تدبر در آیات، تلاوت واقعی قرآن است/ ضرورت مراجعه به تفسیر آیات کلیدی
گروه اندیشه: مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه قم معتقد است که هدف از آفرینش انسان رسیدن به مقام خلیفةالهی است و در ماه رمضان که ماه قرآن است، این کار با تدبر و عمل به قرآن فراهم می‌شود و در واقع تدبر در آیات تلاوت واقعی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا مؤدب، مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه قم در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در خصوص جایگاه قرآن در ماه رمضان گفت: ماه مبارک رمضان شهرالله نامیده شده است و انتساب این ماه به خدا حکایت از اهمیت این ماه در زندگی انسان دارد. انسان خلیفه خداست و خدا دنیا را آفرید تا انسان در دنیا خلافت کند، اما متأسفانه برخی از انسان‌ها از مسیر خلافت الهی دورشده و در مسیر خلافت شیطان گام نهادند.
با عمل به قرآن انسان خلیفةالله می‌شود
مودب ادامه داد: آن چیزی که در این ماه اهمیت دارد، این است که انسان واقعا خلفیه خدا باشد و برای خلیفه خدا شدن، خداوند قرآن را به عنوان کتاب شریعت نازل کرده است. بنا بر قول معروف نزول این کتاب در ماه رمضان است، حال یا همه آن به صورت دفعی و یا بخش‌هایی از آیات که قرار بود در آن سال نازل شود، در رمضان آن سال نازل می‌شد.
وی افزود: ماه مبارک رمضان ماه نزول قرآن نامیده شده است و برای اینکه قرآن در زندگی اجتماعی ما تأثیرگذار باشد، لازم است ما حلاوت شایسته‌ای از قرآن داشته باشیم، همچنان که خداوند در سوره مبارک بقره آیه 121 می‌فرماید: «الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاَوَتِهِ أُوْلَئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَمن یَکْفُرْ بِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ: کسانى که کتاب [آسمانى] به آنان دادهایم [و] آن را چنانکه باید مىخوانند ایشانند که بدان ایمان دارند و[لى] کسانى که بدان کفر ورزند همانانند که زیانکارانند.» که البته برخی مراد از این آیه را کتاب مقدس دانسته‌اند، اما برخی از معتقدند که مراد تلاوت قرآن است.
تلاوت واقعی قرآن به همراه تدبیر است
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: تلاوت شایسته و حق تلاوت علاوه بر بیان الفاظ و توجه به معنای آیات به منظور عمل به آیات در زندگی است. از امام صادق(ع) در ذیل این آیه فرموده‌اند که وقتی قرآن را می‌خوانید و به آیات قیامت می‌رسید، اگر آن‌ها مربوط به بهشت‌اند، از خدا بخواهید بهشت را قسمتتان کند و اگر مربوط به جهنم است از خدا بخواهید که شما را از جهنم دور کند.
وی ادامه داد: به عبارت دیگر باید در آیات تدبر کرد و تدبر در آیات تلاوت واقعی است و موجب می‌شود که انسان با قرآن انس بگیرد و ماه مبارک رمضان ماه انس با قرآن است، به جهت اینکه وقتی انسان در این ماه مشمول عبادت شده از خوردن و نوشیدنی‌ها جدا شده است و محیطی معنوی برای خودش ایجاد می‌کند که زمینه رشد خود را فراهم کرده و در صورت انس با قرآن و تلاوت آن می‌توان هم معنای قرآن را بفمند و هم در زندگی عملی آن را پیاده کند.
مؤدب با بیان اینکه حضرت امام خمینی(ره) در ماه مبارک رمضان بیش از سه جز می‌خوانند، گفت: اما ایشان تنها قرآن را نمی‌خواندند و عمل هم می‌کردند. ایشان در عرضه زندگی با قرآن انس داشت و در واقع پایگاه انس با قرآن نیز همین ماه است. به حمد‌الله در این ماه محافل بیشتر می‌شود و تلاوت روزی یک جز مورد توجه عموم مسلمانان بوده و در مساجد و محافل مرسوم است، به همین جهت انسان باید ماه رمضان را فرصت ارزشمندی بداند که در آن می‌تواند با قرآن انس یافته به آن عمل کند.
آداب قرائت قرآن در ماه رمضان، تدبر و عمل به آن است
وی با بیان اینکه ثمره عملی آشنایی با قرآن آن است که زندگی فرد متحول شود، گفت: این بدان معناست که این ماه نسبت به ماه قبل تغییر کند. اگر درصد گناهانش در قبل از ماه رمضان 50 به بالا بود، پایین‌تر آمده به صفر نزدیک شود. شاخصه قرآنی بودن در ماه رمضان این است که انسان از گناهان و لغزش‌ها در این ماه اجتناب کند و خود را در محضر خداوند ببیند. این مطلب مهم است که اکثر مخاطبان قرآن به آن توجه ندارند و خود را در محضر قرآن نمی‌بینند.
مودب تصریح کرد: وقتی انسان قرآن می‌خواند در محضر خداست و خدا دارد با او صحبت می‌کند، خدا او را مخاطب قرار داده و با هر آیه‌ای که می‌خواند در واقع مخاطب خدا قرار می‌گیرد. اگر انسان بداند که مخاطب خداوند است هم با ادب قرآن را گوش می‌دهد و هم سعی می‌کند آن را بفهمند و مورد عمل قرار دهد. همین طور که ما وقتی در محضر شخصیت مهمی هستیم سروپا گوش هستیم و حتی آن را از دایره نگاهمان خارج نمی‌کنیم. از این رو ما باید آداب ماه رمضان را رعایت کنیم، آداب این ماه به این معناست که ما باید در مطالعه قرآن به معنای آن تدبر کرده و سعی کنیم آن را در زندگی عملی سازیم.
مؤدب در پاسخ به اینکه با چه تفاسیری و چگونه می‌توان به تدبر در قرآن رسید، گفت: تفسیرهایی که توسط مفسران بزرگ نوشته شده است، می‌تواند به آشنایی دقیق‌تر با قرآن کمک کنند و همه مفسران تلاش کرده‌اند، مراد الهی را بیان کنند. پس ما در کنار خواندن باید به معنای آیات نیز توجه کنیم و اگر روزی یک جز قرآن می‌خوانیم آیات کلیدی را در تفاسیر ببینیم.
وی ادامه داد: تفاسیری که در جامعه امروز مورد استفاده است از جمله تفسیر نمونه، المیزان، نور و ... می‌توانند به تدبر در قرآن کمک کنند.
مؤدب در پایان گفت: امام خمینی(ره) می‌فرمودند ما اگر یک آیه هم بخوانیم و بفهمیم بهتر از این است که ده آیه بخوانیم و متوجه نشویم، هر چند البته در خواندن قرآن شنیدن هم ارزش دارد، اما باید تلاش کنیم تا بیشترین بهره را از قرآن ببریم.
