مفهوم واقعی توکل/ طرح خرافات؛ حربه‌ای برای مقابله با پیامبر(ص)
گروه حوزه‌های علمیه: آیت‌الله العظمی سبحانی در درس تفسیر خود با اشاره به مفهوم واقعی توکل تاکید کرد: منظور از توکل این نیست که انسان به دنبال برنامه‌ریزی برای گذران امور زندگی خود نباشد و همه را به خدا واگذارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی امروز 30 خرداد، در دومین جلسه تفسیر خود در مجتمع آموزش عالی فقه به تفسیر آیه اول سوره احزاب پرداخت و گفت: خداوند در آیه اول سوره احزاب پیامبر(ص) را با عبارات مختلفی مورد خطاب قرار داده است که از جمله می توان به «یا ایها النبی» اشاره کرد.
وی افزود: خداوند در اغلب اوقات ایشان را با القابی مانند نبی و رسول و در چند جا به اسم خاص صدا زده است که برای هر کدام حکمتی نهفته است.
این مفسر قرآن بیان کرد: یک مورد از این حکمت‌ها این است که پیامبر(ص) گاهی در یک قضیه خاص مورد خطاب بود و یا استثنایی میان ایشان و پیامبران دیگر برای وجه تمایز آنان بود که به نام خطاب می‌شد و گاهی به ایشان خطاب می‌شد در حالی که منظور حقیقی مورد خطاب، مردم بودند.
سبحانی اظهار کرد: خداوند در ابتدای این سوره به پیامبر(ص) چند خطاب مانند «اتق الله ولا تطع الکافرین» دارد. در بحث «اتق الله» مراد این نیست که خدا فی نفسه ترس دارد زیرا خدا ترسی ندارد بلکه ترس از مخالفت با خدا مراد است یعنی خدا فی نفسه ترس ندارد بلکه مخالفت با اوست که انسان باید از آن بترسد و خطاب این مسئله به شخص پیامبر همانند بحث درباره«اهدنا الصراط المستقیم» است یعنی پیامبر در صراط مستقیم است ولی مراد از آن، استمرار بودن در این صراط است.
این مفسر قرآن بیان کرد: در بحث «لاتطع الکافرین» نیز بحث تفسیری را برخی از علما مطرح کرده‌اند که یک قضیه تاریخی است که ابوسفیان و عبدالله بن ابی پیش از فتح مکه سعی در اغفال پیامبر داشتند که از حیث تاریخی به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست زیرا ابن سوره 5 سال بعد از هجرت به مدینه نازل شده است.
وی تأکید کرد: پیامبر(ص) به هیچ عنوان گرایشی نسبت به اطاعت از کفار نداشت پس مراد خدا از لا تطع باید از حیث دیگر مورد توجه قرار گیرد. در اینجا خدا به پیامبر امر می‌کند در برابر فریبکاری و مخالفت کافران تسلیم نشود و سر تعظیم فرود نیاورد و آنها را در به اجرا دراوردن نقشه‌هایشان ناکام بگذارد.
آیت‌الله سبحانی گفت: چون در آن ایام خرافات زیادی مطرح می‌شد که بسیاری از آنها حربه‌ای برای مقابله با پیامبر(ص) بود. در چنین شرایطی علیه پیامبر شایعه‌سازی می‌کردند تا روحیه ایشان را سست کنند که یکی از آنها بحث زینب و زید است.
این مفسر قرآن اظهار کرد: خرافه این بود که فرزندخوانده در حکم فرزند واقعی است و همسرش در حکم عروس است در حالی که طبق قرآن، فرزندخوانده فرزند نمی‌شود و زن او نیز عروس واقعی او نمی‌شود بنابراین پیامبر با این خرافه مقابله کردند و با زینب ازدواج کرد.
وی با بیان اینکه در خطاب دیگر خدا به پیامبر(ص) پیروی از وحی است، تاکید کرد: کافران از هر نقشه‌ای برای تضعیف پیامبر(ص) استفاده می‌کردند و این حربه نیز به عنوان حربه‌ای قوی علیه پیامبر استفاده می‌شد ولی ایشان از سوی خدا امر شده بود که این کار را انجام دهد و در پایان آیه نیز فرمان توکل را برای او صادر کرده و با لفظ علیم و حکیم آیه را ختم می‌کند زیرا خدا بر غایت همه احکام حکیم و بر همه چیز علیم است.
وی افزود: در بحث توکل نکته‌ای ضروری است و آن این است که ما نباید خود را موکل بدانیم زیرا این اشکال به وجود می‌آید که همه در خانه می نشینند و منتظرند تا خدا امورشان از جمله رزق و ... را عطا بفرماید و این مسئله نیز به یک عامل سوء استفاده از سوی دشمنان تبدیل شده بود اما آنچه از آیات و روایات بر می‌آید این است که ما متوکل هستیم؛ یعنی کاری را شروع می کنیم و با امید به خدا آن را پیش می‌بریم و اگر در میانه راه مشکلی ایجاد شد از خدا کمک می‌خواهیم تا مشکل را برای ما حل کند.
این مفسر قرآن تأکید کرد: پس همه انسان‌های مؤمن از جمله پیامبر(ص) تا آخرین انسان باید این اصل را که از اصول قطعی خداست مدنظر داشته باشند.
