما عزت و ذاتش با نسبت اضافی‌اش چهره می‌بندد. اضافه عبد به الله او را شریف و عزیز می‌کند که «کفی بی عزا ان اکون لک عبدا» و اضافه عبد به غیر الله مایه خفت و ذلت خواهد بود. اما روش بندگی الله نیز مستلزم برخورداری از دانش بندگی است. انبیای الهی براساس آنچه از ساحت الهی دریافت می‌دارند منهج و روش بندگی و سلوک به سوی حق را تلقی کرده و به بشر تعلیم می‌دهند. این بدان سبب بوده است تا مومنان در این مسیر به کوره راه تباهی در نغلتند و گمراه نشوند.
برای تحقق این امر همواره علما و اندیشمندان اسلامی تدوین کتبی که زوایای پیدا و پنهان عبادات و روش‌های مورد امضای شارع را معرفی کند در دستور کار قرار داده‌اند. اثر حاضر نیز راه علمای سلف را می‌پوید و در پی ترسیم راه و روش بندگی براساس دانش متخذ از علوم وحیانی است.»
«فلسفه زیارت و آئین آن»
این کتاب تألیف حجت‌الاسلام مرتضی واعظ جوادی، نگرشی ابتدایی و متوسط به مقوله با ارزش زیارت است و در آن سعی شده تا به لایه‌هایی از این حقیقت والا اشاره و در این پرده‌برداری و تفسیر از مواقف و منازل بُرج رفیع زیارت به ساحت‌های نو و عرصه‌های تازه‌ای پرداخته شود.
این کتاب در دو بخش مستقل «فلسفه زیارت» و «آیین زیارت» پایه‌ریزی شده است که بخش اول به واکاوی معنا و مفهوم زیارت، ضرورت و اهمیت زیارت، قرآن و ارتباط با اهل بیت(ع) و اهداف زیارت در چهار فصل می‌پردازد و بخش دوم نیز شامل ویژگی‌های سفر زیارتی و آداب زیارت در دو فصل می‌شود.
در فصل یکم از بخش اول این کتاب آمده است: «زیارت در اصطلاح دینی تمایلی است که افزون بر میل و حرکت حسّی، قلب هم گرایش جدی پیدا کرده و نسبت به مزور هم با اکرام و تعظیم قلبی و انس روحی همراه باشد و این معنا در مرتبه برین و کامل خود همانا اقبال قلبی، روحی، فکری، اخلاقی و عملی نسبت به مزور را با خود دارد».
این نوشتار ادامه می‌دهد: «البته هر چه مزور برتر و کامل‌تر باشد، قصد جدّی‌تر و درجه تکریم و تعظیم نیز برتر بوده که شاهد آن اظهار محبت و مودت جوانحی و ابراز طاعت و تبعیت جوارحی است؛ آن‌گونه که در زیارت پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت گرامی آن حضرت مشاهده می‌شود».
بخش دیگری از این فصل به بیان ارکان زیارت می‌پردازد و با اشاره به این‌که زیارت واقعیتی اصیل، عینی و خارجی است، نه پنداری، ذهنی و خیالی، زائر، مزور و خصیصه‌ای نفسانی به نام گرایش قلبی که با تکریم و تعظیم و انس گرفتن با مزور همراه است را از ارکان و پایه‌های اصلی زیارت برمی‌شمرد.
«حکمت عبادات»
کتاب «حکمت عبادت» تألیف آیت‌الله جوادی‌آملی شامل 10 بخش است که هر یک از بخش‌ها به نوع خاصی از عبادت پرداخته و اسرار و حکمت آن را بیان می‌کند. مولف در بخش اول از عبادات و حکمت آن سخن می‌گوید و در بخش دوم به نیت و راز و رمز آن می‌پردازد. در بخش سوم از حکمت طهارت چون وضو و تیمم سخن می‌گوید و بخش چهارم را به بحث درباره باطن نماز و اسرار و حکمت‌های نهفته در آن اختصاص می‌دهد.
آیت‌الله جوادی آملی در بخش پنجم، پرده از برخی اسرار روزه برمی‌گیرد و در بخش ششم از عبادت اعتکاف رازگشایی می‌کند. در بخش هفتم از حکمت تلاوت و رمز قرائت دم می‌زند و در بخش هشتم به راز و ادب و حکمت دعا می‌پردازد. از روح عبادات یعنی تولی و تبری در بخش نهم سخن می‌گوید و در بخش پایانی کتاب ذکر و حکمت و محور و اقسام آن را بررسی می‌کند.
«جرعه‌ای از صهبای حج»
این کتاب شرح «اسرار مناسک حج» و بیان فضیلت اماکن آن است. در بخش اول کتاب اهمیت حج و جایگاه آن در تعالیم اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. بخش دوم به معرفی «اماکن حج»، ذکر فضیلت و حکمت احکام مربوط به هر یک از آنها اختصاص دارد. در بخش سوم کتاب اسرار هر یک از مناسک حج و معنا و حکمت اعمال بیان شده است. بخش پایانی کتاب آداب و اسرار زیارت پیامبر(ص) را مورد بحث قرار داده است.
